Morgunblaðið - 10.05.1984, Blaðsíða 17

65
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1984
skrárefni starfsemi fjölda svæðis-
sjónvarpsstöðva, en margar þeirra
hafa tök á að framleiða verulegt
magn sjónvarpsefnis. Þegar
svæðissjónvarp á Norðurlöndum
eykst ætti norræn dagskrár-
stofnun að geta séð svæðisstöð-
vunum fyrir fjölbreyttri og sveigj-
anlegri en þó sameiginlegri
dagskrá. Stofnunin ætti að að-
stoða stöðvarnar við að fjármagna
meiriháttar verkefni í dagskrár-
gerð og hafa uppi á samstarfsaðil-
um — kvikmyndafélögum, öðrum
sjónvarpsstöðvum og myndbanda-
fyrirtækjum. Nákvæmlega þannig
starfar PBS.
Munurinn á starfsemi PBS og
norrænnar dagskrárstofnunar
yrði í sambandi við fjármögnun.
PBS er háð fjárveitingum frá
ríkisvaldinu og atvinnuvegunum.
Norræna dagskrárstofnunin gæti
sem hægast starfað með greiðslu-
fyrirkomulagi að hluta til þannig
að svæðisstöðvar sem sendu út í
gegnum kapalkerfi fengju sinn
hluta af ágóðanum. Mikilvægur
liður í því fyrirkomulagi sem er
hjá PBS eru einmitt svæðisstöðv-
arnar, en þær ákveða hvað skuli
sent áfram til almennings úr
gervihnattardagskránni. Þetta
gerir þá kröfu til dagskrárstofn-
unarinnar að hún sé í sambandi
við neytendur á hverjum stað og
taki tillit til óska þeirra en verði
ekki einvaldur sem skammtar
sjónvarpsefni.
2A dagskrárefnis
norrænt efni
Vitanlega á norrænt sjónvarp
að taka þátt í samkeppni um beztu
framhaldsþætti og vinsælustu
íþróttaviðburði. Þáttur sem unn-
inn er í sameiningu eins og Car-
ola-þátturinn á dögunum ætti að
sjálfsögðu heima í dagskrá hinnar
norrænu rásar. Stefnt skyldi að
því að % af öllu dagskrárefni
væru norrænt efni en það hlutfall
ætti raunar að vera í dagskrám
þeirra sjónvarpsstöðva sem þegar
eru starfandi. Verulegur hluti
hins norræna efnis yrði keyptur á
venjulegum viðskiptakjörum af
sjónvarpsstöðvum einstakra
landa.
„Hin skapandi athöfn á sér ekki
dularfullan aðdraganda heldur er
hún afleiðing þess að andagift og
möguleiki eru fyrir hendi á sama
tíma,“ segir hin bandaríska Carn-
egie-nefnd í skýrslu sinni um
möguleika sjónvarpsstöðva sem
byggja afkomu sína á öðru en
auglýsingum, en störf þessarar
nefndar eru einhver merkasta til-
raun sem um getur til að kanna
hvernig auka megi listrænt gildi
sjónvarps. Meðal spakmæla
nefndarinnar er þetta:
„1 stað þess að umturna sjón-
varpsstöðvunum þarf að komast
að niðurstöðu um hvað það er sem
skapandi einstaklingar þurfa til
að geta búið til sjónvarpsefni. Það
eru ekki stofnanirnar sem búa til
dagskrárefnið heldur einstakl-
ingarnir. Það þarf sem sé að búa
til stofnanir sem veita skapandi
einstaklingum stuðning."
Listamaður er hinn náttúrulegi
óvinur sérhverrar sjónvarpsstöðv-
ar, — nokkurs konar vargur í vé-
um.
En norræn dagskrárstofnun
með sterka og hugmyndaríka for-
ystu og stjórn sem hefur skiling á
eðli listræns frelsins getur látið
listamanninum í té algjörlega
nýja aðstöðu. 1 fyrsta skipti yrði
þeirri þvingun aflétt af sjónvarpi
að vera miðill blaðamennskunnar
og stprfa samkvæmt aðferðum
sem fengnar eru að láni í blaða-
heiminum.
