Morgunblaðið - 21.03.1984, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. MARZ 1984 4 \
Málefni aldraðra II
Þórir S. Guðbergsson
• •
Oldruðum fjölgar ört
*
Islendingar lifa nú lengst allra þjóða. Við þurfum því fjölbreytta
möguleika og val fyrir elstu kynslóðina sem rutt hefur veginn á
undan okkur. Það þarf að kanna þörfina og gera áætlun fyrir
þennan hóp sem stundum á fátt annað sameiginlegt en aldur og
lífeyri.
Það er e.t.v. kunnara en frá
þurfi að segja að íslendingar lifa
nú lengst allra þjóða í heimi.
Verða hér nefnd fáein dæmi,
sem tekin eru úr tímaritinu
Heilbrigðismál 1982, 4. tölublaði.
Hvar lifir fólk lengst?
(Ólifuð meðalævi nýfæddra)
Karlar
1. Japan 73,7 ár (1980)
2. ísland 73,6 ár (1980)
3. Færeyjar 73,4 ár (’76—’80)
Konur
1. ísland 80,5 ár (1980)
2. Sviss 79,8 ár (1980)
3. -5. Japan 79,2 ár (1980)
Holland
Noregur
Karlar og konur
meðaltal
1. ísland 77,1 ár
2. Japan 76,5 ár
3. Sviss 76,3 ár
4. -5. Færeyjar 76,1 ár
4.-5. Svíþjóð 76,1 ár
í lok þessarar greinar um dán-
artíðni og ævilengd, segja þeir
greinarhöfundar Ölafur Ólafs-
son, landlæknir og Jónas Ragn-
arsson, ritstjóri: „Geta má þess
að ellilífeyrisþegum mun fjölga
örar en gert hefur verið ráð
fyrir, þó að aðalfjölgunin verði
ekki fyrr en eftir aldamót þegar
mjög stórir árgangar komast á
ellilaun. Staðreynd er að flestir
ellilífeyrisþegar lifa við allgóða
heilsu og kjósa frekar eigin for-
sjá en kyrrð elliheimilanna. Tími
er því kominn til að hafa lok
starfsaldurs og upphafsaldur
ellilífeyrisgreiðslna mun
sveigjanlegri en nú er. Við verð-
um að láta af þeim sið að ráðsk-
ast um of með hagi vinnandi
hálfsjötugs fólks."
Allir vilja lifa
sem lengst, en „enginn“
vill veróa gamall
íslendingar geta nú komist í
heimsmetabók eins og svo oft áð-
ur ef því væri að skipta. En með
fjölgun aldraðra og hækkuðum
aldri verður að gefa þörfum
þessara einstaklinga sem geta
verið svo mjög ólíkir innbyrðis
talsvert meiri gaum en fram að
þessu. Hvernig væru útlitið og
horfurnar í vistunarmálum aldr-
aðra hefðum við ekki elli- og
hjúkrunarheimili Grundar?
Hvar stæði Reykjavík og ná-
grannabyggðarlögin ef við ekki
nytum góðs af Dvalarheimili
aldraðra sjómanna í Reykjavík
og Hafnarfirði?
Staðreyndin er sú að við þurf-
um fjölbreytta möguleika og val
fyrir elstu kynslóðina, sem rutt
hefur brautina á undan okkur.
Það þarf að kanna þarfir þessara
hópa og gera áætlun. Stundum
eiga aldraðir fátt annað sameig-
inlegt en aldur og lífeyri. Einn
getur þurft á vistheimili að
halda um sjötugt, annar unnið
framundir nírætt. Einn kýs að
vera í íbúðum aldraðra og njóta
félagslegs öryggis, annar tekur
ekki annað í mál en að vera
heima sem lengst, þjálfa sig með
því að ganga upp og niður stiga,
og sækja síðan félagslega sam-
veru og tómstundir meðal félaga
sinna.
