Morgunblaðið - 04.02.1984, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 1984
OG EFNISMEIRA BLAÐ!
Á GRÁA SVÆÐINU
MEÐ EVENSEN
eftir Björn Bjarnason
SKÍÐASIRKUSINN
VAR ÖLLUM LOKIÐ
ER ÉG SÁ
BERLÍNARMÚRINN
— segir Olge Bitov, rússneski
rithöfundurinn
ÖRNULF TOFTE
Maöurinn sem kom
upp um Treholt
ÞINGBRÉF
ÍSLENSKIR
KNATTSPYRNU-
MENNí EVRÓPU
MÚSARRINDILL
KVIKMYNDAHÁTÍÐ
1984
ORÐABÓK
HÁSKÓLANS OG
TÖLVUTÆKNIN
HRAFNINN FLYGUR
íslenzk kvikmynd frumsýnd
GÁRUR — VELVAKANDI —
REYKJAVÍKURBRÉF — ÚT-
VARP & SJÓNVARP — Á FÖRN-
UM VEGI — Á DROTTINSDEGI
— MYNDASÖGUR
Sunnudagurinn byrjar á sídum Moggans
(gk
w
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Skæruliðar í
sókn í Erítreu
NÝ SÓKN skæruliða Alþýðufrelsisfylkingar Erítreu (EPLF) getur valdið
þáttaskilum í stríði þeirra og Eþíópíumanna, sem hefur staðið í 20 ár og
er eitt langvinnasta skærustríð á síðari tímum. Ekkert bendir til þess að
lát verði á því í bráð, þótt Eþíópíuher sé langtum fjölmennari en sveitir
skaTuliða og njóti virks stuðnings Sovétríkjanna og bandalagsríkja
þeirra.
Skæruliðar segjast hafa náð
bænum Tessenei nálægt
landamærum Súdans. Þeir segj-
ast einnig hafa sigrað setulið
Eþíópíuhers í tveimur bæjum
við tvo helztu vegina frá höfuð-
borginni Asmara, til hafnarbæj-
arins Massawa við Rauðahaf í
norðaustri og til Mandefera í
suðri.
Sókn skæruliða fylgir í kjölfar
tilrauna i Kuwait og Mogadishu
til að sameina marxistahreyf-
inguna EPLF, þjóðernissinna-
hreyfinguna ELE/PLF og tvær
minni hreyfingar Erítreumanna.
Arabaríki hafa reynt að stuðla
að slíkri sameiningu síðan 1981
og heitið aukinni aðstoð ef hún
tekst. Tilraunirnar hafa strand-
að á ágreiningi um sameiginlega
yfirstjórn skæruliðasveitanna.
Þurrkar hafa haft alvarlegar
afleiðingar í Erítreu og íbúarnir
hafa mikla þörf fyrir aðstoð,
einkum matvæli. Þúsundir hafa
fallið í stríðinu og rúmlega ein
milljón manna hefur flúið land.
A.m.k. hálf milljón hefst við í
flóttamannabúðum í Súdan.
Kristnir menn og múhameðs-
trúarmenn eru álíka fjölmennir í
Erítreu og upphaflega litu Arab-
ar á stríðið sem sjálf-
stæðisbaráttu gegn kristnum
mönnum. En dregið hefur úr
stuðningi Arabaríkja við skæru-
liða, sem hafa einkum orðið að
treysta á aðstoð Saudi-Arabíu og
ríkjanna við Persaflóa, auk Súd-
ans.
Stuðningur Súdana hefur hins
vegar verið ótryggur og engin
önnur Afríkuþjóð hefur viljað
styðja Erítreumenn vegna and-
úðar á aðskilnaðarhreyfingum.
Auknar viðsjár Eþíópíumanna
og Súdana vegna hálfgerðs borg-
arastríðs í Suður-Súdan hafa þó
leitt til aukins stuðnings Súdana
og styrkt stöðu Erítreumanna.
Þrátefli hefur ríkt í stríðinu
síða, Mengistu Haile Mariam
ofu sti stóð fyrir sjöttu og víð-
tæxustu sókn sinni gegn skæru-
liðum í febrúar—maí 1982. Sú
sóknaraðgerð gekk undir nafn-
inu „Rauða stjarnan" og átti að
leysa Erítreumálið fyrir fullt og
allt, en fór út um þúfur eins og
fyrri sóknaraðgerðir.
Fjórum árum áður hafði
Eþíópíumönnum tekizt að ná öll-
um helztu bæjum í Erítreu og
hreinsa leiðina til Rauðahafs og
aðra helztu vegi. Þetta tókst með
tilstyrk gífurlegs magns her-
gagna og flugvéla frá Rússum og
sérfræðiaðstoð þeirra. En ítrek-
aðar tilraunir til að hrekja
skæruliða frá vígi þeirra Nafka
hafa aðeins haft í för með sér
mikið mannfall Eþíópíumanna,
gífurleg fjárútlát og sóun skot-
færa. Rúmlega 100.000 manna
liði hefur verið beitt í nær árleg-
um aðgerðum stjórnarhersins.
Sveitir EPLF hrökkluðust til
norðurhluta Erítreu vegna sókn-
araðgerða stjórnarhersins og
hafa ráðið mestöllu svæðinu
meðfram landamærum Súdans.
