Morgunblaðið - 28.02.1984, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRÚAR 1984
37
Margrét
dóttir —
Fædd 21. október 1905
Dáin 20. febrúar 1984
í dag, 28. febrúar, verður Mar-
grét Pálsdóttir jarðsungin frá
Fossvogskapellu.
Margrét var fædd á tímum
aldamótakynslóðarinnar og fór
ekki varhluta af harðri baráttu í
óblíðu umhverfi, sem var yfirunn-
in með atorku, jafnaðargeði,
þrautseigju og bjartsýni.
Foreldrar Margrétar voru Guð-
björg Ögmundsdóttir frá Halakoti
í Biskupstungum og Páll Árnason
frá Árnakoti á Alftanesi. Þau
eignuðust fimm dætur, Guðrúnu,
Guðbjörgu, Önnu, Margréti og
Katrínu. Margrét var fædd að
Halakoti, en fjölskyldan fluttist
til Eyrarbakka þegar hún var
ársgömul. Hús fjölskyldunnar var
ekki fullsmíðað og varð hún til að
byrja með að búa í sjóbúð í nokkra
mánuði. Fjölskyldan fluttist síðar
að Framnesi í Hraunshverfi og að
lokum að Stokkseyri. Páll vann við
búskap, sjómennsku og önnur
störf sem til féllu við sjávarsíð-
una.
Margrét ólst upp í föðurhúsum
og tók þátt í öllum störfum sem
börn og unglingar gerðu á þeim
tíma. Þegar Margrét var fjórtan
ára veiktist hún skyndilega af
botnlangabólgu og sprakk botn-
lagninn á löngu ferðalagi áður en
hún komst undir læknishendur að
Landakotsspítala. Það er lítt skilj-
anlegt að hún skyldi lifa það áfall.
í bókinni „Hrakningar og heið-
arvegir", 3. bindi, eftir Pálma
Hannesson og Jón Eyþórssonar, á
bls. 166, er ritað um sjúkraflutn-
inga yfir Hellisheiði um hávetur í
blindbyl með fárveika unglings-
stúlku. Ekki vissi sögumaður að
stúlka þessi var Margrét Pálsdótt-
ir. Til að lýsa hvers konar lífs-
háski þetta var fyrir Margréti,
sem var búið um á sleða, þá tók
ferðin 8 klst. frá Kambabrún að
Kolviðarhól. Tveir hestar sem not-
aðir voru fyrir sleðann gáfust upp
á fjallinu og varð að skilja Mar-
gréti eftir, ásamt einum fylgdar-
manna af fjórum, meðan hinir
fóru að Kolviðarhóli og fengu Sig-
urð bónda með óþreytta hesta til
að halda ferðalaginu áfram, en
allt fór vel að lokum.
Eins og venja var sótti Margrét
snemma vinnu frá heimilinu svo
sem kaupavinnu, fiskvinnu og vist,
en árið 1927 fór hún til Reykjavík-
ur og lærði matreiðslu. Þá kynnist
hún eftirlifandi eiginmanni sín-
um, Guðjóni Einari Guðmunds-
syni frá Þóroddsstöðum við
Reykjanesbraut, móðurbróður
mínum.
Margrét flutti að Þóroddsstöð-
um árið 1928 og tók við heimilinu
þegar Sigurveig amma mín veikt-
ist. Margrét og Guðjón giftust 7.
júní 1930. Ekki varð þeim barna
auðið, en því meira athvarf var
fyrir börn annarra á heimili
þeirra. Bjarney, systurdóttir
Margrétar, átti tvö eistu syni sína
þar. Þegar kunningjakona þeirra
hjóna, Aróra Kristinsdóttir, sá að
dagar hennar væru taldir, bað hún
Margréti að taka að sér dóttur
sína, Sigrúnu Helgadóttur, sem
var þá átta ára. Sigrún ólst upp
hjá Margréti og Guðjóni til
manndómsára og einnig varð son-
ur hennar, Guðmundur Freyr
Ævarsson í miklu uppáhaldi hjá
þeim. Sigrún er líffræðingur að
mennt og er gift Ólafi Andréssyni,
lífefnafræðingi. Þau eiga eina
dóttur, Melkorku, sem var nýtt
ljós á leiði Margrétar.
Ég minnist Margrétar fyrst á
Þóroddsstöðum, þegar haldið var
afmælisboð fyrir mig þar og
Margrét var í búningi sem hún
hafði verið í þegar hún starfaði
við Alþingíshátíðina á Þingvöllum
1930. Glæsileiki hennar, vinátta,
hlýleiki og kærleikur höfðu mikil
áhrif á þá sem kynntust henni og
hún skildi eftir umhverfi sitt rík-
ara.
