Morgunblaðið - 04.01.1985, Síða 13

Morgunblaðið - 04.01.1985, Síða 13
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. JANÚAR 1985 13 Veröugt nýársheit Hugleiöingar í byrjun nýs árs — eftir Árna Sigurðsson Fyrir fáeinum dögum var gamla árið kvatt með pompi og prakt, er það hneig til viðar með dagrenn- ingu nýs árs var fagnað. Það hefur lengi tíðkast að í upphafi árs líti menn yfir atburði liðins árs, og reyni að læra eitthvað af reynsl- unni og strengi á grundvelli þess nýársheit fyrir komandi ár. Síðastliðið ár var fyrir marga ár vonleysis og vonbrigða en fyrir aðra ár framfara og bjartsýni á framtíðina. (Jr fjölmiðlum frétt- um við af hungursneyðum, stríð- um og hvernig grundvallarmann- réttindi eru fótum troðin víða um heim enn þann dag í dag. Ár Orwells — öll ár í kommúnistaríkjunum Síðastliðið ár var oft nefnt ár Orwells, en hinn þekkti breski rit- höfundur og blaðamaður George Orwell reit árið 1948 bókina 1984 sem heimsfræg er orðin. í henni lýsir hann þjóðfélagi framtíðar- innar, þar sem einstaklingurinn er orðinn vilja- og valdalaust verk- færi „Stóra bróður", persónu- gervings stjórnvalda, sem öllu ræður og hefur alla þræði þjóðfé- lagsins í hendi sér. Orwell skrifaði bókina í skugga sívaxandi áhrifa alræðishyggju Sovét-kommúnism- ans í Evrópu eftirstríðsára heims- styrjaldarinnar síðari. Þó að við íbúar Vesturlanda búum ekki við þá þjóðfélagsskipan sem Orwell lýsir í bók sinni, þekkjum við hana í líki alræðisríkjanna austan járntjaldsins, þar sem hugtökin mannréttindi og grundvallarlýð- réttindi þekkjast ekki og íbúar þeirra hafa aldrei notið. Árni Sigurðsson „Við íslendingar höfum í fjörutíu ára langri sögu lýdveldisins verið svo lánsamir umfram marg- ar aðrar þjóðir, að hafa notið flestra grundvall- arréttinda sannra lýð- ræðisríkja. En ganga verður Iengra.“ Lýðræðið er hverfult Á síðasta ári voru liðin 35 ár frá stofnun Atlantshafsbandalagsins, sem oft hefur verið nefnt stærsta friðarhreyfing heims, en án þess hefðu Vesturlönd aldrei staðið af sér stórsjó útþenslustefnu Sovét- ríkjanna án átaka í Evrópu, en það er lengsta tímabil friðar i Evrópu í yfir hálft þúsund ára. fslenska lýðveldið varð 40 ára 1984 og varð það okkur, jafnvel sterkari hvatning um nauðsyn friðsamlegra samskipta þjóða í millum fyrir smáþjóð sem okkur íslendinga — samskipta er byggð eru á grundvelli friðar og frelsis. Oft hefur það verið sagt að lýð- ræðisfyrirkomulagið sé veikasta stjórnarfyrirkomulagið sem þekk- ist. í þeim orðum er falinn nokkur sannleikur. Fólk er búið hefur við öryggi og gnægtir eftir lok heims- styrjaldarinnar síðari, hefur til- hneigingu til að taka lýðræðið sem gefinn hlut, sem er alvarleg hugs- anaskekkja og veikir innri stoðir lýðræðisstjórnskipulagsins. Svo lengi sem heimsvaldastefna al- ræðishyggjunnar er við lýði, stendur okkur ógn af henni — ógn er snúist getur upp í martröð stjórnmálalegra kúgana og þvingana. Endurreisn þjódlífsins En vandamál þarf að glíma við víðar en í samskiptum austurs og vestur; baráttunni milli alræðis og lýðræðis. Okkur fslendingum varð vel ágengt á síðasta ári hvað varð- ar farsæla stjórnun þjóðarskút- unnar. Verðbólgan hélt áfram að stefna niður á við, eftir velheppn- aðar efnahagsaðgerðir ríkis- stjórnar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Ráðherrar Sjálfstæðisflokks héldu áfram uppbyggingarstarfi sínu eftir óstjórn vinstri aflanna um langt árabil. Samstarf Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks hefur fengið meiru áorkað en margir hverjir bjuggust við og afsannaði með verkum sínum á síðasta ári allar fyrri hrakspár um versnandi þjóð- arhag og efnahagslegan glundroða í kjölfar efnahagsaðgera ríkis- stjórnarinnar. Þó verður enn að stefna fram á við og styrkja enn frekar framfarafrelsi einstaklinga og fyrirtækja á ýmsum sviðum