Morgunblaðið - 10.05.1984, Blaðsíða 4

Morgunblaðið - 10.05.1984, Blaðsíða 4
wei ÍAM .01 flUOAOUTMMH .GIUAJaVíUaflOM -MOKCUNBLADID, FIMMTO0AGU«-H>: M-Al 1984- „Mikligarður“ — eftir Björn Steffensen Samvinnufélag (kooperativ for- ening) er samtök hóps manna til að bæta hag sinn, fyrst og fremst með því annaðhvrot að koma framleiðslu sinni sameiginlega í sem hæst verð, eða með því sam- eiginlega að spara sér útgjöld til eigin framfærslu með hagstæðari innkaupum vara. Starfsemi af þessu tagi ætti ekki að þurfa að fylgja skattlagn- ing, að minnsta kosti ekki svo að teljandi sé, því að sparaður fram- færslukostnaðar er að sjálfsögðu ekki skattskyldur, og allar tekjur af eigin framieiðslu (t.d. í land- búnaði) skattleggjast hjá hverjum einstökum félagsmanni sjalfum. Félög af þessari gerð geta svo myndað með sér samtök, hvort sem um innkaup nauðsynja eða sölu afurða, til að þjóna hagsmun- um hinna ýmsu þátttökufélaga. Einnig til vinnslu úr afurðum fé- lagsmanna, eða til framleiðslu á vörum handa félagsmönnum. Það er þegar samvinnufélag er opið fyrir viðskiptum við utanfé- Björn Steffensen lagsmenn sem málið breytist, þvi að þá hefur samvinnufélagið hoppað út úr rammanum og er farið að gegna hlutverki venjulegs atvinnurekanda, og að hafa sér- stakar tekjur af þeim viðskiptum. Um leið og þetta gerist hlýtur skattskylda að koma til, eins og er um aðra þá sem reka viðskipti við Pétur og Pál til að hafa sjálfir af því ábata. Nú er viðskiptavinurinn og eigandi fyrirtækisins (kaupfé- lagsins) ekki lengur einn og sami maðurinn, eins og samvinnustefn- an gerir fyrst og fremst ráð fyrir. í 9. tölulið 31. greinar laga um tekjuskatt og eignarskatt, þar sem aðallega er rætt um undanþágur frá álagningu tekjuskatts, segir: „Hafi félög þessi (þ.e. samvinnufé- lög) viðskipti við aðra en félagsaðila sína er sá hluti hreinna tekna sem svarar hlutfalli viðskipta utanfélags- aðila af heildarviðskiptum, skatt- skyldur hjá félögunum. Félögum þessum er þó jafnan heimilt að draga frá skattskyldum tekjum arð af viðskiptum við félagsaðila sína á rekstrarárinu er nemi allt að % hlut- um hreinna tekna enda sé sú fjár- hæð greidd félagsaðilum eða færð þeim til séreignar í stofnsjóði í hlut- falli við viðskipti þeirra á árinu. Slík- ur arður skal þo aldrei nema meira en 7% af viðskiptum félagsaðila.** Hér er aðalreglan að sjálfsögðu að hagnaður af viðskiptum við utanfé- lagsaðila er skattskyldur hjá félög- unum. Síðara ákvæðið, heimildin um ráðstöfun á allt að % hlutum skattskyldra tekna í séreignar- „Þá hefur hér kannski loks opnast leið fyrir litla kaupmenn á horn- inu: Fyrst að stofna dá- lítið „kaupfélag“ með vinum sínum og vanda- mönnum. Þá að koma sér upp stóru „markaðs- kaupfélagi“, í samvinnu við nokkur „hornakaup- félög“, til þess að ná til sín sem mestri verzlun og hagnaði frá fólki vítt og breitt um þéttbýlið. Þessum hagnaði af stóra „markaðskaupfé- laginu“ skiptu svo litlu „kaupfélögin“ með sér sem langþráðu rekstr- arfé, en greiddu þá í skatt aðeins þriðjung þess sem „kaupmannin- um á horninu“ er nú gert að greiða til sam- eiginlegra þarfa þjóðfé- lagsins.“ sjóði, í stað þess að skipta eftir raunverulegum hlutföllum milli viðskipta félagsmanna og utanfé- lagsaðila, mun tilkomið einfald- lega vegna þess, að megnið af við- skiptum kaupfélaga í þéttbýli, bæði við félagsmenn og aðra, fara fram gegn staðgreiðslu, og nauð- synleg skipting viðskiptanna ligg- ur því yfirleitt ekki fyrir, hvorki skipting heildarviðskipta milli fé- lagsmanna og utanfélagsaðila, né skipting viðskipta félagsmanna niður á einstaklinga, þannig að hægt sé að færa hverjum félags- manni rétta hlutdeild í skatt- frjálsum hagnaði til séreignar í stofnsjóði, og er mér ráðgáta hvernig kaupfélög og skattayfir- völd hafa almennt ráðið fram úr þessum vanda undanfarinn ára- tug, því að hvernig á að skipta lagabókstaf niður eftir raunveru- legum viðskiptum lifandi fólks, þegar þau viðskipti eru hvergi skráð. Fram til ársins, 1972, var þetta ákvæði skattalaganna þann- ig. „Geti félög þessi (þ.e. samvinnu- félög) ekki gert grein fyrir viðskipt- um við utanfélagsmenn, skal telja allar hreinar tekjur af starfsemi þeirra til skattskyldra tekna.