Morgunblaðið - 28.03.1984, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MARZ 1984
45
Anna Tómas-
dóttir — Minning
Fædd 10. október 1903
Dáin 21. mars 1984
{ dag verður gerð frá Hafnar-
fjarðarkirkju útför Önnu Tómas-
dóttur, Álfaskeiði 64, Hafnarfirði
en hún andaðist í St. Jósepsspítala
miðvikudaginn 21. þ.m.
Anna Tómasdóttir var fædd að
Helludal í Biskupstungum. For-
eldrar hennar voru hjónin Tómas
Guðmundsson og kona hans Stein-
unn Magnúsdóttir, sem þar
bjuggu þá, en fluttu síðar að
Gegnishólum í Ölfusi. Auk Önnu
áttu þau hjón 3 börn, Magnús,
Guðmund og Guðrúnu.
Æsku- og uppvaxtarár sín lifði
Anna heitin þannig í sveitinni.
Þeir er síðar kynntust Önnu, þurfa
naumast að fara í grafgötur um
það, að þar hafi hún snemma tekið
til hendi við hversdagsleg störf og
gengið notadrjúg og undanbragða-
laust til hinna fjölbreytilegu og
erfiðu starfa, sem sveitabú-
skapurinn, ekki síst í þá daga,
gerði kröfu til.
Ekki verður hér rakin sú saga
enda greinarkorni þessu ekki ætl-
að það hlutverk að vera ævisaga
hinnar látnu heldur miklu frekur
fáein kveðju- og þakkarorð eftir
langa og einkar góða og eftir-
minnilega vináttu við greinarhöf-
und og fjölskyldu hans alla um
nærfellt 40 ára skeið.
Ung mun Anna hafa flutst úr
sveitinni og þá fyrst til Reykjavík-
ur en í Hafnarfirði átti hún heim-
ili mestan hluta ævi sinnar.
Ekki skal hér farið út í það, af
hvaða ástæðum hún tók sig upp og
flutti úr heimahögum, greinarhöf-
undi er ekki kunnugt um það, en
þeim sem þekktu Önnu kæmi ekki
á óvart að þar hafi ráðið löngun
hennar til þess, á sem sjálfstæð-
astan hátt, að takast á við lífið á
eigin ábyrgð, duga eða drepast,
jafnan fremur sem veitandi en
þiggjandi í víðtækum skilningi.
Mun hún smemma hafa tileiknað
sér þau sannindi að í sveita síns
andlits skyldi hver síns brauðs
neyta.
Eftir að Anna flutti úr sveitinni
fékkst hún við hin margvíslegustu
störf, bæði framleiðslu og þjón-
ustu við aðra. í Hafnarfirði vann
hún við fiskverkun, í þvottahúsi og
nú síðast í Efnalaug Hafnarfjarð-
ar. Þar starfaði hún fjölda ára,
enda þótt endurtekin eiganda-
skipti hafi orðið að því fyrirtæki.
Sýnir það ljóslega hvert orð hún
hefur fengið hjá fyrri eigendum og
húsbændum sínum. Af ummælum
margra atvinnuveitenda hennar,
sem greinarhöfundur þekkti vel,
kom það og skýrt fram hversu trú-
verðugur, traustur og vandvirkur
starfsmaður Anna var í öllum til-
vikum. Ávallt var svikalaust geng-
ið til starfa og það jafnt þótt hún
ekki, af ýmsum ástæðum, gengi
alltaf gengið heil til skógar og
ýmsir hefðu tekið sér frí þess
vegna. En óhætt er að fullyrða að
meira en lítið mátti vera að, ef
ekki var mætt til vinnu, svo sem
ekkert hefði í skorist. Þennan dóm
hlaut hún hjá húsbændum sínum
hverjum af öðrum og var áreiðan-
lega vel að honum komin, svo
kröfuhörð og óvægin við sjálfa sig,
sem hún jafnan var.
