Morgunblaðið - 22.02.1984, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. FEBRÚAR 1984
29
besti vinur. Guðmundur og Ásta
systir hans, kona Bjarna Ásgeirs-
sonar sendiherra og alþingis-
manns, áttu heimili að Reykjum í
Mosfellssveit, en þegar þetta
tengdafólk Kristjáns átti leið til
Reykjavíkur var alltaf komið við á
Vesturgötunni, og í mörg skips-
plássin var ráðið á þeim fjöl-
skyldufundum.
Síðustu 20 ár starfsævi sinnar
vann Kristján sem skoðunarmað-
ur sjótjóna hjá Almannatrygging-
um eða til 82 ára aldurs.
Árið 1921 kvæntist Kristján eft-
irlifandi konu sinni, Láru Jóns-
dóttur Þórðarsonar skipstjóra og
Vigdísar Magnúsdóttur og þurfti
Kristján ekki að fara langt að
leita sér konu, því Lára átti heima
í foreldrahúsum að Vesturgötu 36,
en Kristján bjó þá á Stýrimanna-
stígnum, beint ofan við heimili
Láru. Þeirra hjónaband var með
afbrigðum gott og öllum sem til
þekktu duldist ekki hve ást þeirra
var gagnkvæm, traust og mikil.
Kristján taldi hjónabandið vera
sitt mesta gæfuspor á lífsleiðinni.
Þau eignuðust tvær dætur, Jón-
ínu Vigdísi, gifta Ragnari Tómasi
Árnasyni fyrrum útvarpsþul og
stórkaupmanni og Magdalenu,
gifta Ara Gíslasyni bókbindara.
Magdalena lést aðeins 45 ára að
aldri og var foreldrum sínum
harmdauði.
Börn Jónínu og Ragnars eru:
Kristján Tómas endurhæfingar-
læknir og yfirlæknir í New York,
kvæntur Hrafnhildi Ágústsdóttur,
hjúkrunarkonu. Lára Margrét
hagfræðingur, gift Ólafi Guð-
mundssyni augnlækni. Árni Tóm-
as yfirlæknir, kvæntur Selmu
Guðmundsdóttur píanóleikara.
Ásta Kristrún námsráðgjafi, gift
Valgeiri Guðjónssyni, félagsráð-
gjafa og tónlistarmanni. Hall-
grímur Tómas, viðskiptafræði-
nemi, kvæntur Helgu Matthildi
Jónsdóttur, nema við hjúkrun-
arbraut.
Börn Magdalenu og Ara eru:
Gísli Magnús vélstjóri, kvæntur
Halldóru Lilju Gunnarsdóttir.
Guðrún Lára og Kristján Ellert,
bæði heima í föðurhúsum.
Barnabörnin eru 11 talsins.
Kristján var myndarlegur mað-
ur á velli, jafnvel fallegur, ef nota
má það orð um svo mikið karl-
menni. Hann var vandur að virð-
ingu sinni, mikill reglumaður og
sannur fulltrúi þeirrar aldamóta-
kynslóðar sem senn er öll. Orðum
hans mátti treysta. Allt stóð eins
og stafur á bók. Bæði við vinnu á
sjó sem á landi var hann virtur af
öllum sem honum kynntust.
Persónuleiki hans var sterkur
og traustur, hógvær en áhrifamik-
ill.
Heimili þeirra Kristjáns og
Láru var glæsilegt og gestrisið.
Þangað var gott að koma, enda
mikil hátíð fyrir okkur fjölskyldu-
meðlimi og vini í hvert skipti, sem
litið var inn á Vesturgötunni.
Glaðværð húsmóðurinnar og still-
ing húsbóndans ásamt algjöru for-
dómaleysi gagnvart öðru fólki var
þeirra aðalsmerki.
Sagt var að Kristján hefði verið
skapmaður, enda bar útlit og at-
höfn þess merki að þar færi ekki
geðlaus maður. En hann var skap-
stillingarmaður, glettinn og ljúfur
í viðmóti, þéttur á velli og þéttur í
lund.
Eftir að afi minn Ellert féll frá,
var Kristján elstur í stórum
frændgarði, nokkurs konar ætt-
arhöfðingi stórrar fjölskyldu.
Hann fylgdist með öllum sínum
skyldmennum, flutti snjallar ræð-
ur í brúðkaupsveislum og breiddi
sína sterku hönd yfir vini sína og
vandamenn af umhyggju og örlæti
hugans.