Jafnvel áður en síðasta sókn
skæruliða hófst höfðu þeir sótt í
sig veðrið. Fyrir rúmu hálfu ári
náðu þeir bænum Karoa lengst i
norðri og síðan stóðu þeir fyrir
árásum á Asmara. Skæruliðar
hafa jafnan notið eindregins
stuðnings meirihluta íbúanna,
sem eru fimm milljónir.
EPLF segir að 800 sovézkir og
aðrir austur-evrópskir hernað-
ar- og tækniráðunautar hjálpi
stjórnarhernum í Erítreu.
Nokkrir þeirra virðast stjórna
hersveitum, en enginn hefur ver-
ið tekinn til fanga. Þótt Eþíópíu-
menn séu háðir Rússum virðast
þeir nú reyna að halla sér meir
að vestrænum ríkjum.
Kúbumenn þjálfuðu EPLF áð-
ur en Haile Selassie keisara var
steypt 1974 og kúbanskir her-
menn eru í viðbragðsstöðu á
landamærum Eþíópíu og Sóm-
alíu. Kúbumenn eru einnig í
Massawa og Assab við Rauðahaf
og í héraðinu Tigre suður af Er-
ítreu, þar sem annað „gleymt
stríð" hefur geisað síðan 1976
milli Eþíópíuhers og skæruliða,
sem vilja að héraðið fái sjálf-
stjórn. En Fidel Castro hefur
ekki viljað að kúbanskir her-
menn dragist inn í átökin í Er-
ítreu.
Rúmlega 200.000 stjórnarher-
menn eru í Erítreu, en þeir halda
sig í bæjunum og flestar birgðir
eru fluttar til þeirra loftleiðis.
Harðir bardagar hafa geisað í
Tigre í nokkra mánuði og vegna
ástandsins þar er lítil umferð
milli Addis Ababa og Asmara.
Vegurinn þaðan til Massawa við
Rauðahaf er venjulega opinn.
f Asmara gætir gremju í garð
Rússa og eþíópískra embætt-
ismanna, en lífið gengur yfirleitt
sinn vanagang. Flestir unglingar
reyna að forðast herskráningu
eða handtökur og leita hælis hjá
frelsishreyfingunum.
Sovézkar MIG-21-þotur eru
notaðar til daglegra loftárása til
að auka áhrif aðgerða á jörðu
niðri og Rússar hafa nýlega út-
vegað Eþíópiumönnum fullkom-
inn búnað til að berjast við er-
ítreskar liðssveitir á strönd Rau-
ðahafs.
Eþíópíuher hefur goldið mikið
afhroð í stríðinu og það hefur
torveldað tilraunir byltingar-
stjórnar Mengistu til að treysta
sig í sessi, þrátt fyrir gífurlegan
stuðning Rússa. Slæmur bar-
áttuandi ríkir í stjórnarhernum
og mikið er um liðhlaup.
EPLF er ein voldugasta
skæruliðahreyfing Afríku og fer
með stjórnina á yfirráðasvæði
skæruliða. Deilt hefur verið um
völdin í sjálfstæðishreyfingunni
síðan 1970 þegar upphaflega
frelsishreyfingin, ELF, klofnaði
og margar árangurslausar til-
raunir hafa verið gerðar til að
finna lausn.
Trúarbragðadeilur blandast
inn í þessar deilur. ELF nýtur
aðallega stuðnings múhameðs-
trúarmanna og þeir segja að
EPLF séu samtök forréttinda-
hópa kristinna menntamanna,
sem túlki ekki skoðanir meiri-
hluta landsmanna. EPLF segir
að ELF noti trúarbrögð til að
tryggja aukinn stuðning Araba-
ríkja.
Skæruliðar hafa oft barizt
innbyrðis. Þrátt fyrir síðustu
sameiningartilraunir segist ELF
hafa hrundið árásum EFLP á
þrjú vígi ELF á síðustu tveimur
mánuðum og tekið 25 fanga.
Á árunum 1980 til 1981 hrakti
EPLF langflesta skæruliða ELF
til Súdans, þar sem þeir urðu að
leggja niður vopn. En á undan-
förnu einu og hálfu ári hefur
skæruliðaher ELF verið endur-
skipulagður undir forystu
Abdella Idris og hann virðist nú
öflugur og vel skipulagður.
ELF heldur því fram að EPLF
njóti stuðnings liðsafla TPLF í
Tigre í innbyrðis átökum er-
ítresku hreyfinganna. Þessu
neita leiðtogar EPLF, en viður-
kenna að þeir hafi samvinnu við
TPLF í baráttunni gegn Eþíóp-
íumönnum. EPLF telur TPLF
mikilvægan bandamann, en ELF
segir baráttu Tigrebúa Erítreu-
mönnum óviðkomandi. Mikill
klofningur í frelsishreyfingu Er-
ítreumanna hefur ekki komið
niður á hernaðargetu skæruliða.
Ótal tilraunir hafa verið gerð-
ar til að leysa Erítreumálið, en
án árangurs. Lausn virðist ekki í
sjónmáli vegna þess að án Er-
ítreu hefði Eþíópía ekki aðgang
að sjó. Erítreumenn hafa sagt að
þeir muni ábyrgjast að Eþíópíu-
menn fái aðgang að Rauðahafi ef
Erítrea fái sjálfstæði, en því
boði hefur margoft verið hafnað.
Drengur í Erítreu leikur sér að óhlaðinni byssu í hópi eþíópískra ber-
manna, sem skæruliðar EPLF tóku til fanga.