Góð vinátta var ætíð milli Karó-
línu, móður minnar, og Margrétar,
Páls-
Minning
og lýsir það vel hugarþeli þeirra
hjóna, að þau heimsóttu móður
mína vikulega þau níu ár sem hún
dvaldist á sjúkrahúsum eftir að
hún lamaðist.
Áhugamál Margrétar voru
hannyrðir og garðrækt. Mörg
listaverk eru til á heimili hennar,
en garðar og tré á Þóroddsstöðum,
Eiríksgötu 2 og Hjallalandi 14, eru
talandi tákn starfa hennar, svo og
við sumarbústaðinn við Meðal-
fellsvatn.
Margrét og Guðjón byggðu Ei-
ríksgötu 2 ásamt Magnúsi Sig-
urðssyni, yfirlögregluþjóni, og
bjuggu þau þar frá 1933 til 1969, er
þau byggðu Hjallaland 14, og
bjuggu þar síðan. Rættist þá
draumur er lengi hafði verið til.
Sjúkdómslega Margrétar var
ekki löng en erfið. Tryggð og vin-
átta systradætra Margrétar og
Guðjóns kom vel í ljós, þar sem
þær skiptust á um að vaka hjá
henni síðustu þrjár vikurnar og
fylgdu henni að bát ferjumanns-
ins.
Ég óska Margréti fararheilla og
sendi Guðjóni frænda mínum,
Önnu systur hennar, Sigrúnu og
hennar fjölskyldu samúðarkveðj-
ur.
Aðstandendur senda starfsfólki
deild 5A og 6A á Borgarspítalan-
um innilegar þakkir fyrir góða
umönnun og aðstoð.
Guðmundur Einarsson
í dag er gerð frá Fossvogskirkju
útför Margrétar Pálsdóttur,
Hjallalandi 14. Hún var fædd
21.10.1905. Foreldrar hennar, Guð-j
björg Ögmundsdóttir og Páll
Árnason, fluttust úr Biskupstung-
um um aldamótin, í Hraunshverfi
við Eyrarbakka. Það er erfitt að
gera sér grein fyrir þeim kjörum
sem landlaust fólk við hafnlausa
strönd bjó við. Vinnan lítil og
stopul. Við þessi kröppu kjör ólust
þær upp dæturnar fimm og náðu
góðum þroska. Er nú ein þeirra á
lífi, Anna. Þetta var að vísu ekki
einsdæmi á þessu tímum, en það
var vorþeyr með þjóðinni og
bjartsýni ríkjandi. Ung að árum
kom Magga til Reykjavíkur. Þar
varð á vegi hennar ungur maður,
Guðjón E. Guðmundsson frá Þór-
oddsstöðum. Síðan voru þessi nöfn
svo tengd hvort öðru, að Magga og
Gaui eru sem eitt nafn í hugum
ættingja og vina. Þau bjuggu um
áratugaskeið að Eiríksgötu 2 hér í
borg. Þangað lágu leiðir margra
ungmenna sem fóru úr föðurhús-
um, utan af landi, áttu þar viðdvöl
og æfilanga gistivináttu. Nálægð
við Landspítalann bauð mörgum
sem leið áttu um áningu og hlýju.
Útlendan hrakhólamann rak á
fjörur þeirra í upphafi stríðsins. Á
sinn hljóðláta hátt sat hann í
borðstofunni til æfiloka 1946. Ekki
var hornið lengi autt. Öldruð móð-
ir Möggu kom og dvaldi þar til
æfiloka, í fagurri elli. Tvær voru
þær allt í einu orðnar í borðstof-
unni. Lítil móðurlaus stúlka, Sig-
rún Helgadóttir, átta ára gömul,
var þar komin í traustar kær-
leikshendur. Fyrir 16 árum fluttu
þau í Hjallaland 14. Þar bjuggu
þau sér heimili sem bar Möggu
fagurt vitni. Blóm og hverskonar
unaður þreifst vel í návist hennar.
Þar óx til þroska fósturdóttirin og
síðar komu barnabörnin, með sæl-
ar stundir. Megi þau vera rík í
sorg sinni. Um leið og ég minnist
Möggu með þakklæti fyrir sam-
fylgdina, á ég þá ósk besta Gauja
frænda mínum til handa að ylur
minninga lýsi honum æfikvöldið.
Magga Guðjóns
Það var að vorlagi árið 1977 að
ég kom fyrst að heimili þeirra
Margrétar Pálsdóttur og Guðjóns
E. Guðmundssonar, og bættist ég
þá í þann stóra hóp sem notið hef-
ur gestrisni og hlýju þeirra hjóna.