Hann var fyrirmynd og frændi,
sem allir litu upp til, miðlaði af
höfðingsskap sínum og ræktaði í
kringum sig góðvild og göfug-
mennsku.
Ég veit að ég mæli fyrir hönd
allrar þeirrar stóru fjölskyldu,
sem tengdist Kristjáni, þegar ég
kveð Kristján frænda minn
Schram með tilvitnun í brúðar-
kvæði til Láru og Kristjáns frá
Kristleifi á Stóra Kroppi þar sem
Kristján er nefndur valmenni. Það
er réttnefni um Kristján Schram.
Ellert B. Schram
I dag verður gerð útför hins
mæta manns Kristjáns Schram,
skipstjóra, sem lést í Reykjavík 8.
febrúar sl. 88 ára að aldri. Hann
var fæddur í Reykjavík 11. októ-
ber 1895 og í Reykjavík var hann
búsettur alla sína löngu og far-
sælu ævi. Foreldrar hans voru Ell-
ert K. Schram, skipstjóri, og kona
hans, Magdalena Árnadóttir.
Ungur að árum hóf Kristján
störf á sjónum með föður sínum,
fór í Stýrimannaskólann og lauk
þaðan skipstjóraprófi og prófi í
gufuvélafræði 1918. Var hann síð-
an langan tíma á sjónum, lengst
af stýrimaður og skipstjóri á tog-
urum, alls staðar vinsæll og far-
sæll maður. Þá sögu kunna aðrir
betur að rekja en ég.
Árið 1921, 3. október, kvæntist
Kristján móðursystur minni, Láru
Jónsdóttur, Þórðarsonar frá
Gróttu og Engey og Vigdísar
Magnúsdóttur Vigfússonar frá
Miðseli í Reykjavík og Grund í
Skorradal. Má fullyrða að hjóna-
band þeirra var eitt það farsæl-
asta, sem hugsast getur.
Kistján og Lára voru bæði að
uppruna Vesturbæingar og reistu
sér einnig fljótlega myndarlegt og
fallegt steinhús á Vesturgötu 36b
þar sem þau síðan bjuggu alla ævi
þar til kraftar þrutu fyrir fáum
mánuðum.
Mikill kærleikur og vinátta var
alla tíð milli þeirra systra Láru og
Ástu móður minnar og er Kristján
og Lára giftust varð strax ekki
síðri vinátta milli Kristjáns og
Bjarna föður míns. Mennirnir
voru á margan hátt líkir, léttir í
lund, gamansamir en alvörugefnir
undir niðri. Mikill samgangur var
alla tíð á milli heimila foreldra
minna á Reykjum og heimilisins á
Vesturgötu 36b. Þau hjón, Krist-
ján og Lára, voru samtaka í því að
taka vel á móti vinum hvenær sem
var og á því heimili áttum við
systkinin vísar góðar móttökur,
sem væri það okkar eigið heimili.
Kristján var mikið ljúfmenni í
umgengni, ábyggilegur og traust-
ur, enda var starfsferill hans allur
mjög farsæll. Kristján haslaði sér
lenst af starfsvettvang á sjónum,
en er leið á ævina kom hann í
land. Var hann m.a. um 12 ára
skeið útiverkstjóri hjá Vélsmiðj-
unni Hamri. Vann hann þá t.d. við
björgun skipa og kom þekking
hans og reynsla þar að miklum og
góðum notum. Síðasta starf
Kristjáns var hjá félaginu Al-
mennar Tryggingar, þar sem hann
var tjónaskoðunarmaður. Því
starfi hélt hann langt fram yfir
þann aldur, sem venjulegir menn
starfa í fastri vinnu hjá öðrum en
sjálfum sér, og er það enn eitt til
marks um það traust, er hann
vann sér hvarvetna og þá hreysti
og góðu heilsu, er hann naut fram
eftir langri ævi.
Kristján og Lára eignuðust tvær
dætur, Jónínu Vigdísi, fædda 1923,
og Magdalenu, fædda 1926, og er
Magdalena látin fyrir nokkrum
árum. Kristján og Lára létu sér
mjög annt um börn sín og barna-
Hinn 10. janúar 1984 andaðist
að heimili sínu, Illugagötu 13,
Vestmannaeyjum, húsfrú Jóhanna
Guðmundsson.
Jóhanna var fædd hinn 7. okt.
1911 í Nybull, Slesvík-Holstein,
sem þá tilheyrði Þýskalandi. For-
eldrar hennar voru frú Hanna og
Hans Jóhansen.
