Morgunblaðið - 31.08.1984, Síða 24

24
MORGUNBLADIÐ, FÖSTUDAGUR 31. ÁGUST 1984
HOLLANDSPISTILL — eftir Eggert H, Kjartansson
Lítil merkileg borg —
Madurodam
1 útjaðri den Haag, ekki langt
frá ströndinni og Scheveningen, er
lítil borg sem á enga sína líka í
heiminum. Borgin sjálf er stríðs-
minnismerki og núverandi drottn-
ing, Beatrix, gegndi embætti borg-
arstjóra þar til hún var krýnd sem
drotting þann 30. apríl 1980. Eftir
það hefur hún verið verndari
borgarinnar.
Nafn borgarinnar Madurodam
kemur frá George Jhon Lionel
Maduro, sem var stúdent við há-
skólann í Leiden þegar seinni
heimsstyrjöldin braust út. Vegna
hugrekkis síns og starfa innan
hollensku andspyrnuhreyfingar-
innar var honum veitt æðsta við-
urkenning Hollands. Sjálfur gat
hann þó ekki verið viðstaddur þá
athöfn því hann lést 1945 í útrým-
ingarbúðum nazista í Dachau
skömmu áður en stríðinu lauk.
Foreldrum hans, hr. og frú Mad-
uro frá Willemstad á Curacao,
langaði til þess að reisa syni sín-
um minnismerki og voru einnig
tilbúin til þess að láta töluvert
fjármagn til þessa starfs. Þau
hjónin voru í sambandi við frú B.
Boon-van der Starp sem kom með
þá hugmynd að byggja dæmigerða
hollenska borg. Akveðið var að
hefjast handa og auk fjármagns
frá Maduro-fjölskyldunni gáfu
ýmis iðnfyrirtæki stórfé til þess-
ara framkvæmda. En hvað er
Madurodam í dag annað en staöur
sem var stofnaður 1952, sem meira
en 30 milljón manns hafa heim-
sótt, sem hefur kostað meira en 10
milljónir gyllina og notað hefur
töluverðan hluta þess ágóða sem
hefur komið inn í aðgangseyri til
þess að styrkja ýmsa starfsemi
fyrir ungt fólk? f raun er hún
nákvæm söguleg ímynd af dæmi-
gerðri hollenskri borg í hlutföllun-
um 1 á móti 25, sem sýnir athygl-
isverða mynd af Hollandi, helstu
byggingum og minnismerkjum,
auk þess sem hægt er að skyggn-
ast inn í daglegt líf og störf Hol-
lendinga. Madurodam er ekki safn
líkana heldur er hún skapandi og
full af lífi.
í Madurodam er meiningin að
allir geti fundið eitthvað við sitt
hæfi og að enginn sé skilinn út-
undan. Fyrir blint fólk sem verður
að taka á hlutunum til þess að
átta sig á útliti þeirra eru sérstak-
ir dagar þar sem þeim einum er
veittur aðgangur í safnið. Þá er
þeim leyfilegt að snerta á þeim
hlutum sem þar eru og er veitt
aðstoð af starfsliði. í Madurodam
er einnig (svo sem og víðast hér í
Hollandi) greið leið fyrir fólk sem
af einhverjum ástæðum þarf að
notast við hjólastóla milli safn-
gripa og veitingahúsa.
Fyrir þá ófáu sem ekki hafa
tækifæri til þess að dveljast i
Hollandi nokkur ár til þess að
kynna sér hollenskt samfélag
smátt og smátt getur Madurodam
verið mjög athyglisverð. Að
Madurodam er vinsæll ferðamannastaður.
minnsta kosti eru vinsældir henn-
ar mjög miklar bæði meðal Hol-
lendinga og erlendra gesta. Um
ástæðuna fyrir þessum vinsældum
skrifaði hollenska skáldið Albert-
us Aafjes eitt sinn: „Ástæðan
fyrir því að Madurodam er vinsæl
jafnt meðal Hollendinga og ferða-
manna erlendis frá er að borgin
gefur svo ágæta mynd af landi og
þjóð. f raun er Holland ekkert
annað en ein stór Madurodam."
