Morgunblaðið - 14.04.1985, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. APRÍL 1985
B 5
77/ eru
líklega
langur
■ RÁÐSTEF
raunverulegar sannanir um skepnu, sem
var risakolkrabbi og var allt aö 200 feta
SJÁ: Ráðstefnur
Þeir ætla
líka að
fjalla um
furðurnar
Vísindamönnum, sem trúa því,
að til séu furðuverur á borð
við „Stórfót" í Klettafjöllum, forn-
sögulegar risaeðlur í Kongó og 200
feta langir kolkrabbar i Atlants-
hafi, hefur nú verið boðið að taka
þátt i ráðstefnu mikils metinna
mannfræðinga og dýrafræðinga,
sem haldin verður við háskólann í
Sussex í Englandi í júlí næstkom-
andi. Er þar um að ræða alheims-
þing um kerfisbundna þróunarlíf-
fræði, sem haldið er fimmta hvert
ár, og verður einum degi varið til
umræðna um „óþekkt eða hugs-
anlega útdauð dýr“.
Við þessar umræður munu vafa-
laust vekja mesta athygli og deil-
ur þær „sannanir", sem verða
lagðar fram fyrir því, að „villi-
maðurinn" eða „Stórfótur", sem
fullyrt er að sé á kreiki í Kletta-
fjöllunum í Bandaríkjunum, sé í
raun risastór apategund, sem talið
hefur verið að hafi dáið út fyrir
600.000 árum. Ef þessi tegund er
enn ekki öll getur það einnig skýrt
þær fréttir, sem stöðugt fara af
„Snjómanninum" í Asíu, sem er
kallaður Yeti í Himalayafjöllum
en Alma í Sovétríkjunum.
Dr. Grover Krantz, mannfræð-
ingur við Washingtonháskóla,
sagði fréttamanni blaðsins
Observer, að hann ætlaði að leggja
fram plastmót af fótsporum og
handförum „villimannsins", sem
bentu til þess, að hann væri átta
feta hár og gæti vegið á fjórða
hundrað kílóa.
Önnur ótrúleg saga, sem verður
til umræðu á ráðstefnunni i
Brighton, er af risaeðlum sem enn
séu á lífi í Kongó í Afríku, en i
rúma öld hafa ferðamenn, sem
þangað hafa lagt leið sína, sagt frá
dýri, sem líkist þeim og haldi sig i
nánd við Tellevatn, sem er á mjög
afskekktum stað í austurhluta
landsins.
Það var fyrir tveimur árum,
sem menntaður dýrafræðingur
þóttist fyrst sjá dýrið, sem kallast
Monkele-Mbembe á máli inn-
fæddra. Var þar um að ræða kong-
ólska vísindamanninn Marcellin
Agnagna, sem kveðst hafa virt
dýrið fyrir sér í 20 mínútur þar
sem það var í vatninu nokkur
hundruð metra frá landi. Lýsir
hann því sem gríðarstórri, brúnni
skepnu með langan háls og litið
höfuð, og giskar á að það sé um
það bil 24 feta langt og allt að
fimm tonnum á þyngd.
Sögur um undarleg sæskrímsl
verða líka sagðar á ráðstefnunni
en til eru heimildir og raunveru-
legar sannanir um skepnu, sem
líklega var risakolkrabbi og var
allt að 200 feta langur. Árið 1896
rak á fjörur í Flórída sex tonna
flykki, sem menn á þeim tíma
skildu ekkert hvað var en þótti lík-
legast að væri einhverjar leifar af
hval.
Sýnishorn af þessu svokallaða
Flórídaskrímsli var geymt i rot-
varnarvökva í Smithsonian-
stofnuninni í Washington í marga
áratugi án þess að því væri nokk-
uð sinnt, en nú hefur bandariski
lifefnafræðingurinn Roy Mackal
rannsakað það og ætlar að sýna
það og sanna á ráðstefnunni, að
hér hafi verið um kolkrabba að
ræða.