Föður sinn missti Jóhanna þeg-
ar hún var 7 ára gömul eða í
stríðslokin 1918 og fluttist móðir
hennar þá með dætur sínar til
Hamborgar, en þau áttu 4 dætur,
Herlích sem er búsett í Ameríku,
Kristína, dó á unga aldri, Anna
Margareta, fluttist til íslands og
giftist Sigurði Ólafssyni vélstjóra,
og bjuggu í Reykjavík og er hún
dáin fyrir nokkrum árum og svo
Jóhanna sem fluttist til íslands
1933 til systur sinnar, og fór þá í
ýmsa vinnu, svo sem í kaupavinnu
börn og var þar sýnd gagnkvæm
hjálpsemi og vinátta, sem gömlu
hjónin nutu í ríkum mæli og alveg
sérstaklega nú á síðustu árum er
heilsunni fór að hraka.
Á þessari kveðjustund minnist
ég ótal ánægjustunda og traustrar
vináttu, sem ég vil þakka af alúð.
Við Margrét sendum Láru frænku
minni og hennar fjölskyldu sam-
úðarkveðjur. Hlýjar hugsanir
fylgja Kristjáni til fyrirheitna
landsins, sem allra bíður.
Jóhannes Bjarnason
Kristján Schram skipstjóri lést
þann 8. febrúar sl., 88 ára að aldri.
Lífsferill hans markaðist af sjó-
mennsku eins og svo margra ann-
arra dugmikilla manna af hans
kynslóð. Hann fór ungur á sjó með
föður sínum, Ellert Schram, en
hann var kunnur skútuskipstjóri.
Hinn strangi skóli á skútu var
gott veganesti fyrir Kristján en
æ'otarf hans varð togarasjó-
mennska.
Æfiferil Kr <h 2k ég ekki,
til þess er ég ekki nægjanlega
kunnugur, en við fráfall hans þyk-
ir mér hlýða að senda nokkur
kveðjuorð, en við eldri bræðurnir
vorum honum samskipa meira og
minna á togaranum Reykjaborg á
árunum 1936 til 1940. Kristján
heitinn var kvæntur Láru Jóns-
dóttur Schram, föðursystur minni,
en þau hjónin áttu tvær dætur
þær Jónínu Vigdísi og Magdalenu,
sem lést fyrir allmörgum árum.
Föður mínum og Kristjáni var vel
til vina og var heimili þeirra Láru
og Kristjáns á Vesturgötunni
nokkur bækistöð frændfólksins úr
sveitinni í ferðum okkar til
Reykjavíkur fyrr á árum. Framlag
brautryðjendanna, sjósóknara og
fiskimanna, til íslensku þjóðar-
innar verður seint fullmetið og
stundum vill hlutur þessara
manna gleymast. Nútímafólk nýt-
ur nú í ríkum mæli góðs af því sem
íslensku togaramennirnir lögðu á
sig á manndómsárum Kristjáns og
jafnaldra hans. Frásagnir af lífi
þessara manna og starfi þykja
næsta ótrúlegar nútímafólki en
það vinnuálag sem þeir bjuggu við
getur með réttu kallast þrældóm-
ur og er sem betur fer úr sögunni í
okkar landi.
Alkunnugt er það, að árið 1935
réðst faðir minn í kaup á togara
sem var langstærsti togari sem ís-
lendingar höfðu eignast. Skipið
var rétt um 700 tonn eða um helm-
ingi stærri en Skallagrímur sem
faðir minn hafði verið með áður.
Nú skyldi vanda val skipshafnar,
enda mikið í húfi að vel tækist
með þessa djörfu tilraun, og sanna
ágæti stærri skipa sem sumir voru
ekki trúaðir á. Faðir minn fékk nú
Kristján mág sinn til þess að taka
stöðu 1. stýrimanns og var valinn
maður í hverju rúmi. Þessir menn,
Guðmundur Jónsson og Kristján
Schram, höfðu trú á hinu stóra
skipi og voru ákveðnir í því að
sýna það og sanna. Þetta tókst svo
uppi í sveit á sumrin og svo á
saumaverkstæði hjá Sólveigu
Guðmundsdóttur, en 1936 kynntist
hún þar eftirlifandi eiginmanni
sínum en hann er bróðir Sólveig-
ar. Svo gengu þau. Jóhanna og
Bjarni bifreiðastjóri í Eyjum í
hjónaband og fluttist hún þá til
Eyja.
