Morgunblaðið - 11.03.1984, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 11.03.1984, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1984 59 ÁFENGISMAL MINM : ., HEINSHWUR Verst hvað hún veröld drekkur lítið Til er merkileg skýrsla um áfengismál, um áróður áfeng- isauöhringanna og afleiðingar hans fyrir heilsufar fólks í þriöja heiminum. Þessi skýrsla er þó enn sem komið er mikið leyndarmál og þaö er Alþjóöaheilbrigöismála- stofnunin, sem liggur á henni eins og ormur á gulli, ef marka má orö eins af starfsmönnum hennar. Skýrsluna, sem heitir „Áfengir drykkir: Völd og áhrif áfengisfram- leiöendanna", átti aö gefa út hjá háskólanum í Oxford en skyndi- lega var þaö ákveöiö hjá WHO, Al- þjóöaheilbrigöismálastofnuninni, aö hætta viö útgáfuna. Aö því er James Mosher, ritari í bandaríska áfengismálaráöinu, gefur j skyn, var þessi ákvöröun tekin vegna þrýstings frá bandarískum emb- ættismönnum. Eins og alkunna er hafa vestræn stórfyrirtæki oröiö uppvís aö því aö reyna aö breyta lifnaöarháttum fátæks fólks í þriöja heiminum meö því aö venja þaö á aö nota barnamat í krukkum og mjólkur- duft i staö móöurmjólkurinnar og stórfyrirtækin kæra sig ekkert um annaö mál af þessu tagi. Mosher segir, aö bandarísku embættis- mennirnir hafi því varaö fulltrúa SÞ viö og sagt, aö þá heföu þeir geng- iö „fulllangt“ ef þeir ætluöu sér aö hafa afskipti af markaösmálum fyrirtækja. m ÍÍFÖLVÍI^ i „Fyrirtækin hafa af því áratugalanga reynslu hvernig best er aö ... fá fólk til að byrja að reykja. Þessa þekkingu nýta þau svo til að gylla áfengisdrykkjuna“ ÁFENGISMÁL Áratuga reynsla tóbakstyrirtækj- anna segir þegar til sín. ( viðtali viö breska blaöiö The Observer segir Mosher, aö WHO- skýrslan sé aö því leyti brautryöj- andaverk, aö þar sé í fyrsta sinn reynt aö kanna „heilsufarslegar af- leiöingar af áróöri og útþenslu áfengisfyrirtækjanna í þriöja heim- inum“. Griffith Edwards, prófessor viö Lundúnaháskóla og sérfróöur maður um áfengissýkina, var feng- inn til aö rita formála aö bókinni eöa skýrslunni, sem hann segir vera „stórmerkilegt framlag“ til þessara mála og sýna Ijóslega hve mikil þörf er á „alþjóölegum sam- þykktum og eftirliti meö áfengis- sölu“. I bókinni, sem enn hefur ekki fengist útgefin, er rækilega sýnt fram á hvernig vaxandi áfengis- neysla víöa um heim stendur í beinu sambandi viö uppáþrengj- andi áróöur tiltölulega fárra en stórra áfengisframleiöenda. Evr- ópubúar, sem eru aðeins 12% mannkynsins, drekka enn um helming alls áfengis, sem neytt er í heiminum, og því ekki óeðlilegt, aö markaöurinn þar skuli vera nokk- urn veginn mettaður. Þess vegna hafa áfengisframleiöendurnir tekiö aö leita hófanna annarsstaöar, einkum í þriöja heiminum, þar sem bjórdrykkjan hefur fjórfaldast á 20 árum, frá 1960—80. I WHO-skýrslunni er einnig vak- in athygli á því, aö tóbaksfyrirtæk- in hafa í vaxandi mæli veriö aö leggja undir sig áfengisframleiösl- una. Tóbakiö er nautnavara og fyrirtækin hafa af því áratugalanga reynslu hvernig best sé aö haga áróðrinum og fá fólk til aö byrja aö reykja. Þessa þekkingu nýta þau sér svo til aö gylla áfengisdrykkj- una. Þeir, sem unnu skýrsluna, halda þvi fram, að sum áfengisfyrirtækin miöi áróöur sinn viö aö fá þá til aö drekka, sem ekki hafa gert þaö áöur. Sagt er, aö þegar um sé aö ræöa ungt fólk sé „auðveldara aö fá þann, sem ekki hefur drukkiö áöur, til aö byrja aö drekka ákveöna áfengistegund en þann sem drekkur, til aö skipta um teg- und“. Áfengisfyrirtækiö Gilbeys, sem framleiðir alkunna gintegund, lét kenna neysluvenjur fólks og komst þá aö raun um, aö þaö var einkum roskið fólk og aldraö, sem drakk Gilbeys-gin. Fyrirtækið brást aö sjálfsögöu við meö því aö miöa auglýsingaáróöurinn sérstaklega viö unga fólkiö. — MARTIN BAILEY BRAZILIA Biskupinn er hvergi banginn Helder Camara erkibiskup