Skrímslafræðingar eða dýra-
fræðingar, sem trúa á tilvist
furðulegra fornaldarskepna, hafa
lengi verið halfgerðar hornrekur í
stéttinni en nú eru ýmsir sérfræð-
ingar aðrir farnir að játa, að
óþekktar dýrategundir kunni enn
að leynast í ýmsum afkimum jarð-
arinnar. David Jones, forstöðu-
maður dýragarðsins í London,
bendir á, að enn séu stór svæði á
jörðinni í raun óbyggð og að mestu
ókönnuð.
— MARTIN BAILEY
■hart á móti hörð
Goets gengur
aftur - í Úkraínu
r
Ifréttum að undanförnu hefur
mikið verið sagt frá New York-
búanum Bernhard Goetz, sem var
orðinn svo leiður á óöldini í neð-
anjarðarlestunum í borginni að
hann skaut á og særði fjóra ungl-
inga, sem voru eitthvað að troða
honum um tær. Goetz, sem i
fyrstu var gerður að hálfgerðri
þjóðhetju, hefur nú að þessu leyt-
inu eignast kollega í Sovét-
ríkjunum, verkfræðing að nafni
Vladimir Trubkin, sem líka var
orðinn leiður á yfirgangi og
ofbeldi. Trubkin gekk þó feti
lengra en Goetz, því að hann drap
einn ofsækjenda sinna með öxi,
særði annan og gerði þann þriðja
óvígan af hræðslu.
Bréfaflóðið, sem borist hefur til
vikublaðsins Literaturnaja Gazeta
í Mosvku, bendir til, að sovéskur
almenningur sé jafn eindregið á
bandi Trubkins og aðdáendur
Goetz. Á þessum tveimur málum
er þó mikill munur. Goetz hefur
verið stefnt fyrir rétt en Trubkin
og þeir landa hans, sem hafa lent í
því sama, njóta hins vegar stuðn-
ings í ályktun hæstaréttar Sov-
étríkjanna, þar sem kveðið er á
um rétt borgaranna til sjálfsvarn-
ar.
Sagan um Trubkin gerðist þó
ekki í neðanjarðarlest í Moskvu
(þar sem glæpir eru fátíðir og lög-
reglumenn á hverju strái) heldur
við baðströnd við ána Dnjepur í
Úkraínu, þegar hann og kona hans
voru þar í sumarfríi. Einu sinni
þegar þau sátu að snæðingi rudd-
ust að þeim þrír ungir menn, allir
mjög drukknir, sem svívirtu þau
hjónin í orðum og einn þeirra
ógnaði þeim að auki með hnif.
GOETZ: hefði vísast komist upp
með það austur í Sovét.
Mennirnir neyddu þau til að aka
þeim um í bíl en þegar Trubkin
varð að nema staðar, þar sem
flætt hafði yfir veginn, tókst hon-
um að ná öxi úr farangursgeymsl-
unni. Með henni drap hann einn
mannanna og særði annan.
Sakamálarannsókn á máli
Trubkins fór ekki langt; hún var
stöðvuð áður en málið komst fyrir
rétt. Literaturnaja Gazeta gerði
málinu hins vegar mikil og góð
skil.
í augum ritstjóranna skipti
þetta mál sköpum. í blaðinu hafði
áður verið sagt frá fólki, sem lent
hafði í svipuðu, og augljóst var af
lesendabréfunum, að almenningur
hafði áhyggjur af því hvort honum
leyfðist lögum samkvæmt að verja
sig fyrir árás glæpamanna.
I einu bréfanna var sagt frá 72
ára gömlum manni, sem var
dæmdur í sex ára fangelsi fyrir að
hafa komið höggi á ungan og
drukkinn mann, sem ógnaði hon-
um með byssu, með þeim afleið-
ingum að unga manninum blæddi
út. Það „kostaði mikið erfiði",
sagði bréfritarinn, „að fá málið
fellt niður". í öðrum bréfum kom
vel i ljós sú almenna reiði, sem
ríkir meðal fólks vegna ofbeldis og
yfirgangs af þessu tagi.
„Eg vona að ofbeldisseggirnir,
drykkjusvínin og allir þeir, sem
fremja glæpi í trausti þess að
þeim verði ekki refsað, fái nú
eitthvað til umhugsunar. Þeirra
bíður nú ekki einungis refsing
samkvæmt lögum heldur mega
þeir eiga von á, að um þá verði
jafnað á staðnum," sagði í einu
þessara dæmigerðu bréfa.