þjóðlífsins. Ánægjulegt er til þess að vita að viðskiptaráðherra Sjálfstæðis- flokksins skuli hafa beitt sér fyrir verulega auknu frjálsræði í verð- lagsmálum og gjaldeyrisverslun á fyrstu starfsmánuðum ríkis- stjórnarinnar. Má þó ganga enn lengra í þeim efnum og auka þannig samkeppni á ýmsum svið- um, bæta verðskyn almennings og lækka verð á vöru og þjónustu. Undir forystu Sjálfstæðisflokks- ins hafa auk þess orðið straum- hvörf í iðnaðar- og orkumálum, enda liggur mikið við að lands- menn leiti nýrra vaxtarbrodda í atvinnu- og orkumálum. Ferskir vindar leika einnig um ráðuneyti utanríkismála svo og mennta- mála. Ný flugstöðvarbygging er m.a. í smíðum af fullum krafti og loks hillir undir að langþráðu tak- marki meirihluta landsmanna sé náð, þ.e. afnámi einkaréttar ríkis- útvarpsins til útvarpssendinga og samþykkt laga um frjálsan út- varpsrekstur. Stöndum á varðbergi Þó við íslendingar höfum lifað árið 1984 án þess að upplifa þá þjóðfélagsskipan sem Orwell lýsti svo snilldarlega í bók sinni verð- um við að vera þess minnug að slík þjóðfélagsgerð er ekki langt und- an, stöndum við ekki vörð um okkar unga lýðveldi, frelsi þess og sjálfstæði þjóðarinnar. Reynsla fyrri ára sýnir, svo ekki verður um villst, að ef við ætlum okkur að byggja þetta land og stefna jafn- framt fram á við, verðum við að bera gæfu til þess að taka af alefli þátt í varnarbandalagi vestrænna lýðræðisríkja, Atlantshafsbanda- laginu, og innanlands styrkja lýð- ræðisvitund og frelsiskennd landsmanna. Verðugt nýársheit þjóðarinnar Við íslendingar höfum í fjörutíu ára langri sögu lýðveldisins verið svo lánsamir umfram margar aðr- ar þjóðir, að hafa notið flestra grundvallarlýðræðisréttinda sannra lýðræðisríkja. En ganga verður lengra. Að ári Orwells, 1984, afstöðnu og með þann boð- skap er bók hans flutti okkur í huga, ættum við að bera gæfu til þess að ganga enn lengra í frjáls- ræðisátt. Frelsi einstaklingsins, grundvallareiningu þjóðfélagsins, verður að efla og framfaraþrár, þor og afl þjóðarinnar að aukast ætlum við okkur að hreyfast úr stað. Verðugt nýársheit þjóðar- innar væri því að styrkja á kom- andi ári þann frumrétt einstakl- ingsins að hafa tækifæri til að þroskast, eflast og vaxa í sam- ræmi við hæfileika hans og getu í frjálsu þjóðfélagi þannig að full- um persónulegum árangri og þroska væri náð, bæði í andlegum og veraldlegum efnum til hags- bóta landi og þjóð. Þjóðfélag hafta og forræðis gerir það ekki — að- eins það þjóðfélag þar sem ein- staklingurinn, réttur hans og frelsi situr í fyrirrúmi til heilla allri þjóðarheildinni. Nidurlag Rík framfaraþrá, frelsi og þor einstaklingsins verða að vera ein af grundvallareiginleikum smá- þjóðar sem okkar íslendinga, eigi hún að bera gæfu til þess að vaxa og dafna á ókomnum árum. Fyrsta ráðherra íslands, fram- kvæmdamanninum og stórskáld- inu Hannesi Hafstein var þetta ljóst öðrum fremur. Hann orti: Tíðum eyðir allri samræmd afls og þors: að hika sér. Kvíðinn heftir hálfa framkvæmd. Hálfur sigur þorið er. Við verðum að stíga fram. Kyrrstaðan leiðir til ósigurs. Árni Sigurdsson er skiptinemi í Bandaríkjunum. Lík í lestinni Moore, Moore og Healy — stór, minni, minnstur í Six Weeks. Kvíkmyndir Árni Þórarinsson Tónabíó: Sex vikur — Six Weeks ☆'/2 Bandari.sk. Árgerð 1983. Handrit: David Seltzer. Leikstjóri: Tony Bill. Aðalhlutverk: Dudley Moore, Mary Tyler Moore, Katherine Healy. Dudley Moore er frekar há- vaxinn dvergur með góða hæfi- leika til gamanleiks. Áf því leið- ir að hann er upplagður til að túlka litla menn í stórum vand- ræðum. Ekki síst stafa þau vandræði af konum, og þá helst miklum og íturvöxnum konum í kómískri ögrun við rindilinn Moore. Eftir langt starf í ensk- um grínisma og tónsmíðum, oftast í samvinnu við Peter Cook, varð Dudley Moore heimsnafn fyrir leik sinn sem kvenóður tónsmiður í