„Það er því deginum Ijósara að
þeir vaða í villu og svíma sem
halda því fram að ellin svipti menn
starfshæfni... Öldungur vinnur
ekki sömu störf og ungir menn, cn
hann innir af hendi miklu göfugri
og mikilvægari verk.
Afreksverkin eru ekki unnin
með líkamskröftum, flýti og fjöri.
Þar verður til að koma skynsam-
legt vit, myndugleiki og dóm-
greind. Og því fer víðs fjarri að
slíkir kostir fjari út með aldrinum,
öðru nær. I»eir færast einmitt í
aukana."
(('iceró: „llm cllina '. I»ýd. Kjarlan Kaenars.)
Mjólkursamlafíið
í Borgarnesi:
Grauturinn
á markað
um páskana
Borgarnesi, 15. mars.
Mjólkursamsalan í Reykjavík set-
ur um páskana á markað tva*r teg-
undir af grautum á fernum sem
framleiddir verða í Mjólkursamlag-
inu í Borgarnesi.
Jón Guðmundsson mjólkur-
fræðingur í Mjólkursamlaginu
sagði að þessi framleiðsla væri bú-
in að vera lengi í undirbúningi og
engum áformum hefur verið
breytt þó fleiri aðilar hefðu farið
út í þessa framleiðslu og fleiri á
leiðinni. Hugsunin hjá þeim
mjólkursamlagsmönnum væri
fyrst og fremst sú að nota graut-
argerðina til uppfyllingar með
mjólkurvinnslunni þannig að betri
nýting fengist á húsnæði, vélum
og mannskap. Þetta verkefni væri
unnið í samvinnu við Mjólkur-
samsöluna sem hefði yfir að ráða
öflugu dreifingarkerfi og í til-
raunaeldhúsi hennar í Reykjavík
hefði verið unnið mikið að undir-
búningi grautargerðarinnar. Jón
sagði að byrjað yrði á framleiðslu
á jarðarberja- og sveskjugrautum
á lítrafernum. __ iii>:
Höföar til
.fólksíöllum
starfsgreinum!
Þreyta hlaupin í íslenska liðið?
Skák
Margeir Pétursson
ÚRSLITN í fyrstu umferð á alþjóð-
lega skákmótinu Bláa Lónið/Festi
í Grindavík voru bakslag fyrir ís-
lcnsku titilhafana eftir ótrúlega
velgengni þeirra að undanförnu.
Þetta er fimmta mót Jóhanns
Hjartarsonar á þessu ári og þeir
Helgi Ólafsson og Jón L. Árnason
eru nú að tefla sitt þriðja mót á
einum mánuði. Allir þessir þrír
skákmenn töpuðu sínum skákum í
fyrstu umferð mótsins og kom það
að vonum geysilega á óvart. Skýr-
ingarinnar er sennilega fyrst og
fremst að leita í skákþreytu, það er
ekki hægt að tefla af fullum styrk-
leika mót eftir mót.
En auðvitað er allt of fljótt að
afskrifa íslensku þátttakend-
urna þó á móti blási í byrjun.
Töpin ýta væntanlega hressilega
við þeim félögum, nú verða þeir
að taka á öllu sínu ef þeir ætla
að snúa taflinu við og hindra er-
lendan sigur.
Úrslit í fyrstu umferð urðu
þessi:
Haukur — Christiansen 0—1
Ingvar — Jóhann 1—0
Jón L. — McCambridge 0—1
Björgvin — Lombardy 0—1
Helgi — Gutman 0—1
Knezevic — Elvar biðskák
Það eru nú stórtíðindi þegar
okkar mönnum gengur svona illa
í keppni við útlendinga, en stutt
er síðan slík úrslit hefðu ekki
þótt neitt tiltölumál. Skákunn-
endur verða að skilja að Róm var
ekki byggð á einum degi og úr-
slitin í tveimur síðustu mótum
þýða ekki að við séum orðnir
ósigrandi.
