Morgunblaðið - 16.11.1984, Blaðsíða 29

28
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1984
|: \ Meíntir 1111
atvinnusjúkdómar
menn ekki eingöngu .hver er sjúk-
dómurinn" heldur .hvað orsakaði
sjúkdóminn". Oftast er um aó ræóa
sjúkdóma sem bæði geta verið at-
vinnusjúkdómar og ekki atvinnu-
sjúkdómar.
Ef viö tökum dæmiö um hjúkrun-
arkonuna sem fær berkla eftir aö
hafa smitast vió umönnun berkla-
sjúklinga, þá eru hennar berklar í
sjálfu sér ekkert frábrugönir berkl-
um sjúklinganna, nema hvaó aö í
hennar tilfelli er um aö ræöa sjúk-
dóm sem er bein afleióing af atvinnu
hennar."
— Hve langt erum viö Islendingar
á veg komnir varöandi upplýsingar
um meinta atvinnusjúkdóma, miðaö
viö aörar Noröurlandaþjóöir?
„Hlutfallslega og miöaö vió
mannfjölda þá er meira um tilkynn-
ingar hér en gerist < Finnlandi og
Danmörku, en hins vegar mun minna
en er í Svíþjóö. Hins vegar veröur aö
gæta þess aö á Noröurlöndunum
eru sjúkdómar af völdum atvinnu
bótaskyldir og tilkynningarnar mark-
ast nokkuö af þvi. Hins vegar er þaö
Ijóst aö ef viö ætlum aö hafa þaö
gagn af tilkynningunum sem hægt er
og nota þær í baráttunni gegn at-
vinnusjúkdómum þá veróur aö bæta
töluvert þaö ástand sem ríkir á þess-
um vettvangi í dag,“ sagöi Vilhjálmur
Rafnsson. V.E.
Ljósm MblVAmi Sœberg
Heyrnarskemmdir eru algengast-
ar meöal þeirra mögulegu at-
vinnusjúkdóma sem viðkomandi
starfsmenn verða sjálfir aö gæta
aó. Stúlkan á myndinni hefði því
getaö stuólaö að varanlegu
heyrnartapi seinna meir, heföi
hún akki satt á sig eyrnahlífarnar
aftur, strax aö lokinni mynda-
töku.
Starfsmaður við
tölvuskjá þarf að huga
að klæðnaði sínum
________Rætt við Þórunni Sveinsdóttur___
sjúkraþjálfara um þau fjölmörgu atriói sem
gæta þarf að þegar unnið er við tölvuskjái
svo ekki hljótist vanlíðan af vinnunni
Alag á sjónina, röng lýs-
ing, léleg hönnun á
vinnuaöstööu og vinnu-
tækjum, rangar vinnu-
stellingar- og hreyf-
ingar og lélegur tækjabúnaöur.
Niöurstööur rannsókna sýna aö
ofangreind atriöi eru helstu orsaka-
valdar óþæginda sem starfsmenn
viö tölvuskjái kvarta undan. Einnig
viröist skipta miklu máli hversu lengi
unniö viö tölvuskjá hverju sinni. Van-
líðan starfsmanna viö tölvuskjái,
sem vinna viö lélegar aöstæöur get-
ur m.a. komið fram í augnþreytu,
verkjum í vöövum og liöum, höfuö-
verk og almennri þreytu. Við rædd-
um viö Þórunni Sveinsdóttur, sjúkra-
þjálfara, um hvernig heppilegast
væri aó haga vinnu viö tölvuskjái og
vinnuumhverfi þeirra. Þórunn haföi
umsjón, ásamt þeim Vilhjálmi
Rafnssyni yfirlækni og Vigfúsi Geir-
dal, fv. fræóslufulltrúa, meö útgáfu
leiöbeiningabæklings sem Vinnueít-
irlit ríkisins gaf út í júní sl. undir yfir-
skriftinni „Vinna viö tölvuskjái —
Leióbeiningar um vinnutækni og
vinnuaöstööu".