Anna var vel greind kona og
fylgdist vel með almennum mál-
um. Myndaði hún- sér ákveðnar
skoðanir um menn og málefni og
var enginn tækifærissinni í þeim
efnum frekar en öðrum. Ef hún
hafði tekið afstöðu á annað borð,
þá þekki ég engan, sem fengi þok-
að henni frá sannfæringu hennar.
Sem dæmi um einbeitni Önnu og
viljafestu má geta þess að á efri
árum eignaðist hún bifreið sem
happdrættisvinning. Ákvað hún
þegar að læra að aka og naut þess
til hinstu stundar að eiga bílinn og
geta gripið til hans til daglegra
þarfa.
Svo sem að líkum lætur, sé litið
til lífsferils hennar, var Anna ein-
dreginn sjálfstæðismaður, stuðn-
ingsmaður Sjálfstæðisflokksins og
félagi í „Vorboðanum", félagi
sjálfstæðiskvenna.
Nú er komið að þvl, sem fyrst og
fremst skyldi vera tilefni og inn-
tak greinarkorns þessa, en það eru
persónuleg kynni mín, konu minn-
ar og fjölskyldu allrar, af hinni
merku konu og einstaka tryggða-
trölli, sem Anna reyndist okkur
alla tíma eða um 40 ára skeið.
Upphaf þessara kynna voru þau
af einhverju sinni, er við hjónin
leituðum að aðstoðarmanneskju á
heimili okkar, sem þá var á Hverf-
isgötu 3, var okkur bent á að reyn-
andi væri að ræða við Önnu í
þessu augnamiði. Gerði það ágæt-
is vinafólk hennar og okkar úr
fjölskyldu Jóns Gests Vigfússon-
ar. Átti ég svo skömmu síðar stutt
spjall við Önnu upp í Sléttuhlíð,
þar sem hún var stödd í sumar-
bústað Jóns Gests. Hikandi færði
ég þetta í tal við hana. Var því
ekkert tekið opnum örmum í
fyrstu og hvarf ég frá án sýnilegs
árangurs, en þó ekki með öllu
vonlaus um að málið yrði eitthvað
athugað nánar. Að skömmum
tíma liðnum kom Anna, sannfærði
sig um að mér hefi verið alvara, og
tjáði mér að það mætti svo sem
reyna þetta. Nokkru síðar var hún
svo komin, flutti í hús okkar og
var hjá okkur um árabil.
Enda þótt vist væri slitið, entist
tryggð hennar og vinátta, ekki að-
eins við okkur hjónin heldur og við
fjölskyldu alla, börn, tengdabörn
og barnabörn, allt til dauðadags.
Öll þessi samskipti, en Anna var
nær daglega á heimili okkar og þá
sem ein úr fjölskyldunni allar göt-
ur svo lengi sem heilsa leyfði og
jafnframt kær gestur á heimilum
barna okkar, voru okkur einkar
kærkomin. Jafnan dvaldi Anna
hjá fjölskyldu okkar á hátíðum og
tyllidögum okkar og barnanna.
Kom hún þá jafnan færandi hendi.
Oft komu þá úr pökkum hennar til
þeirra yngri haglega gerðir vettl-
ingar, sokkar eða annað prjónles.
Bar þetta einkar glöggan vott um
snyrtilegt handbragð, fyrirhyggju
og góðan hug.
Öll þessi tryggð Önnu og kynni
við hana láta eftir sig ljúfar minn-
ingar, sem seint munu fyrnast né
fullþakkaðar verða.
Ekki verður skilist svo við þessi
kveðjuorð að ekki sé minnst á
heimili eitt hér í bæ, þar sem
Anna átti lengi heimili, þ.e. Suð-
urgötu 13. En fjölskylda Bjarna
Jóhannessonar og konu hans,
Stefaníu Magnúsdóttur, var mikið
og traust vinafólk Önnu. Fór það
ekki fram hjá neinum að sú fjöl-
skylda var Önnu einkar kær og
mikilsmetin. Vinátta hjónanna
gekk og í arf til barnanna, sem
reyndust Önnu ómetanlegir vinir.