af Olinda og Recife, sem er nafn- togaöasti andstæöingur herforingja- stjórnarinnar í Brazilíu, varð 75 ára fyrir skemmstu. Á afmælisdaginn sendi hann páfa bréf eins og honum var skylt, þar sem hann baö þess aö fá lausn frá embætti fyrir aldurs sakir. Hann býr í litlu húsi í Recife og dyr þess hafa aldrei veriö læstar, jafnvel þegar vélbyssuskothríö dundi á þeim, eins og geröist á 7. áratugnum, þegar hægri sinnaðir öfgamenn hugöust velgja erkibiskupi undir uggum. Á afmælisdaginn hringdi vekjaraklukk- an aö venju kl. 2 eftir miðnætti, og næstu tvær klukkustundir notaöi biskup til lestrar, bænagjöröar og hugleiöinga. Því næst fékk hann sér blund til klukkan fimm og klukku- stund síðar söng hann messu í kirkj- unni, sem stendur viö hliö húss hans. Erkibiskupinn hefur veriö óvenju athafnasamur undanfarnar vikur. Hann hefur reynt aö fá sambands- háskólann t Recife til aö hefja afskipti af kjörum fólks i bænum og leita leiöa til aö aðstoða þá, sem ekki eru læsir og skrifandi. Og þótt hann hafi beöið um lausn frá embætti, er ekki þar meö sagt aó hann sé sestur í helgan stein. — Ég ætla aö gera lýöum Ijóst, aö ég hef ekki lagt árar í bát, segir hann. — Ég mun hér eftir sem hingað til útbreiöa guös orö í Brazilíu og ann- ars staöar. Erkibiskupsdæmi Helders Camara er i norðausturhluta Brazilíu og þaö er hiö elzta í landinu. Hann tók viö embætti þar 12. apríl 1964, tæpum Neitaði að minnast afmælis valdaránsins. tveim vikum áöur en herforingjar steyptu af stóli hinni síöustu borgara- legu ríkisstjórn, sem farið hefur meö völd í Brazilíu. Hann lýsti yfir því í upphafi að hann myndi heimsækja hallir, aöalbækistöövar verkalýösfó- laga og hermannaskála og óhikað blanda geöi viö manneskjur sem tald- ar eru hættulegar. Andstæöingar herforingjastjórnarinnar áttu athvarf i húsi hans og hann neitaði aö halda hátíðarguösþjónustu til aö minnast afmælis valdaránsins. Utanríkisráöherra Brazilíu hélt til Rómaborgar áriö 1966 i því skyni aö fá Pál páfa VI til aö senda Helder úr landi. Hans heilagleiki geröi ráöherra erfitt fyrir að stynja upp erindinu, því að fyrstu orð hans voru þegar fund- um þeirra bar saman: Og hvaö segiö þér mér af vini mínum, Helder Cam- ara? Þaö fór mjög fyrir brjóstiö á her- foringjastjórninni, hvernig Helder fletti ofan af ýmsum ódæöum hennar á fundum sínum í útlöndum. Á fjöl- mennum fundi í Paris árið 1970 lýsti hann því til dæmis yfir, aö pyndingar ættu sér staö í Brazilíu. Séra Antonio Pereira da Silva Neto, sem var aö- stoöarmaður hans, fannst áriö 1969 pyndaöur til bana, og aldrei hefur orðið opinskátt, hver þar var aö verki. Um 20 verkamenn frá erkibiskups- dæmi Helder Camara hafa verið teknir höndum og pyndaðir. Eitt sinn var erkibiskup spuröur, hvort hann væri ekki hræddur um aö veröa myrtur. Þá svaraöi hann: — Nei, þaö þora þeir ekki. Þeir vita, aö páfinn myndi koma og fylgja mér til grafar. Helder Camara fæddist i Fortaleza í norðurhluta Braziliu. Hann starfaöi í 28 ár samfleytt i Rio de Janeiro og þar mótuöust skoöanir hans. Hann varö ákafur baráttumaöur fyrir rétt- indum bágstaddra, en varö jafnframt fjölmiðlastjarna. Áriö 1959 var hann i sjónvarpsútsendingu í heilan sólar- hring til aö hvetja til framlaga í nýjan sjóö til hjálpar þeim borgarbúum, sem bágstaddastir voru. Hann segir núna eftirfarandi brandara um sjálfan sig: — Ég dó og fór til himna en ekki innfyrtr. Sankti Pétur kom og spurði, hvers vegna ég kæmi ekki inn. Ég svaraði: — Ég er að bíöa eftir sjón- varpstökumönnunum. Þá hefur hann góða yfirsýn yfir heimsmálin og hefur áhyggjur af út- breiðslu kjarnorkuvopna. — Ég trúi því ekki aö skapari alls lifs láti viö- gangast aö öllu lífi sé eytt, en ég held aö hann muni veita okkur mun alvar- legri áminningu en hann geröi í Hir- oshima, segir þessi baráttuglaöi öld- ungur. — ROBERT DEL QUIARO