Þjónusta við
minnihlutahópa
Hin raunverulega listræna þíða
gæti hafizt þegar kapalkerfin
verða svo víðtæk að það verður
fjárhagslega mögulegt að raða
saman dagskrám sem sniðnar eru
að þörfum minnihlutahópa. Svo
notað sé bandarískt orðalag
mundi „broadcasting" breytast í
„narrowcasting“ [útvarp yrði inn-
varp?]. Þá neyddist sjónvarpið
ekki lengur til að laga sig að hin-
um almenna smekk og tilraunir
með framúrstefnulist yrðu mögu-
legar. Samstarf myndlistarm-
anna, kvikmyndagerðarmanna og
tónlistarhópa frá öllum Norður-
löndunum gæti borið þann árang-
ur að við fengjum áður óþekkta
tegund sjónvarpsefnis sem síðan
mætti auðvitað dreifa á mynd-
böndum. Þar sem markaðurinn
væri um öll Norðurlönd yrði fjár-
hagslega kleift að þjóna jafnvel
mjög fámennum minnihlutahóp-
um. Sjónvarpið gæti orðið tengi-
liður fyrir slíka aðila.
En jafnvel án „narrowcasting"
gæti norræn dagskrárstofnun
komið nýjum myndum á markað í
gegnum norræna allsherjarrás og
sama er að segja um beztu upp-
færslur stóru leikhúsanna á m.a.
revíu og óperum, svo ekki sé
minnzt á hvers konar tónlist. Slík
stofnun hefði tök á að gera þann
hóp sem tekur þátt I menningar-
lifi á Norðurlöndum mun fjöl-
mennari og fjölbreyttari en nú er,
auk þess sem menningarstarfsemi
fengi algjörlega nýjar tekjulindir.
Ég læt sjálfsagðar mótbárur
lönd og leið. Það sem máli skiptir
er það hvort Norðurlandaþjóðirn-
ar verða færar um að taka undir
sig stökkið inn í nýja fjölmiðlaöld
án þess að láta utanaðkomandi
öflum eftir frumkvæðið. Ég er
sannfærður um að þetta muni
okkur takasi bezt með því að
styrkja það sem í senn er norrænt,
þjóðlegt og bundið átthögunum.
Vandamál upplýsinga-
þjóðfélags —
norræn lausn
Af hærri sjónarhóli séð þá snýst
þetta mál um hæfni hinnar nor-
rænu heildar til að endurnýja sig.
Framundan er e.t.v. það að sjón-
varpið komist af bernskuskeiði.
Sjónvarp getur orðið alveg jafn-
mikilvægt afl í því að koma á upp-
lýstu þjóðfélagi og hinir prentuðu
fjölmiðlar voru þegar iðnaðaröld
gekk i garð.
Nútímabyltingin í norrænu
menningarlífi varð við þær sjald-
gæfu aðstæður þegar andagift og
möguleiki voru fyrir hendi á sama
tíma. Fjölmiðlamenn þeirra tíma,
svo og bókaútgefendur á borð við
Frederik Hegel og Karl Otto
Bonnier bjuggu rithöfundum eins
og Ibsen, Strindberg, Brandes og
Topelius aðstæður sem gerðu þeim
kleift að vinna afrek. Þeir leystu
úr læðingi öfl sem ruddu hinum
norrænu gullaldarhöfundum
braut og þeir veittu þeim markað
og þar með viðtakendur.
Norræn lausn á vandamálum
upplýsingaþjóðfélagsins gerir þá
kröfu að útsjónarsamir, víðsýnir
og áhugasamir menn, sem jafn-
framt hafa áhuga á listrænni
sköpun, ráði ferðinni. Eru til slíkir
brautryðjendur? Það er ekki mjög
líklegt, en komi þeir ekki til skjal-
anna von bráðar sitjum við uppi
með innantóm svör án þess að
nokkur hafi spurt.
Svo vikið sé að því sem við blas-
ir þá felur skýrsla forystuhópsins
um samvinnu á sviði sjónvarps
þrátt fyrir allt í sér einn nothæfan
möguleika. Með dreifingu um
gervihnött til reynslu væri unnt
að stuðla að samvinnu í dagskrár-
gerð eins og ég hef rakið hér að
framan. Forystuhópurinn hefur
fengið umboð til að fjalla um
möguleika á gervihnattarrás sem
nota mætti til að endursýna það
bezta úr dagskrárgerð á Norður-
löndum.
