Morgunblaðið - 04.02.1984, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 1984
Sveinbjörg Einars-
dóttir — Minning
Fædd 22. maí 1894
Dáin 25. janúar 1984
í dag verður Sveinbjörg Ein-
arsdóttir til grafar borin.
Hún fæddist 22. maí 1894 á
Högnastöðum í Þverárhlíð í Borg-
arfirði. Hún var dóttir hjónanna
Ingibjargar Jóhannesdóttur og
Einars Sigurðssonar.
Þau hjón eignuðust fjögur börn,
en tvö eru nú látin, Sveinbjörg eða
Sveina, eins og hún var alltaf köll-
uð, og Jóhannes, sem var bóndi á
Ferjubakka í Borgarhreppi. En
eftir lifa Þorgrímur á Síðumúla-
veggjum á Hvítársíðu og Krist-
jana í Reykjavík. Öll voru þau
systkinin miklar mannkosta-
manneskjur og vildu öllum gott
gera.
Sveina fluttist snemma með for-
eldrum sínum að Einifelli og var
þar til 10 ára aldurs, en var þá
tekin í fóstur að Neðranesi í
Stafholtstungum og þar var hún
fram undir þrítugt.
Sveina fór snemma að vinna al-
genga sveitavinnu, en síðar fór
hún til Reykjavíkur, vann á Hvíta-
bandinu og var í vist á nokkrum
heimilum, þar á meðal hjá Ingi-
björgu Guðmundsdóttur og Pétri
Magnússyni alþingismanni. Þar
kynntist hún manni sínum,
Bjarna Guðmundssyni Viborg,
sem var bróðir Ingibjargar. Bjarni
var þá nýkominn frá Ameríku, þar
sem hann hafði verið um árabil.
Bjarni var ljúfmenni og drengur
góður. Þau giftu sig 1940 og eign-
uðust eina dóttur, Ingibjörgu, sem
gift er ólafi Herjólfssyni, og búa
þau í Vogum á Vatnsleysuströnd.
Þau eiga tvo syni, Bjarna og
Þorgrím, sem voru augasteinar
ömmu sinnar, og barnabarnabörn-
in hennar voru henni mjög kær.
Sveina og Bjarni bjuggu eitt ár
á Eskifirði og síðan allmörg ár í
Reykjavík en byggðu svo lítið hús,
sem þau nefndu Ráðgerði, í landi
Ferjubakka, þar sem Jóhannes,
bróðir Sveinu, bjó. Þarna höfðu
þau nokkrar kindur og hænsni. En
eftir að heilsu þeirra hjóna tók að
hraka fluttu þau suður í Voga til
dóttur sinnar og tengdasonar, og
þar andaðist Bjarni í mars 1973.
Síðustu árin var Sveina á dval-
arheimili aldraðra í Borgarnesi,
en andaðist 25. janúar, á sjúkra-
húsinu á Akranesi þar sem hún
hafði verið frá því um veturnætur.
Sveinu er best lýst þannig: Hún
var lítil og nett, vel gefin, trúuð,
gamansöm og gat verið glettin í
tilsvörum, en gætti þess alltaf að
særa engan, og aldrei heyrðist hún
hallmæla nokkrum manni. Hún
var ekki allra, en sannur vinur
vina sinna. Hún Sveina var smá-
vaxin, já, óvenju lítil vexti, en hún
hafði það stærsta og besta hjarta,
sem ég hef kynnst. Hún bjó ekki
við mikinn veraldarauð, en hún
átti svo mikla hjartahlýju og góð-
vild, að öllum þótti gott að koma
til hennar og ræða við hana um
vandamál sín, og ekki var hætta á
að hún flíkaði því, sem henni var
trúað fyrir. Öll börn hændust að
henni og öllum var hún góð, ekki
síst lítilmagnanum. Alltaf var hún
veitandi í orðsins bestu merkingu.
Ég kynntist Sveinu þegar ég var
barn að aldri. Það var mikill og
góður vinskapur milli Sveinu og
hennar fjölskyldu og fjölskyldu
minnar. Þegar ég var 11 ára eign-
aðist Sveina sitt fyrsta og eina
barn. Þetta var á kreppuárunum
og lítið um vinnu. Um það leyti
fékk Bjarni næturvinnu í nokkrar
nætur, og svaf ég þá hjá Sveinu.