Verður ekki framhjá því gengið
hversu dóttirin, Margrét Bjarna-
dóttir Flygenring, reyndist henni
alla tíð og þá ekki síst í þeim veik-
indum Önnu er drógu til þeirra
endalykta merkrar ævi, er nú eru
orðnar. Þar hefði engin dóttir get-
að sýnt meiri ástúð og umhyggju
en þá er Margrét sýndi og aðdáun
vakti þeirra er til þekktu. Naut
Anna jafnan einlægrar vinsemdar
hjónanna í Tungu, Margrétar og
Kristjáns Flygenring, en þau hjón
mat hún mjög mikils og leyndi sér
aldrei hverja þakkarskuld hún
taldi sig eiga þeim að gjalda. Stóð
heimili þeirra henni jafnan opið
og naut hjun þess sér til mikillar
ánægju.
Hér verða eigi fleiri orð við höfð
en hinni látnu færðar að lokum
þakkir fyrir störf öll og óbrigðula
vináttu í þeirri von að hún megi
nú reyna sannindi þeirra orða „að
svo sem menn sái svo muni þeir og
uppskera".
Blessuð sé minning Önnu Tóm-
asdóttur.
Stefán Jónsson
Minning:
Þorsteinn Guðmunds-
son frá Reynivöllum
„Æ, ertu kominn blessaður,"
varð honum að orði í síðasta sinni
sem fundum okkar bar saman. Um
stund bar hann full kennsl á mig,
en svo hvarflaði honum minni.
Hann hafði þá um skeið gist
hjúkrunarheimilið á Höfn, farinn
að heilsu og kröftum, enda hátt á
níræðisaldri.
Hinn 8. apríl nk. er 21 ár liðið
síðan fundum okkur Þorsteins bar
fyrst saman. Ég var þá staddur í
smiðju sem Sveinbjörn Sverrisson
átti og rak á Höfn. Þangað kom
Þorsteinn að dytta að bíl sínum
ágætum, en það var herjeppi, sem
hann keypti 1945 og ók auðvitað
norður og austur til síns heima,
enda engar brýr þá framan lands.
Þorsteinn var hagur ágæta vel á
tré og járn, þó einkum járn, enda
hafði hann lagt stund á þá iðn hjá
Jóhanni Hanssyni á Seyðisfirði
eystra í ungdæmi sínu, þótt eng-
um prófum lyki hann.
Þann dag tókst með okkur
kunningsskapur og síðan vinátta
einhver sú hin verðmætasta sem
undirritaður hefir eignazt.
Það varð strax að ráði að Þor-
steinn stýrði kynnisferð fyrir mig
í Suðursveit daginn eftir, og var
Sveinbjörn með í för. Þar með
hófst sú leiðsögn um hérað og
mannlíf í Suðursveit, sem stóð
uppstyttulaust í hálfan annan
áratug, aldrei sjaldnar en einu
sinni á ári og stundum oftar.
Minnisstæð er fyrsta ferðin að
Reynivöllum apríldaginn 1963.
Þorsteinn hafði brugðið búi árið
áður og flutzt til Hafnar í Hofna-
firði. Allt stóð þá með sömu um-
merkjunum á Reynivöllum og bar
vitni hagleiksmanninum, sem um
hafði sýslað.
Hinn 1. maí þetta vor lóssaði
Þorsteinn mig á fyrsta framboðs-
fundinn á Hofi í öræfum. Við
tíndum svartbaksegg á Breið-
amerkursandi, Kvískerjamenn
ferjuðu okkur yfir Jökulsá og gist
var í Svínafelli hjá Magnúsi bónda
Lárussyni. Lárus var þá mjög
gamlaður og langt kominn að
berja nestið. Þó var í honum mik-
ill pólitískur hugur og bað hann
mig þess lengstra orða að jafna
reikningana ærlega við Framsókn.