“ Fram að þessum tíma var þannig beitt þeirri sjálfsögðu reglu, að til þess að njóta fríðinda í skattlagningu urðu félögin að skaffa þær upplýs- ingar um viðskipti sín, sem þau ein höfðu aðstöðu til að búa yfir, og sem nauðsynlegar voru, bæði fyrir rétta skattlagningu, og það Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída íslenskt fjallaloft á Bandarfkjamarkað? hefir efni á því að kaupa sér inn- Það er ekki óeðlilegt, að ís- lendingar leggi hausa sína í bleyti og reyni að láta sér detta í hug, hvað hægt sé að framleiða og flytja út á erlenda markaði, til að vinna upp minnkandi fisk- afla. Blöðin grípa fegins hendi fréttir af svona bollaleggingum, margar næsta furðulegar, og svo birtast fyrirsagnir með spurn- ingamerki eins og hér að ofan. Ég vil ekki verða eftirbátur ann- arra og hér er því mitt framlag: Blaðið hefir fregnað, að áform séu uppi um stórfelldan útflutn- ing á íslenzku fjallalofti. Stofnað hefir verið fyrirtæki, íslenzka loftfélagið hf., til þess að annast pökkun og útflutning á íslenzku lofti, sem við hér heima teljum' svo sjálfsagðan hlut, en orðið getur eftirsótt vara í útlöndum og uppspretta dýrmæts gjald- eyris fyrir þjóðina. Loftfélagið hefir nú þegar var- ið allmiklu fé til markaðsrann- sókna { Bandaríkjunum og í Vestur-Evrópu. Á þessum há- þróuðu iðnaðarsvæðum er mikil loftmengun og þar býr fólk, sem flutt fjallaloft til neyzlu. Mark- aðskönnunin hefir m.a. leitt i ljós, að hægt ætti að vera að selja á Bandaríkjamarkaði ein- um um 16 milljarða rúmmetra af lofti á ári fyrstu þrjú árin, en svo má búast við auknu magni eftir það. Verið er að hanna verksmiðju til pökkunar loftsins, en ekki hefir verið endanlega ákveðið, hvar hún verður reist. Ekki færri en 18 staðir koma til greina og er málið nú í höndum landsfeðranna, og verður mann- virkið byggt þar, sem bezt verð- ur boðið. Gnótt er af hráefninu, en samt verður að vanda mjög tökuna, því koma verður í veg fyrir, að neins konar hérlend mengun komist í framleiðsluna. Til dæmis má nefna slæma lykt, sem ekki á erindi á erlendan markað, eins og brennisteinsfýlu frá hverasvæðum, þef frá fisk- vinnslustöðvum, ryk o.s.frv. Verða ráðnir fimm gæðamats- menn af þefvísara taginu, og verða reykingamenn ekki teknir og neftóbaksmenn koma nátt- úrulega heldur alls ekki til greina. Frá verksmiðjunni verða lagð- ar þar til gerðar plastleiðslur inn til fjalla, og verður loftinu dælt um þær í geymslutanka eða blöðrur. Mestu af því verður þjappað saman í þar til gerðum loftþjöppum til að minnka rúm- málið. Mismunandi tegundum fjallalofts verður pakkað til út- flutnings og skulu hér nefndar nokkrar: Fjallaloft með kjarr- Island sæki ekki um undan- þágu frá hvalveiðibanni — eftir Rósu B. Blöndals Alþingismaður, em stingur upp á því, að ísland sæki um undan- þágu frá hvalveiðibanni, undan- þágu frá alþingissamþykkt, ætti að fá makleg málagjöld að vera neyddur til þess að hverfa út úr íslenskum stjórnmálum. Ráðamenn vorir verða að gera sér grein fyrir því, að Bandaríkin geta ekki stutt íslendinga í efnahagsmálum framtímans jafn örugglega með neinu öðru móti, sem skammlaust er að þiggja, eins og einmitt með því að losa oss við Norðmenn frá hvalveiðum á norð- urhöfum, að því ógleymdu, að stöðva æðisgengnar hvalveiðar Japana og Spánverja. — Það er ekki til annað eins hagsmunamál fyrir íslendinga eins og alfriðun hvalastofnanna allra. Beiðni um undanþágu frá hval- veiðibanni og þar með undanþágu frá alþingissamþykkt myndi gera íslendinga að skríðandi dvergþjóð í augum alls heimsins. Ef þjóðin virðir ekki það traust, sem hún hefur með fullum atkvæðisrétti meðal þjóðanna, þá erum vér í hættu stödd sem þjóð. Ég minni Sjálfstæðisflokkinn á höfðatölu — mismuninn í