ÞETTA GERÐIST LIKA Tólf ára kvenskörungur í Oxford Ruth Lawrence, tólf ára gáfnaljós sem er yngsti nemandi í Oxford-háskóla á Englandi, vakti athygli fyrir skelegga framgöngu á málfundi í skólanum á dögunum. Róttækir stúdentar ætluöu aö fá þar samþykkta tillögu þar sem lýst var harmi yfir andláti Juri Andro- povs, forseta Sovétríkjanna, og Reag- an Bandaríkjaforseti harölega gagn- rýndur fyrir þá „ósvífni" aö mæta ekki til útfarar hans. Ruth litla kvaddi sér hljóös og lagöi til aö í staöinn yröi samþykkt aö lýsa létti stúdenta yfir því aö enn einn haröstjórinn væri fallinn í valinn. Ruth mælti líka gegn tillögu hinna róttæku um aö styrkja friöarhóp stúdína meö 15 punda fjárframlagi. Sagöi hún að þaö kæmi ekki til greina þar sem hópurinn væri í tengslum viö Verkamannaflokkinn. Róttækir stúdentar voru ekki upprifnir af kæti eftir ræöu Ruth. Svo mikið var um frammíköll og froöufellingar aö heita má aö fundurinn leystist upp á tímabili. Margir gengu út í fússi og á endanum voru svo fáir eftir aö ekki reyndist unnt aö ganga til atkvæöa um tillögurnar. Sálarrannsóknir fyrir 17 milljónir Edinborgarháskóli (• Skotlandi hefur ákveöið aö setja á stofn kennarastól í „rannsókn dulrænna fyrirbæra“, hinn fyrsta sinnar tegundar í breskum háskóla. Fjárframlag, aö upphæö 400 þúsund sterlingspund (jafnviröi tæplega 17 milljóna íslenskra króna), kemur frá rithöfundinum Arthur Köstler, sem lést í fyrra, en hann var mikill áhugamaöur um dulræn efni. Hinir viröulegu háskólar í Oxford, Cambridge og Lundúnum höföu ekki áhuga á aö þiggja fé frá Köstler og hefja „visindalega sálar- rannsóknir", en þeir tveir skólar sem sýndu efninu mestan áhuga voru Walesháskóli í Cardiff og Edinborgarháskóli. Karl Bretaprins mun hafa viljaö fá féö til Cardiff, þar sem hann var sjálfur viö nám, en Edinborg varö fyrir valinu og er talið aö mestu hafi um þaö ráðiö John nokkur Beloff, sem þar er kennari í sálarfræöi og er fyrrum forseti Breska sálarrannsóknafélagsins. Beloff, sem mörgum íslendingum er kunnur því hann hefur setiö hér ráöstefnur um drauga og aöra fyrírburöi, segir aö rannsóknir þær sem hann mun stjórna beinist einkum aö dulskynjun", þ.e. skynjun án þekktra skynfæra, og “firöhræringum", þ.e. áhrifum hugans á hluti. Þegar páfínn reiddist Galileo Allir vita aö á 17. öld var stjörnufræöingurinn Galileo Galilei tvívegis bannfæröur af Páfastól. Segir á bókum aö þaö hafi veriö vegna þess aö kenningar hans um gang himintunglanna hafi brotið í bág viö Heilaga ritningu. Nú hafa rannsóknir fræöimanna Páfastóls sjálfs leitt þaö í Ijós aö ástæöan fyrir bannfæringunni var ekki „villukenningin" heldur særöur metnaöur Úrbans 8. páfa. í riti Galileos Samræöur um heimsmyndirnar tvær frá 1632 er maöur, sem nefndur er Simplico (Einfeldningurinn), látinn verja hina ríkjandi skoöun um jöröina sem miöju alheimsins. Þegar páfi las bókina áttaöi hann sig á því aö oröin sem Galileo leggur Simplico í munn voru hin sömu og hann haföi sjálfur notaö i einkaviöræöum viö Galileo. Viö þessa uppgötvun varö hann æfur og skipaöi rannsóknarréttinum aö taka í lurginn á stjörnufræðingnum. SITT LITIl) AF HVERJU Félögum í Kommúnistaflokki Póllands hefur fækkaö um 950 þúsund síðan verkalýössamtök in Samstaöa litu dagsins Ijós haustiö 1980 Fornleifafræöingar hafa fundiö fimm kuml skammt frá Kairó sem talin eru frá dögum Ramsesar II. Hann var faraó þegar ísraelar flúöu frá Egyptalandi ... Liösforingi frá Filippseyjum sem flúiö hefur til Bandaríkjanna, segir aö her- inn þar í landi hafi staöiö á bak viö moröiö á Benigno Aquino, leiötoga stjórnarandstööunn ar, í fyrra ... Piet Derksen, einn helsti auökýf- ingur Hollands, hefur ákveöiö aö selja fyrirtæki sín og gefa drýgstan hluta auöæfa sinna til hjálparstarfa í þriöja heiminum ...

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.