Morgunblaðið - 04.02.1984, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 1984
Yfirlit um rekstur Tímans
Greinargerð frá Gísla H.
Stórfelld umskipti á högum
dagblaðsins Tímans hafa víst ekki
farið framhjá neinum, svo mikið
sem um þau hefur verið fjallað í
fjölmiðlum að undanförnu.
En margt af því sem skrifað
hefur verið um þessar nauðsyn-
legu breytingar er ákaflega vill-
andi, sumt af því beinlínis fjar-
stæðukennt og rangt með farið.
Undarlegust og fjærst öllum
sanni er grein sú, sem einn af
blaðamönnum Tímans reit i sitt
eigið blað þann 28. janúar síðast-
Iiðinn og er þar vegið að ýmsum,
heldur ómaklega.
Um áramótin 1982—83 samdi ég
örusttu yfirlit um rekstur biaðs-
ins, æskilegar breytingar og fram-
tíðarhorfurnar almennt. I þetta
sinn finn ég mig knúinn til þess að
gera grein fyrir þessum efnum I
mun itarlegra máli en ella. Ég tel
það réttmætt og raunar skylt að
lesendur Tímans og aðrir þeir sem
stutt hafa þetta blað af trú-
mennsku í tímans rás, fái um það
nokkra skýrslu hvernig að rekstri
þess var staðið þau tvö ár sem ég
var þar framkvæmdastjóri.
Þegar ég réðst til starfa við
Tímann, fyrir þrábeiðni for-
svarsmanna hans, var fjárhagur
hans í þvílíku ásigkomulagi að
ástæða var til þess að örvænta um
framtíðina.
Nú, að tveimur árum liðnum, er
rekstri blaðsins þannig háttað, að
hann er hallalaus orðinn og horf-
urnar í alla staði bjartar. En þetta
hefur ekki gerst fyrir tilstuðlan
þeirra kraftaverka sem stundum
eru orðuð við Tímann, heldur
kostgæfni og ástundun, en um-
fram allt annað einlægum stuðn-
ingi góðra manna — án þeirra
hefðu jafnvel hin bestu áform orð-
ið að engu.
Um þessar mundir sér ioksins
fyrir endann á þeim nauðsynlegu
breytingum, sem ég átti frum-
kvæði að á sínum tíma. Atvikin
hafa hagað því þannig að mér mun
ekki auðnast að fylgja þessum
breytingum úr hlaði. Það verk er
öðrum mönnum hugsað og óska ég
þeim alls velfarnaðar, — þeir
veita nú viðtöku besta búi, sem
nokkur framkvæmdastjóri Tím-
ans hefur fengið í hendur um
langan aldur.
I. Inngangur
Það var í ársbyrjun 1982 að ég
réðst til starfa sem framkvæmda-
stjóri við Tímann. Fyrsti vinnu-
dagur minn hjá fyrirtækinu hófst
á því að inn kom maður á skrif-
stofuna til mín og spurði hvort ég
væri Gísli Sigurðsson.
Ég kvað já við.
„Já, ég er nú hérna með stefnu á
þig,“ sagði maðurinn.
Það má segja að þessi heimsókn
hafi verið einkennandi fyrir þá
fjárhagsörðugleika, sem Tíminn
átti við að stríða í upphafi starfs-
ferils míns. v
Ég hafði ekki unnið lengi við
blaðið þegar ég gerði mér grein
fyrir því, að við svona ástand var
ekki hægt að búa til frambúðar og
með tilliti til þess, hvernig fjár-
hagsstaða blaðsins hefur verið í
tímans rás, sá ég að til lausnar
þessum vanda yrði að finna nýjar
leiðir.
Ég velti þessu mikið fyrir mér.
Samskonar örðugleikar voru hjá
hinum pólitísku blöðunum —
nema Morgunblaðinu. En að
hvaða leyti hafði þá Morgunblaðið
sérstöðu? Jú — stofnendur þess
höfðu myndað hlutafélag í eigu
sjálfstæðismanna í stað þess að
flokkurinn ætti blaðið beint, eins
og raun er á um hin pólitísku blöð-
in.
Jafnframt var það greinilegt, að
viðskiptaleg sjónarmið voru látin
ráða meira hjá Morgunblaðinu en
hinum blöðunum.
Að vel athuguðu máli ákvað ég
að vinna markvisst að því að fá
forvígismenn Framsóknarflokks-
ins til þess að fallast á gagngerar
breytingar á rekstrarfyrirkomu-
lagi Tímans.
Því miður hefur framkvæmda-
stjóri Tímans ekki haft beinan að-
gang að framkvæmdastjórn
flokksins, en ég kynnti þessar
hugmyndir fyrir þáverandi for-
manni blaðstjórnar og smám sam-
an tókst að vinna þeim tryggan
stuðning.