Aðeins örfáir lesendur höfðu
eitthvað að athuga við framferði
Trubkins. Konu nokkurri fannst
til dæmis að Trubkin hefði átt að
bjóða þeim bita af nestinu þeirra
hjóna. Líkega hefði ungu mönnun-
um aðeins leiðst og þarfnast fé-
lagskapar og allir orðið perluvinir
ef öðruvísi hefði verið farið að.
Þessi skoðun er þó undantekning
og ekki í takt við almenningsálitið
og ályktun hæstaréttar frá því í
ágúst síðastliðnum.
„Rétturinn til sjálfsvarnar,"
segir í ályktunni, „er einn af
hornsteinum borgaralegra rétt-
inda og skyldna ... Borgararnir
hafa rétt á að verja hendur sínar
hvort sem þeir gera það með því
að flýja af vettvangi eða grípa til
annarra ráða.“
Tvennt virðist mega læra af
Trubkin-málinu. í fyrsta lagi að
glæpir og ofbeldi sé nú svo algengt
í Sovétríkjunum, að almenningur
hafi af því verulegar áhyggjur, og
í öðru lagi, að sovéskir dómstólar
og almenningsálitið kæri sig ekki
um þær takmarkanir á sjálfsvarn-
arrétti borgaranna, sem Goetz og
aðrir Vesturlandabúar í hans
sporum mega sætta sig við.
Eða eins og einn lesenda Liter-
aturaja Gazeta orðaði það: „Eins
og þeir hafa seð, svo munu þeir og
uppskera.“_ MARK FRANKLAND
■kveðjuor
Vitnadi í Shake-
speare og var
þar með allur
Fleiri opinberum aftökum á
vopnuðum ræningjum hefur
verið heitið í Nígeríu í kjölfar
þeirrar yfirlýsingar herforingja-
stjórnarinnar að hertar verði að-
gerðir gegn bófum og illvirkjum.
Einn af þekktustu kaupsýslu-
mönnum landsins og þjóðflokks-
höfðingi í þokkabót var nýlega
skotinn til bana í Lagos, þar sem
einkabílstjóri hans ók honum í
Mercedes Benzinum hans. öku-
maður, sem reyndi að veita
byssumanninum eftirför, var
einnig felldur.
Fleiri en 30 dæmdir ræningjar
hafa verið leiddir fyrir aftöku-
sveitir í höfuðborginni einni sam-
an á nýliðnu ári. Tugir til viðbót-
ar hafa verið drepnir í skotbar-
dögum við lögregluna. Aftökur á
almannafæri mega nú heita dag-
legt brauð í Nígeríu.
Hinar harðneskjulegu aðgerðir
ríkisstjórnarinnar njóta vin-
sælda, enda skráir lögreglan um
50 þúsund glæpi á mánuði hverj-
um. Dauðadómur er viðtekin
refsing fyrir vopnað rán og þar af
leiðandi skjóta ræningjarnir til
bana sérhvert fórnarlamb þeirra
sem dirfist að horfa framan í þá
og gæti því þekkt þá aftur síðar.
Þegar rán eru framin í íbúð-
arhúsum að hæturlagi er það nú
orðið föst regla að íbúarnir grípi
fyrir augun, en hendi fyrst bíl-
lyklunum út um útidyrnar.
Einn bíræfinn bófaflokkur
hengdi nýlega upp tilkynningu í
einu af úthverfum Lagos þar sem
íbúarnir voru varaðir við og sagt
að vera viðbúnir ráni. Tilkynn-
ingin hljóðaði þannig: „Við vilj-
um tilkynna ykkur að við ætlum
að ræna í hverfinu. Verið viðbúin!
Ef þið afhendið okkur eigur ykk-
ar án mótspyrnu mun ykkur ekki
gert mein.“
Ónefndur náungi, sem var
grunaður um rán, var fyrir
skemmstu leiddur fyrir hóp
blaðamanna og skýrði þá svo frá,
að hann hefði fyrrum verið for-
ingi bófaflokks í Peckham-hverfi
í London! í Lagos hafði hann tek-
ið þátt í árás á egypska sendiráð-
ið, þar sem jafnvirði 350 þúsund
króna var stolið og tveimur kon-
um nauðgað að auki.
