Morgunblaðið - 28.03.1984, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MARZ 1984
Jón Þ. Árnason:
— Lífríki og lífshættir XCVIII
Spurningin er: Hvers geta vestrænar þjóðir
vænzt af leiðtogum, sem telja tilslökunar-
stefnuna traustasta allra varna?
Hemjulaus tortimingarsókn
næstliðna áratugi gegn gesta-
garði mannkyns, plánetunni
Jörð, hefir með áþreifanlegum
hætti haft í för með sér, að at-
hafnasvigrúm þrengist og af-
rakstur þverr. Agirnd og bruðl-
fýsnir megna ekki að hnika þeim
takmörkunum, sem náttúruríkið
setti umsvifum þegna sinna í
upphafi.
Þessa skikkan þverskallast
gestir Jarðar við að virða. Afleið-
ingar þess eru því ráðvilltir ein-
staklingar, þjóðfélög í uppnámi,
ríki á rústum, heimur á helj-
arbrú. Hin linnulausu stríð og
blóðugu borgarastyrjaldir um
hnöttinn þveran og endilangan,
flóttinn á vald eiturefna og al-
menn óbeit á lögum, rétti og
venjum samfélaga siðaðra
manna eru ógeðfelldir vitnis-
burðir um vitsmuni og þroska
múgkynsins. Marxismi og liber-
alismi hrósa sigrum án afláts.
Úr viðjum!
Af nefndum sökum verður
naumast vefengt, að draumurinn
um sameiginlega lífsvitund
mannkynsins, eða heimssam-
vizku, sé fjær því að geta rætzt
en nokkru sinni fyrr. Við öðru
var raunar aldrei að búast, og
það þótt ekki væri af öðru en því,
að öll meginatriði, sem sundur-
greina mannkynið eru miklu
meiri, fleiri, stærri og voldugri
en þau, er því mega teljast sam-
eiginleg. Stóridraumur ætti þess
vegna að vera útdreymdur, a.m.k.
á Vesturlöndum, og ekki seinna
vænna, því að erfitt mun reynast
að benda á skaðræði, sem valdið
hefir þeim argvítugra tjóni og
niðurlægingu en þessi mein-
þemba.
Helzta forsenda þess, að vest-
rænni menningu auðnist að
heimta aftur frelsi sitt úr viðjum
Stóradraums, hlýtur að vera sú,
að Vesturlandaþjóðir taki á ný
ástfóstri við arfleifð sína og kosti
kapps um að endurvekja blóðvit-
und sína og drottnunarhæfni. í
þeim efnum gæti áreiðanlega
ekki sakað að leiðtogar þeirra
reyndu að draga sér gagnlega
lærdóma af hinum keisaralegu
baráttuaðferðum Rússlands-
herra á sviði stjórnmála og hern-
aðar. Óhætt mun að treysta, að
sú viðleitni yrði ekki til þess að
hið lýðbundna forystulið týni
neinu niður af því, sem það þegar
kann að hafa lært.
Á meðal þess heilnæmasta,
sem liðið ætti að reyna að læra af
Rússagörpum, er að hafa jafnan
hugfast, að stjórnmál eru fyrst
og síðast barátta um að ná völd-
um og halda, i því skyni að
styrkja og efla ríkið út á við og
hindra óreiðu og upplausn inn-
anlands. Ennfremur, og ekki sið-
ur, að baráttuhæfni þjóða og
ríkja ræðst að langmestu leyti af
ræktarsemi við söguna og vald-
víslegum skilningi á henni. Leið-
togarnir verða, ef þeim er hug-
leikið að valda ábyrgðarhlutverki
sínu, að hugsa í sögulegu orsaka-
og afleiðingasamhengi.
Öld hýenunnar
Síðan tómlát borgarastétt
ofurseldi vinstrimennskunni
uppeldis- og menntamál á Vest-
urlöndum, í þeirri falsvon að fá
frið til að einbeita sér að pen-
ingapuði, hefir þessu verið með
allt öðrum hætti farið. Upp frá
því eru söguskoðanir og sögu-
viðhorf, söguskyn og sögusýn,
nær eingöngu mótuð í sósíölskum
anda og því sízt að undra, að
Vesturlandaþjóðir hafa látið
glepjast til að snúa baki við og
afneita fortíð sinni, jafnvel fyrir-
verða sig fyrir hana. Vitanlega
hefir afleiðingin orðið sú, að þær
standa álíka föstum fótum í nú-
tíðinni og kýr á svelli, og gera sér
því enga grein fyrir, hvernig vit-
legast muni verða að takast á við
úrlausnarefni framtíðarinnar.