Þúsundir rósa í West-
broekpark í den Haag
Westbroek-garðurinn sem ligg-
ur ekki langt frá Madurodam í den
Haag var lagður 1925. Ár hvert
frá því í lok júní fram til loka
september blómstra þar u.þ.b.
20.000 rósarunnar í öllum regn-
bogans litum og hundruðum teg-
unda. Rósasýningin sem hefur
verið haldin þar árlega síðan 1961
er í dag ein mikilvægasta alþjóð-
lega rósasýningin í heiminum i
dag. Garðurinn minnir við fyrstu
sýn á enskt landslag með stórum
grasflötum, aflíðandi hæðum,
þyrpingu trjáa hér og þar, auk
þess sem fjöldinn allur af runna-
tegundum og öðrum plöntum er
þar að finna. Eitt sérstakt við
þennan garð umfram það sem við
sjáum hér í Hollandi yfirleitt er
að engir sérstakir göngustígar
hafa verið lagðir.
Rósaræktendur hvaðanæfa að
úr heiminum senda hingað nýjar
tegundir sem enn hafa ekki verið
settar á markað. í garðinum eru
þær hafðar í sérstökum tilrauna-
reitum undir eftirliti sérfræðinga
sem rannsaka þær m.a. með tilliti
til erfðaeiginleika. Ef um nýtt af-
brigði er að ræða er leyfilegt að
kynna það á markaðnum. Eftir að
hafa verið í verslun í þrjú ár getur
þetta nýja afbrigði tekið þátt í
samkeppni um „Gullnu rósina frá
Scheveningen". Auk þess heiðurs
sem fylgir slíkri viðurkenningu
fylgir venjulega í kjölfarið við-
skiptalegur ávinningur fyrir vinn-
ingshafa sem fer með allan rétt til
ræktunar þessarar nýju tegundar.
íslandsfararnir efstir á
bandaríska meistaramótinu
f
Margeir Pétursson
Við íslendingar höfum gildar
ástæður til að vera ánægöir með
úrslitin á bandaríska meistaramót-
inu æm fram fór í Berkeley í síð-
asta mánuði. Gestir okkar frá því í
vetur, stórmeistarinn Lev Alburt
og alþjóðameistarinn Nick de-
Firmian, ráku þar af sér slyðruorð-
ið og tryggðu sér sæti á næsta
millisvæðamóti, en meistaramótið
var jafnframt svæðismót. Alburt
varð Bandaríkjameistari, hlaut
1214 vinning af 17 mögulegum,
sem er frábær árangur, og de-
Firmian varð annar með 11 vinn-
inga. Allir sterkustu skákmenn
Bandaríkjanna, Fischer að sjálf-
sögðu undanskilinn, voru á meðal
þátttakenda.
Um þriðja sætið á millisvæða-
mótinu verða þeir James Tarjan,
John Federowizc og Maxim
Dlugy að tefla. Þeir urðu í 3.-6.
sæti á mótinu ásamt Yasser
Seirawan, en hann á frísæti á
millisvæðamóti sem einn af
stigahæstu skákmönnum heims
sl. 2 ár og þarf þvi ekki að taka
þátt i aukakeppninni.
Úrslit mótsins:
Rtffc Tilill k stix vinn.