myndinni „10“, og það er enn hans besta hlutverk, enda ansi nálægt sjálfsparódíu. Síðan hefur hann leikið tilbrigði við þetta stef í flestum mynda sinna. Þær hafa fæstar verið samboðnar hæfi- leikum hans. Moore gæti nefni- lega orðið verðugur arftaki Pet- er heitins Sellers ef kómískt tímaskyn hans og hlýlegt um- komuleysi fengju viðfangsefni við hæfi. Jólamynd Tónabíós er því miður ekki slíkt viðfangs- efni. ' Með hæfilegri illkvittni mætti kalla Six Weeks „Arthur lendir í Terms of Endearment/ Dudley Moore leikur frjálslynt og fyndið þingmannsefni í Kali- forníu. í miðri kosningabaráttu hittir hann ansi sjarmerandi tólf ára stúlku (Katherine Healy) og forrika móður hennar á miðjum aldri (Mary Tyler Moore). Litla stúlkan fær brennandi áhuga á baráttu þingmannsefnisins og móðir hennar fær áhuga á þing- mannsefninu sjálfu. Og þing- mannsefnið fellur fyrir þeim báðum. Six Weeks hefur þann dramatíska aflvaka að litla stúlkan, sem þar fyrir utan er efnileg ballettdansmær, er með Sjúkdóminn og á um það bil sex vikur ólifaðar. Það er sama hvort myndin heitir Love Story, Terms of Endearment eða Six Weeks, — dauðvona krabbameinssjúkling- ur hefur aldrei dugað þeim í Hollywood til annars en að breyta bíósal í gjörgæsludeild, þar sem ekkert er hægt að gera nema bíða eftir hinum fyrir- sjáanlegu endalokum. Auðvitað er viðfangsefnið harmrænt og til þess fallið að draga fram innri mann og átök persónanna. En ef ekki kemur til dýpri sál- fræði en nemur amerískum sápuóperum verða bíómyndir um dauðvona fólk álíka sárs- aukafull lífsreynsla og sund- sprettur í kerfylli af glassúri. Þannig er þetta efni, sem á yfirborðinu virðist þakklátt, í eðli sínu vanþakklátt og vand- meðfarið. Six Weeks setur það fram í formi rómantískrar kómediu, þar sem ekkert virkar, — hvorki rómantíkin né kómed- ían, hvað þá hinn harmræni grunntónn. Handritið gerir ekki mikið meir en veita efninu ein- hvers konar sjálfsafgreiðslu: Litla stúlkan deyr (í neðanjarð- arlest), þingmannsefnið snýr heim til fjölskyldu sinnar og vinnur kosningarnar og móðirin fer burt frá öllu saman, til Frakklands, hvað annað? Leik- stjórinn Tony Bill, sem til skamms tíma helgaði sig leik og ætti trúlega að gera það áfram, kýs myndinni svo lágar nótur að þær heyrast varla. Sviðsetn- ingar hans eru vandræðalegar, hraðinn dauðyflislegur. Dudley Moore er svo lítill og lág- stemmdur í þessari mynd að hann sést varla né heyrist. Sama verður ekki sagt um tón- list Moores sem hefur vel sykr- aða sleikipinna fyrir nótur. Að- eins Katherine Healy í hlut- verki hinnar lífsglöðu en dauð- vona stúlku leggur Six Weeks til eitthvað annað en drama- tískar nábjargir. Mývatnssveit: Norðurljósa- skrautsýning á nýársnótt Mývatnssveit, 2. janúar. HÉR var hið fegurasta veður um jól og áramót. Síðasta dag irsins var nánast logn og heiðskírt og frost um 10 stig. Svipað veður var fyrsta dag nýbyrjaðs árs en frostlítið. Á nýárs- nótt var stjörnubjartur himinn og óvenju fögur norðurljósaskrautsýn- ing. Messað var í báðum kirkjum sveitarinnar um jól og áramót og var fjölmenni. Þá messaði sókn- arpresturinn, séra Örn Friðriks- son, einnig austur á Hólsfjöllum. Jólatrésskemmtun fyrir börn var í félagsheimilinu Skjólbrekku 27. desember. Þar var einnig hin hefðbundna jólaskemmtun ung- mennafélagsins þann 28. desem- ber. Á nýársnótt var dansleikur í Hótel Reynihlíð. Brenna var á íþróttavellinum við Krossmúla á gamlárskvöld. Mikið var um flugeldaskot og stjörnublys eins, eins og áður segir, veður hið feg- ursta. Kristján. Leiðrétting í FRÉTI' í Morgunblaðinu fyrir ára- mótin var sagt að Þóra Kristjáns- dóttir væri forstöðumaður Kjarvals- staða. Þetta er ekki rétt, forstöðumað-' urinn * er Alfreð Guðmundssoú. Hlutaðefgendur eru beðnir afsök-' unará*þessu. ' ' -

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.