Það yrði hin svokallaða úrvals-
rás sem forráðamenn sjónvarps
virðast þó allt annað en sáttir við.
Það þarf að sigrast á þeirri and-
stöðu. Slík rás gæti orðið undan-
fari nýrrar fjölmiðlaaldar á Norð-
urlöndum.
Aðalfundur Slátur-
félags Suðurlands:
15 millj.
kr. tap
í fyrra
— Ákveðið að hefja
starfrækslu fram-
leiðslueldhúss í
Reykjavík
REKSTUR Sláturfélags Suður-
lands gekk illa á síðastliðnu ári.
Um 15 milljóna kr. tap varð á
rekstrinum sem er um 1,4% af
rekstrartekjum. Þetta kom fram í
skýrslu forstjóra SS, Jóns H.
Bergs, á aðalfundinum sem hald-
inn var fyrir skömmu.
Ástæður rekstrarhallans eru
margvíslegar. Halli varð á
sauðfjárafurðaframleiðslu árs-
ins vegna vanreiknaðs slátrun-
ar-, heildsölu- og vaxtakostnað-
ar í verðlagningu afurða haustið
1982, en við verðlagningu slátr-
unar- og heildsölukostnaðar á sl.
hausti voru rangar forsendur frá
haustinu 1982 ekki endurskoðað-
ar eða leiðréttar. Einnig var
slátrunar- og heildsölukostnaður
nautgripa og hrossa vanreiknað-
ur í verðlagningu eins og undan-
farin ár. Slæm afkoma varð á
sútunarverksmiðju vegna verð-
falls á gæruskinnamörkuðum
erlendis. Þá má einnig rekja
rekstrarhalla Sláturfélagsins til
fremur lélegrar afkomu mat-
vöruverslana félagsins og til
mjög aukins fjármagnskostnað-
ar. Þetta voru þær skýringar
sem forstjórinn gaf á slæmri
rekstrarafkomu á síðastliðnu
ári.
Heildarrekstrartekjur félags-
ins á árinu 1983 urðu rúmlega
1.077 milljónir kr., höfðu þær
aukist um rúmlega 63% frá ár-
inu 1982. í árslok voru 634
starfsmenn í þjónustu SS, en
voru flestir í sláturtíð haustið
1983, 1.246 talsins. I sláturhús-
um SS var á síðastliðnu hausti
slátrað 159 þúsund fjár, þar af
rúmlega 139 þúsund dilkum. Er
það 9 þúsund fjár færra en árið
áður. í sláturhúsum Sláturfé-
lagsins var einnig slátrað á sl.
ári 6.300 nautgripum, 2.300
hrossum og rúmlega 5.000 svín-
um. Sala svínakjöts hjá SS jókst
um 15% frá árinu á undan.
Sauðfjárafurðasala SS gekk vel
á árinu og varð Sláturfélagið að
kaupa um 300 tonn af dilkakjöti
af öðrum sláturhúsum, til að
anna eftirspurn viðskiptavina
sinna.
Framkvæmdum við byggingu
nýs sláturhúss félagsins á
Hvolsvelli miðar vel áfram, og
verður væntanlega hægt að
slátra stórgripum þar næsta vet-
ur og er gert ráð fyrir að húsið
verði að fullu tekið i notkun
haustið 1985, og verði þá hætt að
slátra í sláturhúsi félagsins í
Djúpadal og e.t.v. víðar. Undir-
búningsframkvæmdum vegna
byggingar kjötstöðvar SS í
Laugarnesi í Reykjavík hefur
verið haldið áfram. Vinna við
grunn undir afgreiðslubygging-
una var boðin út í marsmánuði
sl. Kostnaðaráætlun var rúmar 7
milljónir kr., en lægsta tilboð
var að upphæð 3,7 milljónir kr.
Áætlað er að bjóða út næsta
framkvæmdaáfanga við upp-
steypu afgreiðslubyggingarinnar
í júní nk. Gert er ráð fyrir að
þeim áfanga verði lokið á árinu
1986. Stjórn Sláturfélagsins hef-
ur nýlega samþykkt að setja á
stofn framleiðslueldhús. Hefur
verið tekið á leigu húsnæði til
bráðabirgða, þangað til hægt
■ verður að hefja þessa starfsemi í
3 nýbyggingunni í Laugarási.