Fyrir áhrif vinstriandans hafa
vestrænar þjóðir glatað bæði
af leiðandi að hrekjast áttavillt í
framtíðinni.
Þetta hefir fjandlið Vestur-
landa gert sér ljóst fyrir löngu.
Það veit, að þjóðir án söguskyns
spyrja hvorki um ábyrgð og
skyldur við menningararfleifð
sína né að því, hvað bíður þeirra
í framtíðinni.
Sagan er að mjög fyrirferð-
armiklu leyti hugsjónasaga, bar-
átta undir forystu þróttmikilla
stórmenna fyrir sigri ákveðinna
lífsviðhorfa, lífsspeki. Heilbrigt
söguskyn felst m.a. í að skilja, að
við stöndum i skuld við aðra: (1)
þá, sem gengnir eru og lögðu
grunninn að lífsafkomu okkar
með starfi og striti heila og
handa; (2) þá, sem deila kjörum
með okkur í lifsbaráttunni — og
ekki sízt; (3) þá, sem á eftir okkur
koma — arftakana, er verða að
reisa hús sín á þeim grunni, sem
við skiljum eftir.
En eins og við nú hugsum og
höndlum, sýnist ekkert líklegra
en að sá grunnur verði sviðin
Vinstrafólk hafði því að
heimanbúnaði sterka tilfinningu
fyrir, að lygin er handhægt og
áhrifaríkt vopn, bæði í stríðum
og stjórnmálum. Því hefir og
ávallt reynzt afar auðvelt að þefa
upp söguleg fordæmi fyrir, að
henni hafi stjórnvöld iðulega
beitt með frábærum árangri í
þeim tilgangi að strá ryki í augu
eigin þegna, tæla hlutlausa til
fylgis við sig og leiða andstæð-
ingana inn á villigötur.
Sósíalistar hafa og ætíð haft á
tilfinningunni eftirfarandi
skýrgreiningu í inngangsorðum
Arthur Ponsonby (1871—1946),
frá árinu 1931 Baron Ponsonby
of Shubrede og ráðherra (kanzl-
ari Lancaster-hertogadæmis árið
1931), að bók sinni, „Falsehood in
War-Time“ (London 1928);
„Hinn fáfróði og hrekklausi
múgur í sérhverju landi tekur
ekki eftir, hvernig hann er
blekktur, og þegar allt er um
garð gengið, uppgötvast máski
lygar hér og þar, en þá þegar
Stórvirkustu vinnuvélar Stalíns
Framtíðin sker úr um, hvort mannkynið lifir glópsku þeirra af
Með bænaskjölum
vinnast engin stríð
Stóridraumur Engin Lenin
var framtíð án laug ekki
martröö söguskyns alltaf
löngun og hæfileikum til að
hugsa í sögulegu framvindu-
samhengi og færast i vaxandi
mæli undan að axla skylduga
ábyrgð á lífsmöguleikum barna
sinna.
Ef Vesturlönd skyldu nenna að
lifa, hlýtur umyrðalaus krafa
samtíðarinnar að verða:
Gjöreyðing vinstriáhrifa í öll-
um uppeldis- og menntastofnun-
um strax, og síðan endurvakning
tilfinningarinnar fyrir nauðsyn
tengsla við fortíðina. Megin-
ástæða: Þjóð, sem gengið hefur
af söguskyni sínu dauðu, ráfar
rótlaus i nútíðinni og hlýtur þar
jörð; borgirnir hrundar og löndin
auð.
Þeirra skæðasta vopn
Vissulega væri fjarri sanni að
staðhæfa, að kommúnistar hefðu
verið eða séu þeir einu, sem hafi
lagt og legðu áherzlu á sögufals-
anir og lygaáróður. Hins vegar er
rétt, að engir munu hafa beitt
fölsunum og lygum af meiri
ákafa, eljusemi og með skipulegri
hætti. Þeim til málsbóta er
sanngjarnt að geta þess, að
hvergi mun þörfin hafa verið
brýnni og eðlishneigðin aðhæfð-
ari en í herbúðum vinstrafólks.
heyrir allt sögunni og fortíðinni
til og hinum áformaða tilgangi
hefir verið náð, þannig að enginn
gerir sér það ómak lengur að
kanna málavöxtu og leiða sann-
leikann í ljós.“
AUt þetta, og sitthvað að auki,
hafa kommúnistar haft hugfast
og kunnað utan að, einnig það, og
ekki hvað sízt, að ofangreind orð,
sem Ponsonby reit um trúgirni,
auðsveipni, tómlæti og gleymsku
atkvæðanna, á hreint ekki síður
við um leiðtoga lýðræðisríkja.