Þá kenndi hún mér þetta fallega
vers:
Að biðja sem mér bæri
mig brestur stórum á.
Minn herra Kristur kæri,
æ kenn mér íþrótt þá.
Gef yndi mitt og iðja
það alla daga sé
með bljúgum hug að biðja
sem barn við föður kné.
Sveina var mjög trygglynd og
eftir að ég eignaðist mína eigin
fjölskyldu sýndi hún manni mín-
um og börnum sömu góðvildina og
tryggðina og hún sýndi mér alla
tíð.
Alltaf mundi Sveina eftir af-
mælinu mínu, þrátt fyrir háan
aldur og hringdi þá til mín, það
brást aldrei.
ÖLlum börnum mínum gaf hún
Biblíu, þegar þau voru lítil.
Að leiðarlokum vil ég þakka
henni allt, sem hún var mér og
fjölskyldu minni og bið guð að
blessa hana. Ég veit að hún á góða
heimkomu.
Imbu, óla, drengjunum þeirra,
barnabörnum og systkinum henn-
ar sendum við Sverrir og börnin
okkar innilegar samúðarkveðjur.
Ellen Pálsson.
í dag er hin góða vinkona mín
Sveinbjörg Einarsdóttir kvödd
hinstu kveðju. Hefði hún lifað til
vorsins hefði hún orðið 90 ára.
Hún var fædd 22. maí 1894. For-
eldrar hennar voru Ingibjörg og
Einar Sigurðsson, bæði komin af
bestu ættum úr uppsveitum Borg-
arfjarðar. f þá daga, fátæktar og
harðinda, var það algengt að hjón
yrðu að senda börnin frá sér strax
um fermingu eða fyrr, til að vinna
fyrir mat sínum. Sveinbjörg var
aðeins 9 ára þegar hún kvaddi for-
eldrahúsin. Hún var heppin með
stað, það var í Neðranesi í Staf-
holtstungum. Þar dvaldist hún í 20
ár og batt órofa tryggð við allt það
fólk. Þannig sagði hún mér frá
uppvaxtarárum sínum. Öllum sem
þekktu Sveinbjörgu eitthvað að
ráði, þótti mjög vænt um hana, og
vissu að ekkert var til í fari henn-
ar nema gott og ekta. Það er æði
margt fólk út um allt land og víð-
ar sem á dýrmætar minningar um
Sveinbjörgu frá bernsku sinni. Á
þeim árum hrundi fólk niður úr
berklum. Sveinbjörg veiktist ekki,
ekki var það samt af því að hún
forðaðist hina veiku. Nei, þvert á
móti. Eftir að hún fór frá Neðra-
nesi var hún víða til að hjálpa og
alltaf þar sem þörfin var mest,
t.d.: Drengur var sendur veikur úr
Reykjavík upp í Borgarfjörð til
afa síns og ömmu. Hann átti að
liggja í rúminu og mátti ekkert á
sig reyna. Honum leiddist, langaði
að lesa, en gat það ekki. Svein-
björg var á þessum bæ. Hún
skaust til hans öllum stundum
sem hún mögulega gat og las fyrir
hann. Þá langaði hann að sjá bók-
ina með henni, en mátti ekki setj-
ast upp í rúminu. Sveinbjörg lagði
sig þá utaf fyrir framan hann svo
hann gæti séð á bókina líka.
Drengnum batnaði og Sveinbjörgu
sakaði ekki. Hún var fríð sýnum,
lágvaxin, fótlítil, höndin netta
hvít og mjúk eins og á hefðarkonu,
þrátt fyrir mikla erfiðisvinnu fyrr
og síðar. Viðbragðsflýtirinn var
frábær. Ingibjörg dóttir hennar
komst einu sinni þannig að orði:
„Það er sama hversu mikið maður
flýtir sér af stað, mamma er alltaf
komin hálfa leið á undan." Það
sem tók þessu öllu fram var henn-
ar góða lund. Hún virtist alltaf
vera í góðu skapi, tilbúin með
gamanyrði og hnittin tilsvör.
