Morgunblaðið - 07.02.1985, Síða 47

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. FEBRUAR 1985
47
Tveir til endurskoðunar
• Myndsegulbandið er ekki síst handha-gt og hentugt til endurskoðunar og
endurmats á kvikmyndum og kvikmyndagerðarmönnum. Á spólum varðveit-
ast myndir á virkan hátt, ef svo má að orði komast. Kvikmyndasöfnun,
kvikmyndaklúbbar, sýningar í sjónvarpi og stöku bíói, frá sjónarhóli hins
almenna neytanda myndefnis eru þetta tilviljanakenndir miðlar; neytandinn
hefur lítil áhrif sjálfur á það sem þeir bjóða upp á hverju sinni. Myndbandið
er neytendapakkning fyrir kvikmyndasöguna, eða a.m.k. brot af henni. Eins
og ég hef áður bent á í þessum dálkum er fjarri því að íslenskar myndbanda-
leigur sinni þessu hlutverki nægilega vel.
• Sumir kvikmyndagerðarmenn puða áratugum saman við sitt án þess að
nokkur taki í rauninni eftir því. I>að er ekki fyrr en starfsemi þeirra er lokið
að menn uppgötva að þarna hafi farið góður hæfileikamaður með athyglis-
verðar afurðir. Einkum á þetta við um atvinnumenn í rútínukvikmyndum af
B- og C-flokki, menn sem mestalla starfsævi sína unnu innan þröngrar
afþreyingarhefðar og við knappan fjárhag, en tókst samt, innan þess ramma,
að gera skemmtilega hluti sem skara fram úr þegar grannt er skoðað.
Kvikmyndaáhugamenn eru sífellt að finna slíka glataða snillinga. Tveir
leikstjórar, báðir fæddir aldamótaárið og starfandi innan bandarísku
B-myndarinnar, skulu að þesssu sinni nefndir sem dæmi um „fundna snill-
inga“ af þessu tagi. Myndir þeirra beggja skjóta annað slagið upp kolli í
dagskrá sjónvarpsins og þeir eiga a.m.k. hvor sinn fulltrúann í hillum mynd-
bandalciganna.
Myndbönd
Árni Þórarinsson
Robert
Siodmak
Ef þið sjáið á rölti ykkar með-
fram hillum myndbandaleiganna
spólu meö svart-hvítri kápu sem á
stendur The Spiral Staircase
(Hringstiginn), þá skuliö þið taka
hana. Enginn myndi kalla þessa
mynd yfirþyrmandi snilldarverk,
en hafi menn gaman af notalegum,
dulúðugum spennumyndum þá er
The Spiral Staircase eins góð og
slíkar myndir verða. Hún er á
margan hátt dæmigerð fyrir þá
tegund þrillera sem kenndir eru
við „old, dark house"; þeir eru
gjarnan eins konar bland af sál-
fræðidrama og gotneskri hroll-
vekju, gerast í myrkum höllum eða
sveitasetrum þar sem dularfullir,
ógnvekjandi atburðir henda sögu-
hetjurnar, unga menn eða ungar
konur, og eru gjarnan þrumur og
eldingar fyrir utan. í The Spiral
Staircase leikur Dorothy McGuire
daufdumba þjónustustúlku í slíku
húsi fyrir utan lítið þorp á Nýja
Englandi árið 1906. Þegar bæklað-
ar stúlkur í þorpinu eru myrtar
hver af annarri færist ógnin nær
og nær söguhetju okkar sem svo
morðingi er búsettur í þessu sama
húsi.
The Spiral Staircase er barma-
full af snjöllum smáatriðum í leik-
stjórn og sviðsetningum, þar sem
tónlist og expressjónískt skugga-
spil hinnar svart-hvítu myndatöku
leggja til magnað andrúmsloft. Og
þótt áhorfandi fatti heldur
snemma hver morðinginn er kem-
ur það ekki í veg fyrir að leikstjór-
inn haldi spennu og athygli til
loka. Leikstjórinn er Robert Siod-
mak og The Spiral Staircase er al-
Dorothy McGuire sem hin dauf-
dumba þjónustustúlka með óðan
morðingja á hælunum f The Spiral
Staircase. Takið eftir hinni expressj-
ónísku lýsingu.
mennt talin hans besta mynd, gerð
1946.
Siodmak gerði meir en hálft
hundrað kvikmynda á löngum ferli
og í sínu besta formi var hann ein-
mitt í myrkraverkum, spennandi
melódrama um dæmt fólk á barmi
glötunar. Þannig naut hann sín
mest á fimmta áratugnum þegar
„film noir“, svarta melódramað,
var I algleymingi í Hollywood.
Siodmak var reyndar þýskur að
ætt. Sagan segir að hann hafi
leiðst inn í kvikmyndaheiminn
þegar hann neyddist til þess í fjár-
hagskröggum að taka að sér þýð-
ingar á textum enskra og amer-
ískra biómynda. Síðan varð hann
klippari og leikstýrði sinni fyrstu
mynd ásamt Edgar G. Ulmer árið
1929 (Menschen am Sonntag).