Sá orðrómur er á kreiki, að
sumir bófanna, sem nú láta til sín
taka í Nígeríu, séu menn í góðum
stöðum sem hafi komist í kröggur
vegna efnahagsörðugleikanna
sem nú hrjá landið. Fullyrt er
jafnvel að fleiri en einn hafi
leiðst út á glæpabrautina til þess
að geta haldið börnum sínum
áfram í breskum einkaskólum.
Einn bófanna, sem var leiddur
fyrir aftökusveit nýlega, vitnaði í
Shakespeare á meðan hann var
bundinn við aftökustaurinn.
- RICHARD HALL
IGROÐABRAI
Dali
falsaði
sjálfan sig
Hinn heimsfrægi spænski
listmálari, Salvador Dali,
hefur viðurkennt að hafa áritað
auð blöð sem síðar voru notuð
undir steinprentaðar útgáfur af
verkum hans. Þá hafa listfræð-
ingar beggja vegna Atlantsála
nýlega lýst því yfir að mikill fjöldi
falsaðra verka sem eignuð eru
Dali séu á markaðnum. Peter
Moore, sem verið hefur einkaritari
listamannsins, hefur skýrt svo frá
að öldungurinn hafi undirritað um
350.000 auð blöð sem myndir hafi
síðan verið þrykktar á og seldar
sem ósvikin framleiðsla.
Salvador Dali lifir hálfgerðu
einsetulífi á heimili sínu á Costa
Brava. Þar náði fréttamaður tali
af honum fyrir skömmu og viður-
kenndi hann þá að einhver fótur
væri fyrir uppljóstrunum Moore
en taldi með ólíkindum að hann
hefði áritað eins mörg blöð og rit-
arinn héldi fram. Hann sagði:
„Þetta er. ótrúlegur fjöldi. Ég hef
alls ekki haft tíma eða þrek til að
árita svona mörg blöð.“ Hann full-
yrti hinsvegar að menn hefðu
reynt að hagnast á frægð hans.
„Ég hef alltaf treyst fólki, en fólk
bregst stöðugt trausti mínu,“
sagði hann.
Steinprentaðar myndir Dalis
geta selzt á allt að 160.000 krónur
stykkið ef upplagið er takmarkað
og áritun snillingsins er óvefengj-
anleg. Svo virðist sem listaverka-
falsarar hafi komizt hér í feitt, og
telja sérfræðingar að falsaðar
myndir eignaðar Dali hafi jafnvel
fært óprúttnum fölsurum í Banda-
ríkjunum hvorki meira né minna
en sem svarar 25 milljörðum
króna.
Dali hefur jafnan verið talinn
hinn merki sérvitringur og hefur
haft lítið samneyti við fólk utan
hóps aðdáenda og áhangenda alls-
konar. Það er og alkunna að marg-
ir þeirra hafi efnazt dável vegna
samskipta sinna við listamanninn.
Erfitt er að gera sér grein fyrir
því um hversu mikinn fjölda fals-
aðra verka er að ræða og ekki sízt
vegna þess að Dali hefur notað um
600 útgáfur af nafninu sínu á
listaferli sínum.
Fyrir tveimur árum skýrði ung-
ur málari að nafni Manuel Pujol
svo frá að hann hefði málað nokk-
ur hundruð vatnslitamynda og
olíumálverka í nafni Dalis að und-
irlagi Gölu eiginkonu hans og um-
boðsmanns þeirra hjóna í Frakk-
landi. Gala lézt árið 1982. Manuel
Pujol telur sig þó ekki hafa stund-
að listaverkafalsanir í strangasta
skilningi þess orðs vegna þess að
hann hafi ekki stælt ákveðnar
fyrirmyndir. Hins vegar telur
hann, að myndir eftir sig en
merktar Dali megi finna í ýmsum
virtum málverkasöfnum. Og hann
fullyrðir meira að segja að a.m.k.
tvö verka sinna hafi verið seld á
listaverkauppboði hjá Sothebys í
London, og að kaupendurnir hafi
að sjálfsögðu talið sig vera að
kaupa ósvikin verk eftir sjálfan
meistarann. — JANE WALKER