Sveinbjörg giftist 7. janúar 1939
Bjarna Viborg járnsmíðameist-
ara. Þau eignuðust eina dóttur,
Ingibjörgu. Hún er gift Ólafi
Herjólfssyni og eiga þau tvo syni
og búa suður í Vogum. Bjarni og
Sveinbjörg bjuggu fyrst í Reykja-
vík. Eitthvað fannst þeim þröngt
um sig í þéttbýlinu, einkum þó
Bjarna, sem talaði oft um að
byggja hús í sveit og hafa þar
nokkrar skepnur til gagns og gam-
ans. Þegar svo draumurinn rættist
og þau fluttu þangað 1946 fannst
Sveinbjörgu við hæfi að skíra býl-
ið Ráðagerði. Jóhannes bróðir
Sveinbjargr bjó á efsta bænum, á
Ferjubakka, og var hann systur
sinni og mági innan handar, lét
þau hafa stóra lóð. Þar stendur
Ráðagerði ennþá í túnjaðrinum á
Efstabæ. Þau systkinin Svein-
björg og Jóhannes voru mjög sam-
hent og unnu mikið saman við
búskapinn. Þá var og mjög kært
með Sveinbjörgu og Láru dóttur
Jóhannesar, frá því að Lára var
smábarn. Hún giftist Sumarliða
Vilhjálmssyni og bjuggu þau í tví-
býli við foreldra Láru.
Lára eignaðist 8 börn á þeim ár-
um sem Sveinbjörg bjó í Ráða-
gerði og oft voru börn í sumardvöl
á báðum bæjunum. Var þá oft leit-
að til Sveinbjargar ef eitthvað
bjátaði á. Enginn var betri til að
plástra yfir meiddin, svo leikir
gætu hafist á ný, eða mjúkhentari
til að strjúka burt tárin, enginn
var betri sáttasemjari ef að sker-
ast ætlaði í odda með smábörnun-
um. Bjarni Viborg dó árið 1973. Þá
flutti Sveinbjörg til dóttur sinnar
að Vogum og Ölafs tengdasonar
síns sem að hún mat mikils.
Sjálfsagt hefur það ekki verið
sársaukalaust fyrir Sveinbjörgu
að kveðja Ráðagerði, en ég vissi að
hún var mjög ánægð yfir því að
vinafólk hennar og nágrannar í
miðbænum á Ferjubakka keyptu
býlið. Þá spillti það ekki að dóttir-
in sem að tók við býlinu var lærð
fóstra og byrjaði með sumardvöl
fyrir börn þar.
Ég á engin orð til að lýsa þakk-
læti mínu fyrir að hafa kynnst
Sveinbjórgu og bið guð að blessa
ástvini hennar.
Guðrún Brynjúlfs.
í dag, laugardaginn 4. febr.,
verður jarðsett að Borg á Mýrum
Sveinbjörg Einarsdóttir, fyrrum
húsfreyja á Ferjubakka, en hún
lést í Sjúkrahúsi Akraness 25. jan.
sl., tæplega 90 ára að aldri.
í þessum fáu kveðjuorðum mun
ég ekki rekja æviatriði hennar til
Minning:
Bjarni Jónasson
Blöndudalshólum
Fæddur 24. febrúar 1891
Dáinn 26. janúar 1984
í dag er gerð frá Bólstaðahlíð-
arkirkju í Húnaþingi útför Bjarna
Jónassonar frá Blöndudalshólum í
Blöndudal. Hann var fæddur í
Þórormstungu í Vatnsdal 24.
febrúar 1891, en lést á héraðshæl-
inu á Blönduósi aðfaranótt 26.
janúar. Bjarni varð því nær 93 ára
gamall.
Hann lauk prófi frá Kennara-
skóla íslands 1911 og kenndi síðan
í rúm 40 ár. Búskap hóf hann 1916,
og var einnig bóndi á fimmta ára-
tug.
Bjarni kvæntist árið 1923 eftir-
lifandi konu sinni, önnu Sigur-
jónsdóttur frá Mjóadal. Sama ár
keyptu þau jörðina Blöndudals-
hóla og bjuggu þar, lengst af sem
bændur en síðustu árin sem eftir-
launaþegar, alls í tæp 60 ár, þar til
þau fyrir nokkru fluttu að Hnit-
björgum á Blönduósi. Þau Bjarni
og Anna eignuðust sex börn og eru
fimm á lífi: Ingibjörg, fædd 1925,
Elín, fædd 1927, Jónas, fæddur
1932, Kolfinna, fædd 1937, Ólafur
Sveinbjörn, fæddur 1944. Soninn
Sigurjón, sem fæddur var 1941,
misstu þau fjögurra ára gamlan.