Þar með var hafin víðtæk undir-
búningsvinna, með það fyrir augum
að skjóta nýjum, sterkum stoðum
undir rekstur blaðsins og árangur
þeirrar vinnu er meðal annars stofn-
un hlutafélagsins Nútíminn hf.
II. Uppgjörsmáti
Þegar ársreikningar Tímans
fyrir árið 1981 voru lagðir fram á
miðstjórnarfundi Framsóknar-
flokksins vorið 1982 kom upp
ákveðinn vandi.
Kjörinn endurskoðandi var
tregur til þess að skrifa upp á
reikningana, þar sem uppsetning
þeirra væri ekki í fullu samræmi
við gildandi skattalög. Hann gerði
grein fyrir því, að sú uppsetning
sem tiðkast hefði gæfi alls ekki
rétta mynd af skuldastöðu blaðs-
ins, og minnti á að hann hefði gert
samskonar athugasemdir við
þetta atriði undanfarin ár en þeim
hefði ekki verið sinnt. Eftir nokkr-
ar umræður féllst þó endurskoð-
andinn á að skrifa upp á reikn-
ingana í þetta sinn, en lýsti því
jafnframt yfir að hann gæfi ekki
kost á sér til endurkjörs.
Að miðstjórnarfundi loknum
ákvað ég að breyta uppsetningu
ársreikninga til samræmis við
gildandi skattalög, þannig að
raunveruleg skuldastaða lægi
fyrir á hverjum tíma.
Við þessa breytingu komu reikn-
ingarnir að sjálfsögðu mun óhag-
stæðar út en áður, en þeir gáfu líka
mun réttari mynd af raunverulegu
fjárhagsástandi blaðsins. Skuldir
voru ekki lengur færðar miðað við
síðustu afborganir, eins og tiðkast
hafði, þó svo að skuldirnar væru í
allt að tveggja ára vanskilum.
Þessi nauðsynlega breyting
stórspillti óhjákvæmilega niður-
stöðutölum ársreikninga vegna
1982 og hafði einnig mikil áhrif á
reikninga ársins 1983. Afleiðingin
var meðal annars sú, að þegar
uppgjöri 1982 var lokið höfðu
vaxtaliður og kostnaðarliður
rúmlega þrefaldast og hafði þó
ekki tekist að fullu að koma sum-
um óljósum málum í höfn.
Svipuðu máli gegndi um af-
skriftir. Þar sem sett hafði verið
inn ákveðin, föst tala, var hún lát-
in standa óbreytt ár eftir ár, en
vegna breytinganna fimmtánfald-
aðist hún milli ára í ársreikning-
um fyrir 1982.
En þrátt fyrir þessar róttæku
breytingar jókst ekki hallinn milli
ára nema um helming.
III. Auglýsingar
Vegna hinnar slæmu fjár-
hagsstöðu Tímans í ársbyrjun
1982 var brýnt að eitthvað yrði
gert til að stórauka tekjur blaðs-
ins strax.
Taldi ég þá leið álitlegasta, að
stefna að því að stórauka auglýs-
ingar í blaðinu.
Sú þróun hafði orðið á undan-
förnum árum, að auglýsingastofur
höfðu í stórauknum mæli fengið
að ráðstafa auglýsingafjármagni
fyrirtækja og hafði þetta leitt til
þess að auglýsingum var beint sí-
fellt meira frá litlu blöðunum til
stóru blaðanna og annarra fjöl-
miðla. Það varð því ekki hjá því
komist að leita nýrra ráða.
í samráði við Elías Snæland
Jónsson, ritstjóra, og Steingrím
Gíslason, auglýsingastjóra, var
ákveðið að vinna að því að auka
útgáfu á sérblöðum um ákveðin
málefni, sem vekja myndu áhuga
auglýsenda. Einnig var auglýs-
ingaöflun blaðsins tekin til gagn-
gerðrar endurskoðunar.
Sigurðssyni
Þessar aðgerðir gáfu mjög góða
raun. Auglýsingar á árinu 1982 juk-
ust um nærri 25% milli ára og þess-
ari aukningu tókst að halda árið
1983, svo sem sjá má á ársreikning-
um fyrir 1982 og 1983. Þetta gerðist
hjá dagblaðinu Tímanum þrátt fyrir
almennan samdrátt hjá öðrum fyrir-
tækjum í landinu á þessum tíma.
Þá hafa miklar vonir verið
bundnar við þá nýjung, að taka til
umfjöllunar sérstök byggðarlög og
málefni þeirra í blaðaukum —
þeir kæmu að jafnaði út vikulega
og myndu, ef vel væri að málum
staðið, geta gefið af sér um það bil
þriggja milljón króna auglýs-
ingatekjur aukalega á þessu ný-
byrjaða ári; einnig má nefna jóla-
gjafahandbók, svo og póstkröfu-
handbók, sem kæmi út fyrr á ár-
inu og þjónaði landsbyggðinni.