Ingvar Ásmundsson tefldi
mjög skynsamlega á m'óti Jó-
hanni Hjartarsyni og það bar
óvæntan árangur. Ingvar bar
mikla virðingu fyrir piltinum,
enda full ástæða til, og lét sér
nægja jafnt tafl og mikil upp-
skipti með hvítu. Svo fór að Jó-
hann gerðist bráður á sér og féll
í bráðsmellna gildru sem kostaði
skiptamun og skákina.
Hvítt: Ingvar Ásmundsson
Svart: Jóhann Hjartarson
Caro-Kann vörn
I. e4 — c6, 2. d4 — d5, 3. exd5 —
cxd5, 4. Bd3 — Rc6, 5. c3 — Rf6,
6. Bf4
í þessu hógværa afbrigði getur
svartur auðveldlega jafnað tafl-
ið, en það er erfitt að fá meira.
6. - Bg4, 7. Db3 - Dc8,8. Rd2 -
e6, 9. Rgf3 — Be7, 10. h3 — Bh5,
II. Re5 — Rxe5, 12. Bxe5 — 0-0,
13. Bxf6
Þetta lýsir ekki miklum metn-
aði, en hvernig á gamali refur að
tefla gegn ungu ljóni í toppþjálf-
un?
13. — Bxf6, 14. Dc2 — Bg6, 15.
Bxg6 - hxg6, 16. Dd3 - b5!? 17.
04) — I)c7, 18. Rb3 — Dc4, 19.
De3 — a5??
Þó ótrúlegt megi virðast er
þessi „sjálfsagði leikur" tapleik-
urinn. Nauðsynlegt var 19. —
Hfc8! og svartur hefur ágæta
stöðu því 20. Rc5 má svara með
20. - b4.
20. Rc5!
Hótar 21. b3 og svarta drottn-
ingin fellur. Það hefur Jóhann
auðvitað séð, en ekki hina hótun
hvíts sem er miklu lúmskari. 20.
- b4, 21. Rd7!
Hótar bæði 22. Rxf8 og 22.
Rb6. Svartur tapar því skipta-
mun.
21. - bxc3, 22. bxc3 — a4, 23.
Hfdl — Hfb8, 24. Rxb8 - Hxb8,
25. Dd2 — Hc8, 26. Hacl — a3,
27. Hbl — Be7, 28. Hb3 — Bd6,
29. Dd3 — I)c6, 30. Hdbl — e5
Yfirráð hvíts yfir b-línunni
tryggja honum unnið tafl og
svarti dugar ekki að bíða átekta,
heldur verður hann að reyna að
flækia.
31. Hb6 — I)c7, 32. dxe5 — Bc5,
33. Hb7 — I)xe5, 34. Df3 - Be7,
35. Hdl — Bf6, 36. Hb3 — I)e7,
37. I)xd5 - Bxc3, 38. Hb7 - I)f6,
39. Hd3 — Be5, 40. g3 — Hc2, 41.
Hf3 — De6, 42. Dxe6 — fxe6, 43.
hxa3 — Bd4, 44. Ha8+ — Kh7, 45.
Hf7 og svartur gafst upp.
í annarri umferð mótsins urðu
úrslit sem hér segir:
Christiansen — Elvar 'h — Vi
Haukur — Ingvar 'k — 'k
Jóhann — Jón L. 0—1
McCambridge — Björgvin 1—0
Lombardy — Helgi 'k — 'k
Gutman — Knezevic 'k — 'k
Jóhann Hjartarson hlaut nú
sitt annað tap og það í aðeins 20
leikjum. Hann vann Jón L. bæði
á Búnaðarbankaskákmótinu og
Reykjavíkurmótinu þannig að
Jón átti harma að hefna. Eftir
miklar flækjur eftir byrjunina
stóð Jón uppi manni yfir og var
þá ekki um annað að ræða fyrir
Jóhann en að gefast upp.