Það er fljótfarið yfir langa
mannsævi á þennan hátt. En ævi
Bjarna Jónassonar náði yfir þau
ár sem brúa fornan tíma og nýjan
á íslandi, og hann var einn af brú-
argerðarmönnunum.
Frá unga aldri vandist hann því,
að fólk skipaði sér saman til fé-
lagslegra átaka stórra og smárra,
og starfaði af áhuga og krafti að
framgangi sinna áhuga- og hags-
munamála. Hann var hugsjóna-
maður alla sína ævi. Kennarinn,
bóndinn, sveitarstjórnarmaður-
inn, fræðimaðurinn Bjarni Jón-
asson lét sér ekki verk úr hendi
falla á meðan þrek leyfði. Áhugi
hans og ábyrgð gagnvart sínum
nánustu var misfellulaus, en hið
sama gilti líka um afstöðu hans til
samfélags og samtíðar.
Fræðslu- og uppeldismál voru
honum sífellt umhugsunarefni,
svo sem voru jarðabætur, bygg-
ingar og önnur framfaramál sveit-
anna. Félagsleg samvinna ýmiss
konar á sér langar hefðir þar sem
voru heimasveitir Bjarna Jónas-
sonar. Þeim hefðum var hann
trúr, var samvinnumaður í orðsins
víðustu merkingu, fús til félags-
starfa og átaka fyrir þörf málefni.
Heima fyrir í Blöndudalshólum
breyttu þau Bjarni og Anna koti í
höfuðból. Sé litið heim til Hóla af
Kjalvegi handan Blöndu er það
sem auganu mætir til áherslu um
líf þeirra beggja: Reisulegur bær í
grónum túnum, skógur á melum.
Bæði voru þau hjón af norðlensk-
um ættum og þá fyrst og fremst
austur-húnvetnskum. Það varð
Bjarna snemma mikið áhugamál
að safna upplýsingum um ættir og
atburði í sínum heimabyggðum.
Hann vann að slíkum fræðistörf-
um hvenær sem tími leyfði, og
liggur eftir hann mikið verk á því
sviði, bæði prentað og í handriti.
Leiðir okkar Bjarna Jónassonar
lágu saman þegar ég varð tengda-
3onur hans. Þá var ég nær þrítugu
en hann rúmlega sjötugur. Jónas
Bjarnason var tekinn við jörðinni
og faðir hans hafði rýmri tíma á
bókastofu sinni. Þetta var ekki
staðnaður og íhaldssamur öldung-
ur, heldur aldraður heimsborgari í
norðlenskri sveit, fullur þekkingar
og áhuga á málefnum lands og
þjóðar. Það var honum mikil
ánægja að kynna nýtilkomnum
sunnanmanni umhverfi og ná-
granna. Þær ferðir með Bjarna og
Onnu eru eftirminnilegar, hvort
sem þær lágu um víkur og dali eða
um skóginn upp á hólinn ofan við
bæinn. Þau voru hvort öðru stoð
og stytta, og það voru þau einnig
öllum sínum nánustu.
Nú þegar Bjarni er allur þakka
ég samfylgdina heils hugar.
Hinrik Bjarnason
nokkurrar hlítar. Miklu frekar eru
þau á blað sett í kveðjuskyni
vegna áralangrar vináttu og
tryggðar Sveinbjargar við mig,
foreldra mína og systkini.
Þessi vinátta hófst vorið 1948,
þegar foreldrar mínir fluttu að
Ferjubakka sem er fjórbýli. Þar
bjuggu Sveinbjörg og maður henn-
ar, Bjarni Víborg, á smábýlinu
Ráðagerði sem þau höfðu þá ný-
lega reist. Bjarni bjó við skerta
starfsorku en það voru afleiðingar
meiðsla er hann hlaut á vígvöllum
sem hermaður í fyrri heimsstyrj-
öld. Bú þeirra var því jafnan lítið
og stóð í tengslum við búskap Jó-
hannesar bróður Sveinbjargar og
Evu konu hans sem bjuggu á
Ferjubakka lll, svonefndum
Efstabæ. Voru miklir kærleikar
milli þessa fólks og samvinna þess
mikill stuðningur fyrir bæði heim-
ilin.