Þessar nýjunar hafa farið vel af
stað og lofa góðu, þó að fram-
kvæmd þeirra sé ekki komin í
fastar skorður enn sem komið er.
IV. Áskrifendur
Ég gerði mér ljóst að til þess að
styrkja stöðu blaðsins og til að
endar næðu saman, þyrfti að gera
átak í fjölgun áskrifenda.
Ein leið og margreynd var sú, að
fá hin ýmsu flokksfélög til sam-
starfs. Útbúnir voru listar yfir
áskrifendur um allt land og reynt
að ná til flokksmanna gegnum
flokksskrifstofur og bjóða þeim
áskrift. En árangurinn var vægast
sagt lélegur og ljóst var orðið, að
full þörf væri á nýjum og rót-
tækum aðgerðum.
Þá lagði ég til að farin yrði ný
leið hjá blaðinu og efnt til áskrif-
endahappdrættis. Góðir vinningar
voru í boði, svo sem bifreið,
myndbandstæki, litasjónvarp,
hljómflutningstæki og húsbúnað-
ur.
Happdrættið var rækilega
kynnt, bæði í blaðinu sjálfu og út-
varpsauglýsingum.
Þegar happdrættið var komið
vel af stað var hringt í fólk á öllu
stór-Reykjavíkursvæðinu og því
boðin áskriftin.
Árangur varð sá, að áskriftum
og reynsluáskriftum fjölgaði mjög
og það svo að mér er ekki kunnugt
um að slík aukning hafi áður orðið
á jafn skömmum tíma.
í framhaldi af þessu var ákveðið
að efna til annarrar herferðar í
happdrættisformi; yrði þá höfðað
sérstaklega til landsbyggðarinnar
og skyldi hún standa sumarið
1983.
Flokksskrifstofan í Reykjavík
tók að sér að útvega mann til þess
að fara um landið og fylgja her-
ferðinni eftir. Þessi maður fór
aldrei og árangurinn varð því
minni en vænst hafði verið. Þó fór
svo, að sumaráskriftir, en þeim
fækkar venjulega á öllum blöðun-
um, urðu nokkuð stöðugar að
þessu sinni.
Jafnframt þessum aðgerðum
hafði ég lagt drög að áskriftarher-
ferð, hliðstæðri þeirri fyrri, og
skyldi hún standa frá október 1983
fram í mái 1984, en þá yrði dreg-
inn út aðalvinningur, bifreið.
En vegna endurskoðunar á efni
blaðsins ákvað ég að fresta þessari
herferð um sinn.
Auk þessara áforma hafði ég
lagt drög að því, að gegnið yrði í
öll hús á Akureyri nú með vorinu
til þess að afla nýrra áskrifta.
V. Dreifíng
Af ýmsum ástæðum liggja
dreifingarmál dagblaða undir
stöðugri gagnrýni og þó svo að þau
séu í þokkalegu standi má jafnan
heyra gagnrýnisraddir.
Dreifing Tímans á Reykjavík-
ursvæðinu hefur tekið miklum
breytingum til hins betra, sér-
staklega á árinu 1983.
Ástæðan fyrir þessari bættu
dreifingu var fyrst og fremst sú,
að aðilar í Blaðaprenti höfðu loks
náð eðlilegri vinnslugetu í prent-
deildum sínum. Það hafði gengið
misjafnlega — sérstaklega hafði
einum aðila gengið treglega að
koma ástandinu hjá sér í eðlilegt
horf. Hafði þetta áhrif á alla
vinnslu í Blaðaprenti og á sam-
starf um útkeyrslu á blöðunum.
Eftir að tókst að ráða bót á
tæknivinnslu í prentdeildum blað-
anna hafa dreifingarmál batnað
til muna. Frekari framfarir í þeim
efnum tel ég byggjast á því að
gengið verði frá þeim kaupum á
pökkunarvélum, sem ég var búinn
að fá aðila í Blaðaprenti til að
sameinast um. Þá er æskilegt að
Tíminn komi sér upp tölvubúnaði
fyrir áskriftir blaðsins. Með þess-
um breytingum ynnist ýmislegt.
Útkeyrsla gæti hafist fyrr á næt-
urna og blaðið þar af leiðandi bor-
ist fyrr til lesenda. Allt eftirlit
með kvörtunum, breytingum og
dreifingu, ásamt upplagi blaðsins,
á hverjum tíma yrði mun auðveld-
ara.