Smám saman síaðist inn í hug-
ann land og fólk og viðhorf í þess-
ari merkilegu og sérstæðu veröld.
Fyrir eyrum hljómar hin lifandi
frásögn af mönnum og málefnum,
mælt fram með fágætu tungutaki
og framandi á stundum. Þegar
leiðbeinandinn er allur sækja
minningarnar á og væri margt í
frásögur færandi. Það verður að
bíða annarra tíma. Aðeins ein
dagsstund rifjuð upp.
Eitt sinn sem oftar lá leiðin að
Hala til Steinþórs mágs Þorsteins,
en kona Steinþórs var Steinunn
systir Þorsteins. Þegar við ókum á
jeppanum góða fram hjá Kálfa-
felli er þar að ganga við fé Bene-
dikt bróðir Steinþórs og hafði
birkilurk ólítinn að staf. Ég segi
við Þorstein að nú sé ráð að bjóða
Benedikt í kynnisför suður yfir
Sand. Þetta varð að ráði, og tók
Benedikt boðinu. Ég hafði aldrei
hitt hann áður, en verið sagt að
maðurinn væri kátur og
skemmtinn. Nú brá hinsvegar svo
við, að Benedikt mælti varla orð af
vörum og tjóaði ekki þótt Þor-
steinn reyndi að spreka honum til.
Á þessu gengur suður yfir Steina-
vötn, sem þá voru óbrúuð. Skyndi-
lega snýr Benedikt sér að mér og
segir: „Sverrir, ég vil að þú vitir að
ég er sósíalisti." „Já, segi ég, það
er mér kunnugt um.“ Að svo búnu
tók Benedikt gleði sína og hélt
henni þaðan í frá. Hann vildi taka
af tvímæli um þetta við ókunnug-
an frambjóðanda úr allt annarri
átt.
Þegar að Hala kom var Steinþór
rúmfastur. Hafði fengið þursabit í
bak og fylgdi þessvegna ekki föt-
um. Hann sat þó upp við dogg og
var málreifur ágæta vel. Hann dró
upp pyttlu og dreypti á gestina, en
sjálfur var hann enginn vínmaður,
enda bauð hann af sömu flöskunni
árið eftir.
Upphófst nú sá dagur listfengr-
ar frásagnar og orðmenntar meiri
en fundin verður þaðan í frá.
Steinþór sagði frá, en bróðirinn og
mágurinn gengu lengst af um gólf
og mátti þá heyra nið aldanna á
bastofuloftinu á Hala í Suðursveit
einn vordag fyrir tveimur tugum
ára.
Þorsteinn var fæddur á Skála-
felli, austasta bæ Suðursveitar, 29.
júli 1895, og var því á áttugasta og
níunda aldursári er hann lézt hinn
20. þ.m. Foreldrar hans voru Guð-
mundur Sigurðsson, bóndi þar, og
kona hans Sigríður Aradóttir, en
þeim mun hafa orðið 12 barna
auðið. Þegar Þorsteinn var 12 ára
að aldri brugði foreldrar hans búi.
Fór Þorsteinn þá vistum að Reyni-
völlum neðri, syðsta bænum í Suð-
ursveit, til Eyjólfs hreppstjóra
Runólfssonar, bónda þar. Dvaldi
hann þar um hríð, en réðst síðan
til Hafnar á útveg Þórhalls Daní-
elssonar og var síðan til sjós aust-
ur um firði, þar til hann ræðst til
Jóhanns Hanssonar, vélsmiðs frá
Seyðisfirði, að gera að góðu
strandi á skaftfellskum sandi.
Með Jóhanni ræðst hann svo aust-
ur og tók að nema smíðar í smiðju
hans á Seyðisfirði, sem fyrr getur.