Þetta átti reyndar við um allt
það fólk sem á Ferjubökkunum
bjó. Beitilönd og margt annað var
óskipt með jörðunum. Reyndi því
mjög á að samkomulag væri gott
milli bæjanna. Það brást ekki og
var við þrugðið hve vel fór á með
ábúendunum.
Við þessar aðstæður var gaman
að vera barn í uppvexti. Við áttum
alls staðar griðland, börnin, og
vorum oft mörg saman í frístund-
um, því við bættust á sumrin mörg
börn sem dvöldu á bæjunum.
Þetta griðland var ekki síst í
Ráðagerði hjá Sveinu og Bjarna,
en Sveina var hún nefnd til stytt-
ingar. Þangað komum við oft og
vorum ævinlega velkomin, því
barngæska þeirra hjóna var mikil.
Sjálf áttu þau eina dóttur barna,
Ingibjörgu, sem nú býr í Hvammi
í Vogum. Hennar maður er Ólafur
Herjólfsson og eiga þau tvo syni.
I Ráðagerði ríkti jafnan frið-
sæld og kyrrð. Mér finnst enn sem
ég finni ylinn frá eldavélinni og
geti heyrt tifið í klukkunni þeirra.
Heimilið bar vitni um snyrti-
mennsku og smekkvísi utan dyra
sem innan. Sveina og Bjarni höfðu
aldrei mikið handa í milli en allt
nýttist vel og blessaðist hjá þeim.
Hann var listahagur á ýmis efni
og hún vann mikið í höndum til
klæða. Bæði voru þau bókelsk og
lásu mikið. Ekki mun Sveina hafa
átt kost á mikilli skólagöngu
fremur en margir jafnaldrar
hennar, en skörp greind og fróð-
leiksfýsi komu þar í staðinn. Hún
var fróð um marga hluti og var vel
að sér um ættir manna. Ékki var
hún orðmörg en hafði gott lag á að
koma meiningu sinni til skiía án
þess. Það var ekki á margra færi
að glettast við Sveinu í orðum, því
hávaðalaust gat hún afvopnað
hvern sem það reyndi ef hún bara
vildi það við hafa.
En hjartað var á réttum stað.
Það fengu bæði menn og skepnur
að finna. Sem dæmi vil ég nefna,
að í mörg ár deildu þau Sveinbjörg
og Bjarni húsi sínu þó lítið væri
með öðrum hjónum, Guðrúnu Sig-
urðardóttur og Guðmundi Magn-
ússyni, sem aldurhnigin þurftu að
hætta búskap á Ferjubakka I
(Trönu) og ógjarnan vildu flytjast
burtu af bæjunum. Þar sannaðist,
að þar sem nógur er kærleikurinn
er jafnan nægt húsrými.
Það er bjart yfir minningum
okkar sem ólumst upp svo að segja
undir handarjaðri þessa fólks.
Undir það veit ég að taka allir þeir
sem þarna áttu sumardvöl sem
börn og unglingar. Þegar til baka
er litið finnst manni sem hvert orð
og atlæti hafi verið hugsað sem
steinn í hleðslu til mannbætandi
uppeldis. Nú er allt þetta fólk
horfið af sviðinu, Bjarni Víborg dó
fyrir allmörgum árum og Eva og
Jóhannes sömuleiðis.
Síðustu æviárin dvaldi Svein-
björg á Dvalarheimili aldraðra í
Borgarnesi. Hún var þá orðin nær
blind en jafnan hélt hún sinni
skýru hugsun. Hvíldin var orðin
henni kærkomin, enda langur ævi-
dagur að baki.
Ekki veit ég hvað er að fara vel
nestaður í hinstu för ef Sveinbjörg
er það ekki. Varla tefja veraldleg-
ar eigur fyrir vistaskiptunum en
þeim mun meira er af hinum
sanna auði sem greiðir för til
æðsta staðar. Enn ein minningin
kemur í hugann: Við höfðum,