„Bæklingar sem þessi hafa víöa
verið gefnir út erlendis og segja má
aö viö íslendingar höfum verið nokk-
uö á eftir hvaö varöar útgáfustarf-
semi af þessu tagi,“ sagði Þórunn.
„En meö þessum bæklingi viljum við
reyna aö benda fólki á leiöir til aö
leysa úr vandamálum sem geta
skapast vegna vinnu viö tölvuskjái.
Því aö á sama hátt og vanda þarf
valið á tölvubúnaói meö tilliti til
tæknilegra möguleika, þarf aö huga
vandlega aö því aó vinnuaóstaöa
starfsmanna veröi góö. Viö viljum
leggja áherslu á aó bæöi er hag-
kvæmara og ódýrara aö taka tillit til
góös aöbúnaöar og hollustuhátta
strax á skipulagsstigi tölvuvæöingar
en aö gera breytingar síöar meir.
Einnig höfum viö hug á því aó ná til
þeirra sem eru aó læra á tölvur eöa
nota þær í námi.
Seljendur tölva og þeir aðilar sem
standa aö kennslu og námskeiöa-
haldi um tölvur og tölvuvinnu, kenna
fólki fyrst og fremst allt þaö sem
varöar tæknilegu hliöina, en ekki svo
mikiö vinnutæknina sem slíka og
gildi góös aöbúnaöar. Oft má bæta
úr vanlíðan starfsmanna vegna vinnu
viö tölvuskjái á sáraeinfaldan hátt,
en til þess aö þaö sé hægt veröur
fólk aö gera sér grein fyrir orsökum
vanlíóanarinnar og meö leiöbeining-
unum vonum viö aö þaö sé hægt.
Þegar bæklingurinn kom út dreifö-
um viö honum til allra fyrirtækja og
stofnana sem annaöhvort höföu þá
þegar veriö tölvuvædd eöa viö höfö-
um hugboö um aö myndu tölvuvæó-
ast í náinni framtiö. Eins getur fólk
nálgast bæklinginn hjá Vinnueftirlit-
inu eöa hringt til aö leita sér upplýs-
inga varöandi vinnu við tölvuskjái,”
sagöi Þórunn.
— I bæklingnum er bent á ýmis
óþægindi, t.d. vöövabólgu og þreytu
vegna rangra stellinga og elnhæfra
hreyfinga, sem einnig þekkjast á
meöal þeirra sem ekki vinna viö
tölvuskjái. Á hvaöa vandamáli ber
helst á meðal starfsmanna vió tölvu-
skjái?
f
Bruce Mays
er dálkahöfundur sem um
þessar mundir skrifar í
The New York Times Mag-
azine. Hér veltir hann fyrir
sér þætti sem hann telur
hafa áhrif í karlmannleg-
um samskiptum:
Eg er ekki einn af þeim sem fara
á völlinn í slagsmálahugleiö-
ingum eöa hanga á börum í
von um rifrildí. Samt er þetta
segin saga:
Ég er í neöanjaröarlestinni (rétti vett-
vangurinn fyrir svona uppákomur) einn
míns liös, eöa á gangi eftir fáfarinni götu,
eöa í bilnum mínum viö umferðarljós,
síöla kvölds. Kringumstæöurnar skipta
ekki meginmáli. Þaö sem skiptir máli er
þaö að ég er einn og ókunnur maöur í
humáttinni. Þaö þarf ekki mikiö til aö
ímyndunarafl mitt, sem mótaö er af
þéttbýlisþrúguninni, taki kipp og valdi
mér ugg. Þaö hefur ekkert aö segja þótt
maöurinn sé trúlega ekki aö hugsa um
neitt merkilegra en kvöldmatinn sem
hann er oröinn of seinn í eöa vinkonuna
sem hann er að koma frá eða kannski
um mig sem hann er hálfsmeykur viö.
Hvenær sem minnsti möguleiki er á
árekstri er þaö nefnilega mitt fyrsta verk
aö meta stööuna. Og niöurstaöan, þaö
sem sálarróin veltur á, er áþreifanlegs
eölis: Ræö ég viö gæjann eöa ekki?