Tel ég að fjárfesting í þessa
veru myndi skila sér á mjög
skömmum tíma. Þá má nefna að
erfitt hefur verið á stundum að
hafa eftirlit með umboðsaðilum
blaðsins úti á landi, en þau mál
standa til bóta; ákveðin endur-
skoðun hefur verið í gangi og skipt
um nokkra umboðsaðila, en þessu
starfi þarf að halda vakandi
áfram.
VI. Efni blaðsins
Þegar Dagblaðið hóf göngu sina
árið 1975 hófst einnig sú óhag-
stæða þróun og skuldasöfnun Tím-
ans sem þetta blað átti við að
striða sleitulaust til ársins 1981.
í ársbyrjun 1981 var ákveðið að
sporna gegn þessari þróun og í því
tilefni var Elías Snæland Jónsson
ráðinn ritstjóri. Kom hann ásamt
mörgum góðum mönnum af Vísi
til starfa við Tímann um þetta
leyti.
Fyrsta skrefið var að stækka
blaðið og endurskoða útlit þess.
Þetta gerðist í maíbyrjun 1981.
Þegar ég tók við framkvæmda-
stjórn í ársbyrjun 1982 hafði þessi
fyrsta breyting átt sér stað en
hvorki skilað inn aukningu
áskrifta né auglýsinga enn sem
komið var.
Við Elías ræddum þessi mál
mjög ítarlega og vorum sammála
um að til þess að auka sölu blaðs-
ins yrðum við að stórbæta frétta-
flutning, bæði innlendan og er-
lendan. En þar sem fjárráð voru
af skornum skammti ákváðum við
að snúa okkur fyrst að innlendum
fréttum og var þá fyrsta skrefið að
taka íþróttirnar fyrir.
Jafnframt leituðum við í aukn-
um mæli eftir ljósmyndum og efni
utan af landi, jukum við blaða-
manni í fréttum og keyptum fleiri
greinar frá þekktum greinahöf-
undum og Islendingum erlendis.
Ekki treystum við okkur til þess
að ráðast í erlendar fréttir fyrr en
fjárhagur blaðsins hafði verið
bættur, en það atriði ásamt endur-
skipulagningu á innsíðum blaðsins
var það verkefni, sem við töldum
að næst yrði að takast á við til
þess að auka vinsældir blaðsins;
en jafnframt þessum breytingum
yrði reynt að draga úr pólitík í
blaðinu, því að markmiðið væri
fyrst og fremst að framleiða sölu-
hæfa vöru.
VII. Vinnsla blaðsins
Þegar ég kom til starfa sem
framkvæmdastjóri var búið að
panta tæki til setningar frá Lino-
type. Á þessum tækjum annast
setjarar setninguna í stað blaða-
manna eins og nú er farið að tíð-
kast víðast hvar.
Ég tjáði mig strax mótfallinn
þessu vali á tækjum og taldi að
óhagstæðasti kosturinn hefði ver-
ið valinn af þremur, sem til greina
kæmu. *
Einn kosturinn var sá, að keypt
yrðu tæki í samráði við aðra aðila
í Blaðaprenti og aðalbúnaðurinn
staðsettur þar, en tengdur með
línum út á blöðin, þannig að
blaðamenn settu um leið og þeir
skrifuðu.
Annar kostur var sá, að Tíminn
keypti sjálfur hliðstæðan búnað
og setti upp í sínum eigin húsa-
kynnum.
Ég hef ekki skipt um skoðun í
þessu máli og tel að Tíminn standi
enn frammi fyrir þeirri ákvörðun
að selja þau tæki sem keypt voru
— enda auðveld í sölu — og kaupa
þvínæst önnur ný samkvæmt öðr-
um hvorum þeirra kosta, sem get-
ið er áður.
En þó að ég væri andvígur
tækjavalinu, lýsti ég mig að sjálf-
sögðu reiðubúinn að hrinda þess-
ari ákvörðun í framkvæmd og
vinna hana á jafn hagstæðan hátt
og unnt væri. Tel ég að miðað við
allar forsendur hafi mjög vel tek-
ist til við þessa framkvæmd. Tæk-
in voru tekin í notkun um mitt ár
1982 og hafa út af fyrir sig reynst
ágætlega.
Einnig tel ég að mjög vel hafi
tekist til við mannaval til starfa á
prentdeildinni — það er athyglis-
vert hve miklu betur hefur tekist
til við starfrækslu hennar en sam-
bærilegrar deildar hjá öðrum að-
ila Blaðaprents, sem þurfti að
leysa samskonar verkefni um
svipað leyti.
Framleiðslugeta tæknideildar er
nú orðin slík, að tiltölulega auðvelt
er að taka að sér utanaðkomandi
verkefni, til þess að lækka rekstr-
arkostnað.
Þó höfðu þær forsendur, sem
lagðar voru fyrir blaðstjórn áður
en þessi tækjakaup voru ákveðin
ekki reynst vera nægilega ná-
Gísli H. Sigurdsson