Byrjuðu þau búskap í Pétursey,
húsi Halldórs Magnússonar frá
Grundarbrekku, síðan keyptu þau
gamalt hús, Vesturveg 25, árið
1942, -en fluttust síðan í nýtt hús
sem þau byggðu að Illugagötu 13,
og fluttu þangað 1955, og bjuggu
þar síðan.
Þeim hjónum varð ekki barna
auðið, en þau tóku tvo drengi sem
eru Hannes Bjarnason, fæddur
1946, vélsmíðameistari, giftur
Þorgerði Sigurvinsdóttur og eiga
þau 2 dætur. Hannes hefur dvalið
sem þeim er kunnugt sem gerst
vita. Á þessu skipi var engu beini
sem á dekk kom fleygt. Góðfiskur
var verkaður í salt og ís en skrap-
fiskur og úrgangur unninn um
borð, þetta var hin fljótandi fiski-
mjölsverksmiðja. Kristján
Schram var góður sjómaður og
hafði stjorn á liði sínu um borð og
best naut hann sín er mest á
reyndi. Það var með ólíkindum
hve rödd hans barst um dekkið í
brimgný og brotsjóum. Verkstjór-
inn á dekki var ákveðinn og snjall
enda lánsamur í starfi sínu og vel
liðinn bæði á sjó og landi. Við
þessi tímamót er Kristján hefir
vistaskipti sendum við honum,
kallarnir sem vorum með honum á
Reykjaborginni, hinstu kveðju.
Kristján var hið mesta ljúfmenni
og ávallt kátur og glaður bæði á
sjó og í landi, en hann gekk ríkt
eftir því að menn framkvæmdu
skipanir hans af öryggi og orða-
laust, annars gat stýrimaður orðið
brúnaþungur. Hann fann vel fyrir
þeirri ábyrgð sem á honum hvíldi,
einkum um öryggi skipsmanna á
dekkinu. Unglinga og viðvaninga
tók hann sérstaklega að sér svo
sem háttur er þeirra sem velvilj-
aðir eru og alvörumenn í starfi.
Á þessum árum kynntist ég
Kristjáni Schram vel og mat hann
mikils og hlaut viðmót, sem ég bý
að ef til vill enn í dag. Margir ung-
ir menn tóku Kristján sér til fyrir-
myndar; hann var snjall sjómað-
ur, verklaginn og hygginn. Mann-
dóm og myndarskap ættar sinnar
bar hann með sér bæði á sjó og
landi, og hann kunni manna best
að umgangast alla sína samferða-
menn hvort sem það var í háum
sölum aðalsmanna eða í kaétu með
íslenskum togarasjómönnum.
Kristján hugsaði af umhyggju
um heimili sitt og fjölskyldu og
hann var einnig einn þeirra sjó-
manna sem aldrei brögðuðu áfengi
eða tóbak allt sitt líf.
Við gömlu félagarnir frá þess-
um árum heiðrum minningu ágæt-
ismanns og vottum aðstandendum
samúð við fráfall hans.
Jón Guðmundsson
Mikill öðlingsmaður verður í
dag til moldar borinn. Kynni mín
af Kristjáni og Láru hófust fyrir
réttum 20 árum, en um það leyti
dvaldi Lára Margrét, dótturdóttir
þeirra og síðar eiginkona mín,
langdvölum hjá þeim. Mér var alla
tíð vel tekið og ég kynntist fljótt
og lærði að meta og virða þessi
einstöku heiðurshjón. Heimilis-
bragurinn var allur til fyrirmynd-
ar, samkomulag og samheldni
þeirra hjónanna með miklum
ágætum og reglusemi, heiðarleiki,
frjálslyndi og festa í hávegum
höfð. Gestrisni þeirra og félags-
lyndi var viðbrugðið, enda var alla
tíð sérlega gestkvæmt hjá þeim og
glatt á hjalla. Hins vegar tel ég að
aðalástæðan hafi verið sú, hve öll-
um leið vel í návist þeirra hjóna,
hve samræður við þau voru ávallt
um 9 ára skeið hjá FAO eða Sam-
einuðu þjóðunum við ýmis störf.
Einar Þ. Kolbeinsson, fæddur
1953, kvæntur Maríu Óskarsdótt-
ur og eiga þau 3 börn, búsett á
Húsavík og er bifvélavirki.
Þau hjónin hafa nú búið saman
í 47 ár í mjög farsælu hjónabandi
fróðlegar, uppbyggjandi og mál-
efnalegar, en þó oftast kímni
blandnar.