1. Alburt SM 2455 I2V*
2. deFirmian AM 2475 11
3.—«. Dlujfy AM 2470 10*/*
3.—tf. Federowiez AM2485 Ittft
3.-6. Tarjaa SM 2505 10*/2
3.-6. Seirawan SM 2505 lOVft
7.-8. Karalek SM 2565 V/2
7.-8. Christiansen SM2545 9*2
9.—12. Dzindzindhaahvili SM 2520 9
9.—12. Henley SM 2495 9
9.-12. Kofan AM 2470 9
9.—12. Benjamin AM2520 9
13. Byrne SM 2510 8'/»
14. Browne SM 2580 T/t
15. Gorevkh SM 2505 6'/ft
16. Petere AM 2500 6
17. Kudrin AM 2550 3'/i
18. Shirazi AM 2465 Vft
Úrslitin koma
gífurlega á óvart
Niðurstaðan af mótinu er svo
einkennileg, sérstaklega þegar
tekið er mið af stigum keppend-
anna að engu líkara er en að þau
hafi verið fengin með því að
draga miða úr hatti, svo til-
viljanakennd virðast þau. Ef
leita á skýringa er autvitað
freistandi að halda því fram að
þeir Alburt og deFirmian hafi
lært svona mikið af okkur ís-
lendingum á mótunum tveimur
hér í vetur sem þeir tóku þátt í.
Þar gekk þeim báöum illa, sér-
staklega Alburt, sem hrapaði um
70 stig á fyrri hluta þessa árs og
var stigalægsti þátttakandinn á
bandaríska meistaramótinu, þó
hann sigraði. Er hann tefldi hér
heima beitti hann hæpnum byrj-
unum, Aljekínvörn og Benkö-
bragði. Á meistaramótinu tókst
honum að lappa nægilega upp á
Áljekínvörnina (afleikjavörnina
kölluðu sumir hana eftir útreið-
ina sem Alburt fékk hjá Piu
Cramling) en gegn drottningar-
peðsbyrjun beitti hann óvenju-
legri leikjaröð: 1. d4 — Rf6, 2. c4
— e6, 3. Rf3 — a6!? og gekk vel.
Alþjóðlegu meistararnir de-
Firmian, 27 ára, Federowicz, 26
ára og Dlugy, sem er aðeins 18
ára, slógu þarna í gegn, en þeir
sem fyrir fram var veðjað á,
Seirawan, Browne, Kavelek,
Christiansen og Dzindzindh-
ashvili voru ekki nema svipur
hjá sjón. Kavalek vann tvo
neðstu menn og gerði 15 jafn-
tefli, sum ansi stutt.
Hinir börðust, en tókst ein-
faldlega ekki að sanna að þeir
væru fremstir vesturheimskra
skákmanna.
Frammistaða tveggja neðstu
manna er sorgarsaga út af fyrir
sig. Kudrin var einn stigahæsti
alþjóðameistari í heimi fyrir
þennan skell sem kostar hann
líklega 60 stig. Shirazi er frá ír-
an, en þar er skák bönnuð eins
og hver önnur vestræn spilling.
(Einhver ætti að fræða Khom-
eini á því að skáklistin er ein-
mitt fundin upp þar eystra.)
Shirazi hefur staðið sig vel á
opnum mótum vestra, en í þess-
um öfluga félagsskap missti
hann gjörsamlega móðinn. Hann
varð jafnvel fyrir því óhappi að
tapa í 5 leikjum, sem mun vera
stysta kappskák sem alþjóðlegur
meistari hefur tapað, mér vit-
anlega: Hvítt: Shirazi. Svart:
Peters, Sikileyjarvörn, 1. e4 —
c5, 2. B4!? - cxb4, 3. a3 - d5, 4.
exd5 — Dxd5, 5. axb4?? — De5+
og hvítur gafst upp því hann
tapar hrók.
Ljóst er að nú stendur banda-
riska skáksambandið frammi
fyrir miklum vanda við val á
Olympíusveitinni í nóvember. Á
að velja stigahæstu skákmenn-
ina, eða á að láta meistaramótið
ráða? Hvort sem verður ofan á
þykir mér ólíklegt að Bandaríkj-
amenn vinni nein stór afrek þar,
til þess eru þeirra beztu menn
greinilega allt of mistækir. Það
hefur mikið breytzt síðan Fisch-
er var og hét.
