Morgunblaðið - 27.05.1984, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAÍ 1984
73
gróður eða tré á þéttara landi. Og
það er einmitt þróunin, ef þessu
manngerða landi er ekki haldið við
með því að slá alltaf sefið.
Hvað gerist má t.d. glöggt sjá ef
lagst er að bakka við Hoveton
Great Broad nálægt bænum Wrox-
ham, því þar er tiltölulega stuttur
„fræðslustígur" um náttúruvernd-
að svæði með öilum stigum þessar-
ar þróunar, sem vísindamenn eru
að skoða. Það sem gerist ef sefið er
ekki slegið er í stuttu máli það að
stráin sem vaxa upp úr vatninu
þéttast og mynda þúfur. Þær eru
þyngri og stráin ná dýpra ofan í
vatnið. Við það næst festa f jarð-
veginum, og úr því er landið orðið
nógu þétt til að trén ná fótfestu.
Þau bora rótunum niður og fyrr en
varir er fenjalandið orðið að skógi.
Fyrst nær víðirinn fótfestu í leðj-
unni áður en furan heldur innreið
sína. Þegar siglt er upp Bure-á og
nálgast Wroxham er laufskrúð
mikið á bökkum og fjölbreyttur
trjágróður, sérlega fallegur á vorin
meðan lauf trjánna er svo fagur-
grænt. Með því að ganga í hálftíma
eftir fræðslustígnum, sem er
rimlapallur með hænsnaneti svo
maður ekki renni til og sökkvi um-
svifalaust niður í meira en tveggja
metra djúpa vatnsósa leðjuna, þá
hefur maður fyrir augunum breyt-
inguna á jarðvegi og allar jurtirnar
á breytingaskeiði. En þarna er líka
fuglaskoðunarskýli, sem gefur
tækifæri til að sjá úti á vatninu
ýmsa stygga fugla og því gott að
hafa með sér sjónauka.
Ástæðan fyrir því að landið er
ekki allt orðið að skógi er sú að
íbúarnir hafa alltaf slegið sefið til
að nota stráin í sfn frægu stráþök,
sem fyrrum voru á hverju húsi og
nú má sjá á stöku húsi. Víða sáum
við meðfram ánum hvar menn voru
að slá stráin, binda þau í stór búnt
og hlaða upp, til þess að flytja þau
á bátum eða byttum í burtu. En
líka sá maður falleg hvít kalk-
steinshús með stráþaki, gerð af
listfengi því hver stráþakamaður
hafði sitt mynstur áður fyrr.
Hvaða mynstur skyldi þakgerðar-
maðurinn, forfaðir Margrétar
Thatchers, hafa haft? En gallinn er
bara sá að títt kviknar í þessum
þurru þökum, þarf ekki nema
neista úr reykháfi, og tryggingar-
félög taka mun hærri iðgjöld af
þeim. Á tveimur stöðum var verið
að byggja upp eftir bruna, gamla
kirkju í Reedham og veitingahús
sem brunnið hafði á gamlaárskvöld
í Ranworth, þar sem er annað nátt-
úruverndarsvæði.
Fjölbreytt fuglalíf
En af hverju skyldu menn endi-
lega vilja halda í þetta iandslag?
Fuglalífið og gróðurinn er þarna
alveg einstakt og svo ótrúlega fjöl-
breytt. Enda fjórar tegundir af
kjörsvæði: opið samtengt vatn,
svampland með sefi og aðliggjandi
fenjalandi, beitiland sem oftast
OPIÐ VATN
ViÐITRÉ
Bleshænan er kolsvört með hvítan blett á höfði og er því mjög
áberandi fugl á vötnunum.
Kanadagæsin sker sig úr vegna skrautlegs litar, en hvít bringan
og blettirnir á höfðinu prýða hana. Kanadagæsin kom frá Amer-
íku og hefur nú haslað sér völl í Bretlandi.
Hegrinn stendur á sínum háu fótum hreyfingar-
laus við árnar og bíður eftir að fiskur syndi hjá.
Stundum er erfítt að koma auga á hann í sefínu.
Gróðurinn breytist, ef ekkert er að gert, úr vatni í skóg. Sefíð safnast í þúfur, sem eru nægilega þungar tii að ná niður í jarðveg, og í þær kemur fyrst víðir og
svo veigameiri tré þegar víðirinn hefur náð festu á botni. Ef sefíð er slegið, eins og gert hefur verið um aldir, breytist þetta ekki.
an að sjá kvenfuglinn liggja á hárri
hreiðurhrúgu sinni í sefinu við
bakka.
Vitanlega sáum við á siglingu á
báti mest af þeim tegundum sem
eru úti á vatninu eða við það. Og
einhvern veginn fannst mér þarna
litskrúðugri fuglar en ég hefi áður
átt að venjast. Á kannski þátt í því
sá mikli fjöldi af toppgoða, sem á
vegi okkar varð, svo og svartá
bleshænan með mjallahvíta blett-
inn ofan á nefinu eða sefhænan
svarta með hárauða blettinn á
sama stað. Toppgoðinn er talinn
ein mesta prýði Nordfolk-vatn-
anna. Hann er hreinasta augna-
yndi þar sem hann syndir um með
hvítan reistan hálsinn, úfinn lit-
fagran kraga um hálsinn og reistan
toppinn upp af höfðinu um fengi-
tímann. Um þetta leyti hefur hann
verið búinn að gera sér hreiður úr
fljótandi sefi og skorða milli strá-
anna, en í maí er hann farinn að
synda um með unga sína á bakinu.
Þetta er sumarfugl þarna á ánum.