þessu sambandi. Lítum nú um stund til liðins tíma. Sú var tíð, að margir fslend- ingar fluttu til gamla Vínlands. Þeir héldu fast saman, stofnuðu heilar íslendingabyggðir. Þar mátti ganga bæ frá bæ í hinni miklu heimsálfu enskunnar og mæla þó ávallt á íslenska tungu. Þetta íslenska þjóðarbrot var fámennust þjóð meðal frumbyggj- anna. Styrkur þessa þjóðarbrots var Guðstraustið, föðurlandsást og innileg virðing fyrir eigin lof- orðum og sinni fornu þjóðtungu. Orðheldni var þessara fátæku íslendinga aðalsmark. Enn á þessum tíma er hægt að mæta því í Kanada, að orðheldni fslendinganna gömlu gildi sem ábyrgð fyrir ókunnugan, fátækan fslending, ef hann þarf á hjálp að halda. Ráðamenn vorir skyldu því fara varlega í það að slá striki yfir þann arf. Það er réttmæt krafa vor kjósenda til vorra ráðamanna, „ÞaÖ er eitt, góðir ís- lendingar, sem smáþjóö fyrst og fremst hefur ekki efni á. Hún hefur ekki efni á að svíkja sín heit. Þaö getur stundum verið dýrt aö standa við orö sín.“ að þeir standi við atkvæði sín og orð. — Hvernig getur fámenn þjóð treyst á drengskap stórþjóðar gagnvart sér, ef hún svíkur sjálf? Hvernig hljómar nú svona yfir- lýsing: Vér höfum samþykkt að hætta hvalveiðum, en vér höfum ekki efni á því sem þjóð að standa við heit vor? Lengi hefur mér sýnst margt í harðsnúinni flokkapólitík vorri minna óhugnanlega mikið á sturl- ungaöld. Þó að Hákon gamli sé nú ókrýndur og annarrar þjóðar en hann var. Og þeim mun hættu- legri einvaldur en áður, að út úr þeirri járngreip kæmist þjóð vor aldrei aftur, ef hún lenti þar. Það er eitt, góðir íslendingar, sem smáþjóð fyrst og fremst hefur ekki efni á. Hún hefur ekki efni á að svíkja sín heit. Það getur stundum verið dýrt að standa við orð sín. Mér kemur í hug að spyrja: Hefði það verið viðurkennt, að ís- lendingar gætu hætt síldveiðum, ef náttúruverndarmenn hefðu sagt einu sumri áður en síldin hvarf: Nú verðum við að friða stofninn? Minnist þess, að það þýddi ekki að biðja um undanþágu fyrir Is- land til þess að halda áfram síld- veiðum, þegar náttúran svaraði ofveiðinni sjálf. — Athugið, að Norðmenn hættu ekki hvalveiðum hér fyrr en þeir töpuðu á útgerð- inni, svo uppgefinn var stofninn þá orðinn. Geta ráðamenn vorir ekki með nokkru móti áttað sig á því, að síðustu 30 árin a.m.k. hafa hvala- vöður ekki sést hér á innfjörðum og það eru fyrstu þrjátíu árin í allri sögu íslands. Öll önnur ár var „beljandi hvalaþröng" algeng sjón í þeirri miklu „veiðistöð". Hefur ilmi verður ábyggilega vinsælt. Einnig er reiknað með, að loft með sveitailmi muni hasla sér völl, en það verður tekið í nánd við bóndabýli og reynt að finna staði þar sem húsdýraáburður er enn borinn á tún. Svalt fjallaloft verður tekið á vetrum og geymt í einangruðum tönkum og aðal- lega sent á markað, þegar út- lenzkir eru að stikna í hitabylgj- um. Stærstum hluta framleiðsl- unnar verður pakkað í svokallað- an heimilispakka. { honum verð- ur samþjappað fjallaloft, sem ætlazt er til að notað verði til að bæta loftið í meðalstóru her- bergi í tvær klukkustundir. Aðr- ar enn stærri pakkningar, hálf- gerðar tankblöðrur verða seldar fyrir stofnanir og veitingahús. "Verður þannig gengið frá, að fjallaloftinu verði hægt að hleypa beint inn í loftræst- ingarkerfi bygginganna. Boðið verður upp á neytenda- pakkningu af mjög nýstárlegri gerð. Hún verður ekki fyrirferð- Rósa B. Blöndals þó aldrei jafnað sig eftir Norð- mannaveiðarnar. Norðmenn höfðu ekki radartæki til þess að veiða hundruð af stór- um hvölum, Langeyrarútgerð, Hesteyrarútgerð, Mjóafjarðarút- gerð og fleiri. Það er engin leið á vorri tíð með allri veiðitækni nútímans og rad- artækjum að fá neitt svipaða út- komu af hvalveiðum hér. Hvers vegna? Hafsvísindi íslands svara því. Vegna þess að stofninn er ekki í útrýmingarhættu segja þau vís- indi! Hvernig er nú sannleiksgildi þeirra vísinda? Þorkell Guð- mundsson, greindur og minnugur

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.