Kristján var þegar við fyrstu
kynni okkar orðinn aldraður að
árum, hafði að baki langa og
merka starfsævi, en var þó svo
ótrúlega ungur í anda, fullur
starfsgleði og lifandi áhuga á
mönnum og málefnum líðandi
stundar. Gamansamur var Krist-
ján og oft hnyttinn í tilsvörum.
Sérstök var þó viðleitni hans til að
vera hinn trausti fjölskyldufaðir,
sem ætíð bar hag og vellíðan sinna
nánustu fyrir brjósti og lét aldrei
undir höfuð leggjast að styðja og
styrkja þá sem hann taldi hjálpar
þurfi. Tókst honum þetta ætíð vel
á sinn yfirlætislausa hátt.
Þegar fram liðu stundir varð ég
þeirrar ánægju aðnjótandi, að
eignast Kristján og Láru sem
tengdaafa og -ömmu og búa í húsi
þeirra að Vesturgötu 36B fyrstu
búskaparár okkar hjóna. Kynntist
ég þá enn betur og nánar mann-
kostum þeirra og drengskap og
naut ég og fjölskylda mín sam-
vista við þau hjón alla tíð síðan, að
undanskildum þeim árum, sem við
dvöldum erlendis við nám og störf.
Söknuðum við þeirra mjög þann
tíma, en fjölmörg símtöl og ágæt
bréf þeirra bættu nokkuð úr.
Nú þegar komið er að lokum
kynna okkar Kristjáns, hrósa ég
happi yfir að hafa kynnst honum
og hans ágætu konu. Vart fer á
milli mála, að í Kristjáni hafa
yngri menn fjölskyldunnar átt
einstaka fyrirmynd, sem vert er
að fylgja. þó erfitt muni reynast
að feta í fótspor hans.
Þegar ég heyri góðs manns getið
minnist ég Kristjáns Schram.
Hann verður ætíð í mínum augum
einn af máttarstólpum þjóðfélags-
ins á sinni tíð og á sinn hátt.
Okkar litlu þjóð yrði betur borgið
í framtíðinni, ef hún bæri gæfu til
að eignast marga slíka syni.
Ólafur Grétar Guðmundsson
Náinn kumrngsskapur okkar
Kristjáns Schram átti sér ekki
langa sögu, en málkunnugir vor-
um við um margra ára skeið.
Kynnin af þessum hæga og yfir-
lætislausa séntiln'anni voru í alla
staði ánægjuleg og minningarnar
eru mér dýrmæt eign. Ávinningur
var það að kynnast sjómanni allt
frá því á skútuöldinni.
Er ég kom á Vesturgötuna á
heimili Kristjáns og Láru, hans
mætu konu, hefur mér a5tíð þótt
sem andi gömlu skipstjóraheimil-
anna í Vesturbænum svifi þar
yfir.
Samflotinu við hinn mæta
mann er lokið og er honum þökkuð
samfylgdin. Hugurinn leitar til
Láru, sem var honum svo óum-
ræðilega mikið, og átti stærstan
þátt í að varpa birtu og yl á lífs-
leiðina á langri ævi Kristjáns.
Henni senda heimilisvinir
þeirra samúðarkveðjur og biðja
henni velfarnaðar.
Sv.Þ.
og voru svo samrýnd að þau máttu
hvorugt af öðru sjá.
Jóhanna unni mjög Vestmanna-
eyjum og sagði stundum að þær
væru sitt draumaland og gæti ekki
hugsað sér að búa annarstaðar og
þegar gosinu lauk voru þau með
þeim fyrstu sem fluttu heim aftur.
Jóhanna var mjög listhneigð og
eru mörg mjög falleg handverk
sem prýða heimili þeirra hjóna,
Jóhanna var sérstaklega heima-
kær og vildi hafa allt í röð og
reglu.
Jóhanna hafði ákveðnar skoðan-
ir og var föst fyrir og trygg og
drenglunduð og strangheiðarleg
og með afbrigðum dugleg við það
sem hún tók sér fyrir hendur, hún
hafði sérstakt yndi af blómarækt,
bæði utanhúss og innan, og dvaldi
mörgum stundum í garðinum sín-
um heima.
Blessuð sé minning þessarar
mætu konu, drottinn varðveiti
hennar sál.
Með samúðarkveðju til eigin-
manns og aðstandenda hinnar
látnu.
Vinur.
Jóhanna Guðmunds-
son — Minningarorð