Þá staðreynd gerði t.d. Lenin
sér afar vel ljósa þegar árið 1921.
í bréfi til Titsjerins, þjóðfulltrúa
um utanríkismálefni, varðandi
baráttuaðferðir Sovétstjórnar-
innar á friðartímum, gefur Lenin
m.a. þessar leiðbeiningar í upp-
hafi bréfsins:
„Á grundvelli athugana minna
á útlegðarárunum hefi ég komizt
að þeirri niðurstöðu, að hinar
svokölluðu forystustéttir Vest-
ur-Evrópu og Bandaríkjanna á
sviði mennta- og menningarmála
séu blátt áfram ófærar um að
gera sér grein fyrir núverandi
stjórnmálastöðu og að meta
raunverulegar valdakringum-
stæður rétt. Þessi forystusveit er
mállaus og heyrnarlaus (dauf-
dumba) og samskipti okkar við
hana ætti að reisa á þeirri for-
sendu." (ívitnun mín: „Bulletin of
the Institute for the Study of the
USSR“, 9. árg. 5. hefti (Munchen
1972)).
Vert er að veita því sérstaka
athygli, að þetta reit Lenin árið
1921, eða áratugum áður en
kommúnisminn eignaðist af-
kastamestu vinnuvélar sínar á
Vesturlöndum, s.s. Churchill,
Eden, Roosevelt, Morgenthau,
Benes, Brandt, Palme, Treholt og
fjölda annarra af svipaðri teg-
und.
Sovétstjórnin
óttast bara eitt
Á afstöðu Vesturlanda virðist
engin breyting geta orðið. Leið-
togum þeirra sýnist fyrirmunað
að læra af reynslunni, þeir gera
enga tilraun til viðnáms, gagn-
sókn þekkist ekki í orðabókum
þeirra: Þeir sýna tennurnar ein-
ungis þá, þegar þeir brosa til
samþykkis framan í GULAG-
böðla. Æ ofan í æ renna þeir sér
niður í fallgryfjur kommúnism-
ans, heillaðir af villuljósum
„spennuslökunar" og „friðsam-
legrar sambúðar".
Rússar þurfa ekkert stríð til að
öðlast heimsyfirráð. Þeir óttast
það ekki heldur — svo lengi sem
Bandaríkjamenn ráða stefnu og
„viðbúnaði" Vesturlanda, og ann-
ast fyrir þá gengdarlausan,
óstöðvandi óhróðurs- og lyga-
áróður gegn öllu, sem af þýzkum
rótum er runnið. Og það er iðja,
sem á vel við þá og þeir hafa náð
nær ofurmannlegri leikni í.
En endurreist Þýzkaland,
frjálst og sjálfstætt, bæði óttast
Sovétmenn og virða. Og ekki að
ástæðulausu. Það hefir reynslan
kennt þeim og söguskyn þeirra
sagt þeim.
Fyrir röskum 20 árum lét ísra-
elska herforingjaráðið gera ítar-
lega, vísindalega rannsókn á
stríðsfrækni helztu herja, sem
þátt tóku í fyrri og síðari heims-
styrjöld. Álitsgerða þekktustu
þálifandi hershöfðingja og hern-
aðarsérfræðinga var leitað, og
niðurstöður fengnar á grundvelli
þeirra. Matið i stigum (há-
marksstig 100) varð þannig
(heimild mín Felix Steiner „Die
Armee der Geáchteten", Götting-
en 1963):
Fyrri heimsstyrjöld:
Þýzki herinn ......... 86 stig
Franski herinn ....... 65 stig
Enski herinn ......... 59 stig
Tyrkneski herinn ..... 52 stig
Bandaríski herinn .... 49 stig
Rússneski herinn ..... 45 stig
Síðari heimsstyrjöld:
Þýzki herinn ......... 93 stig
Japanski herinn ...... 86 stig
Rússneski herinn ..... 83 stig
Finnski herinn ....... 79 stig
Pólski herinn ........ 71 stig
Enski herinn ......... 62 stig
Bandaríski herinn .... 55 stig
Franski herinn ....... 39 stig
ítalski herinn ....... 24 stig
Athygli hlýtur að vekja matið
á Bandaríkjaher. I fyrri heims-
styrjöldinni kann ástæðan að
vera stuttur undirbúningstími; í
hinni síðari að Dresen 13.—14.
febrúar 1945, Hiroshima 6. ágúst
1945 og Nagasaki 9. ágúst 1945
teljist hernaði óviðkomandi.