Aö sjálfsögöu geri ég mér þaö Ijóst —
veit þaö meö fullri vissu — aö yröi þessi
ímyndun að veruleika og til átaka kæmi,
þá myndi ég ekki skunda af hólmi í nein-
um dýröarljóma. Ég hef aldrei kýlt neinn,
a.m.k. ekkert í líkingu viö þaö sem tíök-
ast í Steve Canyon. Ég kann ekkert fyrir
mér í hnefaleikum. Einu sinni borgaöi ég
fyrir námskeiö í júdó en ég fór ekki einu
sinni í fyrsta tímann. í vesturbænum í
Chicago þar sem ég ólst upp var ég
nafnkunnur bókaormur. En samt: Ræö
ég viö hann? Sé svariö já, þá líöur mér
betur. Ef þaö er nei, þá fer ég aö leita aö
undankomuleiö.
Ég held aö þessi tilfinning sé nokkuö
sem hver einasti karlmaöur kannast viö,
hvar svo sem hann er uppalinn og hvaö
svo sem hann hefur sér til lífsviðurværis.
Aörar spurningar af sama toga eru t.d. á
þessa leiö: „Er ég klárari en þessi?“ „Er
ég myndarlegri (eöa grennri, eöa fyndn-
ari)? „Þaö er samkeppniseöliö í sinni
frumstæðustu mynd sem hér segir til
sín. Svona kemur það fram. Strákum er
innrætt aö þeir eigi aö berjast til sigurs.
Krefjist sigurinn þess aö lumbraö sé á
öörum strák sem langar alveg jafnmikiö
til aö vinna þá er ekki um annaö aö
ræöa en gera þaö ella taka afleiöingun-
um. Hver innrætir okkur þetta? Hvaöan
kemur þessi siöur.
Segjum aö viö séum i bíltúr. Pabbi er
meö mig og vin minn í baksætinu á
gömlu druslunni okkar. Á hægri hönd er
annar bíll. Viö erum á hraöbrautinni, á
leiöinni noröur í Wisconsin. Þetta er fyrir
tuttugu árum, s.s. áöur en 90 km hraöa-
mörkin tóku gildi, og nokkur hundruö
metra framundan mjókkar vegurinn þar
sem tvær reinar veröa aö einni. Bilarnir
aka samsíöa. Hinn bíllinn má lika muna
fífil sinn fegurri. Um leiö og þessir gömlu
drekar auka hraöann sé ég aö í hinum
bílnum eru líka krakkar í baksætinu og
þeir eru aö mana pabba sinn rétt eins og
viö: „Faröu framúr honum!“ Sama
geggjunin í báöum bílunum. „Geföu í,
pabbi, og faröu framúr."
Ööru sinni var vinur minn — á stærö
viö mig (kannski örlítið hærri) — að
skunda niður Michigan Avenue, af öllum
stöðum. Allt í einu eru tveir bygginga-
menn komnir á hælana á honum. Síöan
er potað í annan hælinn á honum og
hann hrasar. Hann lítur um öxl. Þaö lék
enginn vafi á aö þetta var meö vilja gert.
Þeir höföu hægt á sér en horföu fast á
hann eins og þeir væru aö bíöa eftir því
aö hann segöi eitthvaö. Hvaö átti hann
aö segja? Báöir voru þeir ungir og sól-
brenndir meö stælta arma. Þeim var í
lófa lagiö aö jafna um hann og þaö vissu
þeir allir þrír. Vinur minn gekk á braut og
leit ekki aftur um öxl.
Svona fara karlmenn aö því aö tjá sig,
sin á milli. Á þessari bylgjulengd láta
þeir skrokkinn tala. Því er þaö aö jafnvel
nánustu vinir dangla hver í annan þegar
þeir hittast en gæta þess þó aö slá ekki
svo fast aö hægt sé aö taka þaö sem
ögrun. Maöur þarf ekki endilega aö
lenda í slagsmálum. Þaö er nóg aö líta út I