Án þess að ég gerði mér grein
fyrir því, þá höfðu leiðir okkar leg-
ið saman á ýmsum stöðum eins og
vera vill hjá þesasri litlu þjóð.
Æskustöðvar mínar voru í grennd
við Eiríksgötu 2, sem var heimili
þeirra í um þrjátíu og fimm ár.
Þar hef ég áreiðanlega séð Möggu
nostra við garðinn sinn eða þau
hjón á leið til Hallgrímskirkju á
sunnudegi. Einnig er næsta líklegt
að eg hafi séð þeim bregða fyrir
hjá sumarbústaðnum við Meðal-
fellsvatn, þar sem myndarlegur
trjálundur ber nú vitni þeirri ást-
úð sem Magga sýndi gróðrarmætti
jarðarinnar. í rauninni liggja leið-
ir okkar líka saman í fjörunni við
Eyrarbakka, þar sem Magga ólst
upp við brim Suðurstrandarinnar;
á fæðingarslóðum hennar við
Tungufljót og Hvítá, þangað sem
hún kom síðar í kaupavinnu og
sundlaði svo við að ríða jökulvatn-
ið; á Hellisheiði, þar sem ungl-
ingsstelpa með sprunginn botn-
langa var flutt á sleða í vetrarill-
viðri fyrir sextíu og fimm árum;
við trén, sem Magga gróðursetti á
Þóroddsstöðum; i Edinborg þar
sem Magga gerði stuttan stans í
Gullfossferð og kleif hinn langa
hringstiga Scott-minnismerkisins
til að sjá yfir Princes Street, garð-
ana og kvosina undir kastalanum,
en í Édinborg bjó ég í tvö ár og
gekk margsinnis framhjá minnis-
merki Scotts án þess að fara þar
upp.
Ég hef ekki þekkt Möggu nema í
sjö ár, og fjögur þau fyrstu dvald-
ist ég að mestu erlendis. Þá var
gott að koma heim til íslands um
jól og njóta hátíðanna með Möggu
og Gauja, fósturdóttur þeirra og
strákhnokkanum sem lifði fjögur
fyrstu árin sín á heimili afa og
ömmu. Það verður aldrei hægt að
gera fyllilega grein fyrir þeirri
umhyggju sem Magga hefur sýnt
strákhnokkanum sem nú er orðinn
stjúpsonur minn og unglingspilt-
ur, kominn á fermingaraldur.
Meðan við dvöldum erlendis bjó
Magga tii enn eitt listaverkið í
höndunum, stórt flosteppi með
smaladreng á heimleið, Jarl-
hetturnar í baksýn. Nærri má geta
hver smaladrengurinn er. Það var
líka unun að sjá hve mikla ánægju
Magga hafði af litlu dóttur minni
þessi síðustu tvö ár. Mér eru sér-
staklega minnisstæðar stundir frá
sumrinu þegar Melkorka var níu
mánaða. Stundir í dýrlegu veðri í
blómskrýddum garðinum, þar sem
jurtunum leið svo vel, engu síður
en í stofunni hjá Möggu. Stundirn-
ar þegar „litla garðyrkjukonan"
var að hjálpa okkur að taka upp
góða kartöfluuppskeru.
En erfiðir tímar voru í vændum.
Magga missti tvær systur sínar
með stuttu millibili. Á eftir fylgdi
óveðursvetur og dimmviðrissum-
ar. En kartöflurnar voru settar
niður og við væntum góðrar upp-
skeru úr moldinni sem Magga
hafði ræktað um áraraðir. -í júlí
kom óvænt frostnótt og kartöfl-
urnar náðu sér ekki á strik aftur.
Um svipað leyti varð Magga fyrst
vör við þann sjúkdóm sem síðan
ágerðist stöðugt og varð til þess að
hún lagðist á sjúkrahús í byrjun
desember. Möggu lánaðist að
njóta örfárra ánægjustunda á
heimili sínu um jólin, en síðan
þyngdist róðurinn sífellt, og í dag
verður hún til moldar borin í
þeirri jörð sem hún gerði svo vel
við.
Þess mannlífs og gróðurs, sem
hún hlúði að, njótum við sem eftir
lifum og minnumst hennar með
þökk í huga.
Olafur S. Andrésson
Enn einn ^.........
nýr á leiðinni \ ^r--.
frá MITSUBISHI
Hvaö heitir 'ann? - Hvernig $r 'ann?
Hvenær kemur 'ann? - Hvað kostar 'ann?
Hver fær 'ann?
Plfí!
[hIhekiahf
J Laugavegi 170 -172 Simi 21240