Það mun sennilega hafa verið
um áramótin 1924 —25, að Þor-
steinn gerðist ráðsmaður hjá
Elínu á Reynivöllum, en í desem-
ber 1924 ferst Þorsteinn móður-
bróðir hans voveiflega í snjóflóði.
Hinn 23. júlí 1927 gengur Þor-
steinn að eiga heimasætuna á
Reynivöllum, frændkonu sína
Arelí Þorsteinsdóttur. Bjuggu þau
þar góðu búi í tvíbýli við Sigurjón
bróður Arelí um þriggja áratuga
skeið, eða þar til Sigurjón bregður
búi og flyzt til Hafnar og þau hjón
svo síðar eða árið 1962, sem fyrr
segir.
Þorsteini og Arelí varð þriggja
sona auðið: Sigurður, járnsmiður í
Reykjavík, ókvæntur. Þorsteinn,
vélgæzlumaður á Höfn, kvæntur
Olgu Meckel, þýzkri konu að ætt-
erni. Eiga þau þrjú uppkomin
börn. Yngstur var Ingimundur, en
hann lézt á fermingaraldri 1948.
Þorsteinn var ekki margorður
um eigin hagi, en þeim mun grein-
arbetri um aðra menn og málefni.
Hann mun hafa verið góður for-
sjármaður í sinni sveit og manna-
sættir. Var honum borin hin bezta
saga af öllum sem nánust kynni
höfðu af honum haft.
Þorsteinn var af léttasta skeiði
er kynni okkar hófust, en vel á sig
kominn, glaðbeittur og góðmann-
legur. Hann var ungur í anda og
leitandi allt til þess að elli mæddi
hann og minnið tók að bregðast.
Sjófróður sögumaður um skaft-
fellska hagi og velti fyrir sér af
miklum áhuga ýmsu fræðilegs eðl-
is, sérstaklega um merkingu orða
og sérheita í heimahéraði. Rakti
hann ýmislegt af því greindarlega
til norskrar arfleifðar. Hann var
vandaður maður til orðs og æðis,
en kíminn og kerskinn í græsku-
leysi.
Þorsteinn var vinfastur og í því
sem öðru fastheldinn en enginn
íhaldsmaður. Hann var mikill au-
fúsugestur í húsi okkar Gretu,
þegar leið lá um, sem var alltof
sjaldan.
Með Þorsteini Guðmundssyni er
genginn fyrir ætternisstapa góður
vinur og skemmtilegur. Prýðilegur
maður úr sérstæðu og merkilegu
samfélagi.
Mér er ekki hryggð í huga, því
góð er gömlum og þreyttum hvíld-
in. En sakna mun ég sérlega
þeirra dýrðardaga er mér voru
bezt lesin hin austur-skaftfellsku
fræðin.
Fari vel minn gamli vinur.
Sverrir Hermannsson
Hilmar Helga
son — Kveðja
„Frændi þegar fiðlan þegir
fuglinn krýpur lágt að skjóli,
þegar kaldir vetrarveggir
villa sýn á borg og hóli.
Sé eg oft í óskahöllum,
ilmanskógum betri landa,
ljúflíng minn, sem ofar öllum
íslendíngum kunni að standa,
hann sem eitt sinn undi hjá mér
eins og tónn á fiðlustreingjum,
eilíft honum fylgja frá mér
friðarkveðjur brottu geingnum.
Þó að brotni þorn í sylgju,
þó að hrökkvi fiðlustreingur,
eg hef sæmt hann einni fylgju:
Óskum mínum hvar hann geingur.
(Halldór Laxness)
Ég ætla ekki að rekja lífsferil
Bóa, en þakka fyrir að hafa fengið
að vera honum samferða í lífinu,
síðasta æviár hans.
Ég bið alla góða vætti að fylgja
honum á leið hans til Ijóssins.
Rut