Bleshænan virðist alls staðar til
augnayndis, þar sem hún stingur
sér eftir æti. Við sáum tvo fugla í
hörkuslagsmálum á vatninu ná-
lægt Wroxham, líklega um kven-
fugl. Þeir risu upp hver gegn öðrum
í öllu sínu veldi, svo aðeins fætur
virtust ofan í vatninu. Fögur sjón!
Fyrir utan allar villiendurnar er
bleshænan algengasti fuglinn sem
maður sér syndandi úti á vatninu
og hún gerir sér líka flothreiður í
sefinu. Himbrima sáum við en ekki
marga.
Endur eru þarna mjög fjöl-
breyttar. Stokköndin, sem er mjög
algeng, virðist þó svolítið öðru vísi
á litinn en við eigum að venjast,
einkum kvenfuglinn sem er mólitur
eða gulur og litskrúðugri að mér
sýndist. Skeiðendur eru miklu
færri, en minnsta andategundin á
svæðinu, urtöndin, er algeng. Allar
þessar tegundir eru algengastar í
nánd við Ranworth, sem er nátt-
uruverndarsvæði. Ekki verður
reynt að fara lengra út í lýsingu á
andategundunum, aðeins má nefna
rauðhöfðaöndina sem er til prýði.
Ekki er síður úrval af gæsum á
vatninu og sker Kanadagæsin sig
þar úr fyrir fegurðar sakir með
sína hvítu bringu og sérkennilegu
hvítu bletti upp með eyrunum.
Þessi fugl, sem mun hafa sést hér
sem flækingur, er ættaður frá Am-
eríku og var sestur að i Bretlandi
um miðja 18. öld. Talning fór fram
á honum 1953 og voru þá um 3000
pör i landinu, þar af meirihlutinn á
vatnasvæði Norfolk. Einn var sá
fugl sem þarna á að vera en við
sáum aldrei. Það er Kingfisher,
sem kallaður hefur verið þyrill eða
bláþyrill á fslensku. Rómaður fyrir
fegurð, þegar sólin skín á heiðbláar
fjaðrir hans er hann svífur yfir
vatnsborðinu í leit að físki. Ekki er
ætlunin að fara að tina upp alla þá
fugla sem fyrir augun bar á þessari
bátsferð. Kunnugleg var krian, þótt
önnur tegund væri en okkar og
sýndist þyngslalegri. En erfitt var
að greina hana á flugi frá algengri
svarthöfðamávategund, enda sást
hún mest nær sjónum. En hegrinn
fór ekki á milli mála, þar sem hann
stóð grafkyrr við vatnið og hreyfði
sig ekki fyrr en hann snögglega
stakk sér eftir fiski. Svartstarri er
áberandi, en þvarann sem líkist
hegranum mátti sjá á stöku stað. í
fjölda fugla má heyra inni í sefinu
og þeir sjást skjótast þar um. Bunt-
ing, sem kallaður hefur verið
korntittlingur, er algengur og má
sjá hann hanga þar á stráunum.
Læt ég svo útrætt þetta heillandi
fuglalif, vona að rétt sé með farið
um þá fugla sem nefndir eru. Við
höfðum ekki tekið með okkur nægi-
lega góðar handbækur og vorum að
tina upp ófullkomna bæklinga með
fuglamyndum á leiðinni. En ég vil

Toppgoðinn er hreinasta augnayndi með Ijósan hálsinn
og reisulegan topp á höfði. Hann býr sér til fjótandi
hreiður og skorðar í sefínu.
Skeiðöndin er skrautlegur fugl, sem setur svip á
vatnasvæði Norfolk.
—ít «

v
Um aldaraðir hafa menn slegið sefíð meðfram ánum til þess að nota það í stráþöRin á húsin sín. Enn vilja margir nota
þessi fallegu stráþök þótt eldfim séu. Ef hætt verður að slá sefíð, breytist gróðurinn í skóg á 25 árum.
liggur að baki sefinu meðfram án-
um og loks kjarr og skógur. Hvert
þeirra bfður upp á mismunandi
fæðu og hreiðurstaði. Fjölbreytnin
í fuglalífínu er því geysimikil.
Að sigla þarna um á báti að vori
er ákaflega skemmtilegt. Og þar
sem tekist hefur að varðveita
kyrrðina nokkurn veginn, lætur
fulglasöngur jafnan ljúflega í eyr-
um.
Þótt maður sé ekki fróður um
fugla, fer ekki hjá því að þetta
mikla fuglalíf allt um kring í
kyrrðinni veki áhuga og bátverja
fari að langa til að vita hvaða fugl-
ar það eru sem mest sjást. Sumir
eru mest á opnu vatni og á ánum,
aðrir skjótast um f sefinu, en þegar
nálgast sjó eins og í Breyton Wat-
er, iðar allt af skemmtilegri blöndu
af sjófuglum og vatnafuglum. Og
eins breytist svolítið fuglalffið eftir
því hvar maður er. Forvitnilegast
fannst mér i upphafi að koma auga
á fasana f öllu sínu litskrúði f lauf-
inu með Chet-ánni.
En það er hnúðsvanurinn sem f
rauninni er alls staðar nálægur.
Kom syndandi að bátnum þegar
sest var að. Þessi glæsilegi fugl
hefur í aldir notið aðdáunar og var
á sfnum tíma talinn svo verðmætur
að hann var eignaður konungsfjöl-
skyldunni. Nú verpa svanir í þús-
undavís f Bretlandi. Ekki sfst á
vatnasvæðinu f Norfolk, enda lifa
þeir á vatnagróðri. Og það er gam-