Hann fluttist til Frakklands og
gerði þar á annan tug mynda uns
hann hóf störf í Hollywood árið
1940. Fystu verkefnin þar voru tíð-
indalítið léttmeti og það var ekki
fyrr en með Son of Dracula, Cobra
Woman og Phantom Lady sem Si-
odmak komst í sitt myrka stuð.
Síðan komu þrillerar á borð við
The Suspect, The KiIIers (með Burt
Lancaster) og The Dark Mirror. En
Siodmak fékk ekki undirtektir við
hæfi og hann hélt frá Bandaríkj-
unum á sjötta áratugnum áleiðis
heim til Þýskalands með viðkomu í
Englandi og Frakklandi. Hann
fann aldrei sitt fyrra form á ný
þott hann héldi áfram að gera
bíómyndir. Robert Siodmak lést
árið 1973.
Stjörnugjöf: The Spiral Stair-
case ir ☆ *
Joseph
H. Lewis
„Directed by Joseph H. Lewis“
hefur staðið meðal upphafstitils
meir en fjörutíu bíómynda. Þær
voru gerðar á útsöluverði í annarri
deild kvikmyndaiðnaðarins í
Hollywood á árunum 1937 til 1958.
Við höfum séð margar þeirra í
sjónvarpinu án þess að muna sér-
staklega eftir því. Myndir Joseph.
H. Lewis eru fæstar eftirminni-
legar sem heild, en einstök atriði
þeirra bera hins vegar vitni býsna
hugkvæmum verkmanni sem við
knöpp kjör gerði tilraunir með
frásagnartækni myndmáls á með-
an þeir B-myndaleikstjórar sem
unnu við hliðina á honum dældu út
úr sér tilþrifalausri en ódýrri
flatneskju ár eftir ár, eins og
reyndar kvikmyndaverin ætluðust
til af þessari deild.
Hin síðari ár hafa ýmsir kvik-
myndavitringar reynt að gera Jos-
eph H. Lewis að sönnu filmuskáldi
eða „auteur“. Það er nú ansi lang-
sótt. Lewis var vinnuhestur, eins
og Robert Siodmak, tók að sér þau
verk sem til féllu og eftir pöntun
— söngvamyndir (hann stýrði t.d.
músikatriðunum í The Jolson
Story), vestra, hrollekjur, skylm-
ingamyndir — nánast hvað sem
var. Flestar mynda hans voru hins
vegar sakamálamyndir. Á því sviði
naut hann sin til fulls og skilaði
nokkrum verkum sem eiga eftir að
lifa.
Lewis kemur að kvikmyndaleik-
stjórn frá tæknilegu hliðinni.
Hann byrjaði sem aðstoðarkvik-
myndatökumaður og síðar klipp-
ari. Þetta er greinilegt á myndum
hans; hann leggur mikið upp úr
hreyfanleika myndavélar og til-
raunum með samsetningu mynd-
máls — langar, samfelldar tökur
fyrir sum atriði, hraðar klippingar
í öðrum, auk vandaðrar og oft
áhrifamikillar lýsingar. Bestu verk
hans eru sálfræðilegar sakamála-
myndir og glæpamelódrama á borð
við So Dark the Night (þar sem
rannsóknarlögreglumaðurinn er
sjálfur geðveikur morðingi), The
Undercover Man og Gun Crazy,
sem er frægasta mynd hans, eins
konar tilbrigði við söguna um
Bonny og Clyde.
í þessu úrvali er líka sú mynd
Joseph H. Lewis sem ég hef rekist
á hér á myndbandaleigunum. Það
er The Big ('ombo (1955), alveg
prýðilegur glæpaþriller með Corn-
el Wilde og Richard Conte um átök
lögreglu og bófafélags. t þessari
mynd steig Lewis nýtt skref í átt
til aukins ofbeldis sem átti eftir að
hafa verulega áhrif á bandarískar
glæpamyndir og eru í henni all-
svæsnar pyntingasenur sem stóðu í
kvikmyndaeftirlitinu á sínum
tíma.
Joseph H. Lewis gerði lítið af
viti eftir The Big Combo og lauk
starfsævi sinni í bandarísku sjón-
varpi. En hann var á sinni tið eft-
irtektarverður og óvenjulegur
proffi.
Stjörnugjöf: The Big Combo * *
í STAÐ BINDINGAR I SKULDABREFUM
EÐA A BUNDNUM INNLÁNSREIKNINGUM, GETUM VIÐ BOÐIÐ:
Fulla verðtryggingu auk vaxta.
Frjalsa úttekt aí reikningi hvenœr sem er, án þess að áunnir vextir skerðist.
®Fulla vexti strax íra fyrsta mánuði eítir úttekt
- enga bið eftir stighœkkandi vöxtum.
ÞAÐ ER ÞETTA SEM VIÐ KOLLUM SKÍNANDI AVÖXTUN,
OÐRU NAFNI: INNLANSREIKNING MEÐ ÁBÓT.
ATHUGIÐ AÐ BINDING FJÁR, - A EINN EÐA ANNAN HÁTT,
GETUR REYNST SKAÐLEG Á TÍMUM TÍÐRA VAXTABREYTINGA.
o
ÚTVEGSBANKINN
SPYRÐU EFTIR RÁÐGJAFANUM. HONUM MÁITU TREYSIA.
ABOT
A VEXTI
GULLS IGILDI