Stflhrein vinningsskák
sigurvegarans
Á mótunum í Reykjavík í
febrúar gekk ekkert upp hjá Al-
burt, en á meistaramótinu small
allt í liðinn. 1 skákinni sem hér
fer á eftir virðist hann lítið sem
ekkert þurfa að hafa fyrir hlut-
unum. Hann setur menn sína á
bestu reitina, stofnar til mikilla
uppskipta sem eru honum í hag
og síðan vinnur skákin sig sjálf.
Hvítt: Lev Alburt
Svart: Jack Peters
Enski leikurinn.
1. d4 — Rf6, 2. c4 — e6,3. g3 — c5
Peters svarar katalónskri
byrjun Alburts (3. g3) með því að
bjóða honum upp á Benoni-
byrjun, sem kemur upp eftir 4.
d5. Sovétbúinn fyrrverandi
þekkist ekki boðið og upp kemur
þekkt staða úr enska leiknum.
4. Rf3 — cxd4, 5. Rxd4 — Dc7, 6.
Rc3 - a6, 7. Bg5 - b6?!
7. — Dxc4!?, 8. Hcl er kannski
fulldjarft, en því ekki 7. — Be7.
8. Bxf6 - gxf6, 9. Bg2 - Bb7,10.
Bxb7 — Dxb7, 11. (M) — Be7, 12.
Dd2 — Rc6, 13. Rxc6 — Dxc6, 14.
Dh6!
Alburt hefur átakalaust náð
yfirburðastöðu. Sennilega hefur
Peters verið að tefla til jafnteflis
og því leyft öll uppskiptin.
14. — Dxc4
Það er skiljanlegt að svartur
vilji fá peð sem bætur fyrir
óþægilega aðstöðu sína. 14. —
Dc5, 15. Re4 — Df5, 16. De3 var
engu betra.
15. Dg7 — Hf8, 16. Hacl - f5,17.
Hfdl — Hc8, 18. e4!
18. — fxe4?
Tapar hrók, en aðstaða svarts
var mjög erfið. T.d. ekki 18. —
Hc6, 19. Hd4 - Dc5, 20. b4 og
svarta drottningin fellur. Skást
var 18. — Dc6 þó 19. exf5 — Bc5,
20. fxe6 — fxe6, 21. Re4! sé mjög
hagstætt hvítum.
19. Re2 — e3, 20. Hxc4 — exf2+,
21. Kfl.
21. Kxf2 var einnig mögulegt.
21. — Hxc4, 22. Hcl — Hc5, 23.
Dxh7 — Bf6, 24. Hxc5 — bxc5, 25.
Dc2 — Hh8, 26. h4 — Hh5, 27.
Kxf2 - a5, 28. b3 - Hd5, 29. Kg2
— Kf8, 30. Rf4 — Hf5, 31. Dd2 og
nú loksins játaði svartur sig
sigraðan.
íslandsmótið hefst
2. september
Keppni í landsliðsflokki á
skákþingi íslands var frestað í
vor og hefst 2. september næstk-
omandi. 13 af þeim sem eiga rétt
til þátttöku á mótinu hafa til-
kynnt um þátttöku sína og er
Ijóst að mótið verður það
sterkasta frá upphafi. Þá er teflt
um hærri verðlaun en nokkru
sinni áður. Þátttakendur verða
væntanlega 14 og tefla þeir allir
innbyrðis.
Þeir sem tilkynnt hafa þátt-
töku í landsliðsflokki eru í staf-
rófsröð þessir: Ágúst Karlsson,
Björgvin Jónsson, Dan Hansson,
Guðmundur Sigurjónsson, Helgi
Ólafsson, Hilmar Karlsson, J6-
hann Hjartarson, Jón L. Árna-
son, Karl Þorsteins, Lárus Jó-
hannesson, Margeir Pétursson,
Pálmi Pétursson og Sævar
Bjarnason.