Morgunblaðið - 04.09.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. SEPTEMBER 1985
Verður hætt að yinna í bónus 9. september?:
Bónusinn er of
stór hluti af tekjum
— var samdóma álit fiskvinnslufólks í Vestmanna-
eyjum sem Morgunblaðið ræddi við á dögunum
„Ég er búin ad vera í fiski að staðaldri í tíu ár og síðustu 6—7 árin hef ég
unnið í bónus. Ég get ekki annað sagt en ég kunni ágætlega við mig, en samt
hef ég hugsað til þess að starfa eitthvað annað, þetta er gífurlega erfið vinna
oft,“ sagði Hafdís Magnúsdóttir, þegar blaðamaður Morgunblaðsins ræddi
við hana við starfa hennar í ísfélaginu í Vestmannaeyjum. Morgunblaðs-
menn heimsóttu þessa stærstu verstöð landsins á dögunum til að heyra
skoðanir fiskvinnslufólks á bónusvinnu og öðru sem að kjörum þess lýtur, en
eins og sagt hefur verið frá í fréttum, eru bónussamningar fiskvinnslufólks
lausir víða um land og lítt gengið að semja um nýjan samning. Hafa
verkalýðsfélögin hótað því að stöðva vinnu í bónus frá 9. september, hafi
samningar ekki tekist.
Ekki sömu uppgripin
í fiski og áður
Það var sólskin og blæjalogn í
Eyjunum þegar við Morgunblaðs-
menn vorum þar á ferðinni, haf-
flöturinn fagurblár og hvít hetta
Eyjafjallajökuls bar við himinn
við bæjardyrnar ef svo má segja.
Það var eins og viðmiðarnirnar
yrðu allt aðrar og Reykjavíkur-

Hafdís Magnúsdóttir
Leiðin lá í vélasal Fiskiðjunnar,
þar sem ríkti gnýr og hávaði. „Ég
er ekki búin að vera nema stutt í
Snyrt af kappi í vinnslusal (sfélagsins.
Snótar.
Alltaf einbiínt
á þær hæstu
„Það þarf miklu að afkasta til
þess hafa eitthvað upp úr fiski.
Þegar rætt er um bónus og þær
tekjur sem hægt er að hafa í hon-
um, er alltaf einblínt á þær hæstu.
Þær eru fáar sem skaga uppúr og
þær gefa ekki rétta mynd af þeim
tekjum sem konur hafa almennt í
þónus. Til að ná hraða skiptir
mestu að fá rétta þjálfun í upp-
hafi, en síðan fer það auðvitað eft-
ir persónum hvernig gengur, eins
og í öðrum störfum. Það þarf fyrst
að læra að skera vel úr fiskinum,
síðan kemur hraðinn smám sam-
an. Þetta er ágætis vinna, en erfið.
Mér leiðist ekki að vinna í fiski, en
maður getur verið afskaplega
þreyttur þegar unnið er í erfiðum
fisktegundum allan daginn. Bón-
usinn spilar of stórt hlutverk.
Hann er alltof stór hluti af laun-
um. Tímakaupið í sjálfu sér er
ekki neitt og það sem heldur tíma-
kaupinu niðri er bónusinn. Kaupið
verður hæst 99 krónur á tímann
éftir 15 ára starf og það sér það
hver maður að það eru engin laun.
Það þarf að breyta hlutföllunum
þarna á milli og hækka tímakaup-
ið á kostnað bónusins. Þess utan
tel ég að bónusinn hafi farið lækk-
andi og misræmið aukist á milli
tegunda, þannig að tekjumögu-
leikarnir eru mjög mismunandi
eftir því hvaða fiskur er unninn,“
sagði Hafdís.
Stefnir í frekara nám
Hafdís segist hafa byrjað að
vinna í fiski 12 ára gömul í sumar-
fríum og páskafríum. Að loknu
gagnfræðaprófi fór hún að vinna
hjá ísfélaginu og hefur verið þar
síðan, en nú í haust hyggst hún
endurnýja kynni sín af náminu og
innrita sig á verslunarbraut í öld-
ungadeild fjölbrautaskólans í
Vestmannaeyjum, ef að stofnun
öldungadeildarinnar verður, en
það er ennþá óvíst.
Hnífurinn leiftrar ótt og títt og
hvert flakið á fætur öðru fær sess
í plastbakkanum, sem matvara á
borðum ókunnra manna á erlendri
grund. Verkstjórinn hafði hvíslað
því að undirrituðum að Hafdís
væri langduglegasta bónusstúlkan
í vinnslusalnum, hún væri ekki
ánægð nema hún hefði 1.000 krón-
ur á dag í bónus, en það telst dug-
leg kona, sem vinnur sér inn 600
krónur í bónus á dag.
„Undanfarin sjö ár hef ég starf-
að að staðaldri í fiski með mikið
til sama fólkinu. Það er hins vegar
mikið minna um aðkomufólk í
fiskvinnu nú en áður, enda eftir
minna að sækjast. Mér hefur aldr-
ei fundist áður jafn mikil óánægja
í fiskvinnu og nú. Alla vega kemur
hún miklu skýrar fram,“ segir
Hafdís.
Oft kalsamt á veturna
Hafdís segir að það skiptist
nokkuð í tvö horn með það hversu
konurnar í fiskvinnslunni vinni
mikið. Margar húsmæður vinni
hálfan daginn, en svo séu aðrar
sem vinni allan daginn. Aldrei sé
unnið lengur en til klukkan sjö, en
þetta hafi verið mjög erfitt nú í
sumar vegna mikillar manneklu
og því hafi þær sem vanar eru
unnið meira en þær kannski hefðu
kosið. Hafdís sagðist aldrei vinna
eftirvinnu og kaupið sé þokkalegt
með bónusnum. Aðbúnaðurinn sé
ágætur en oft sé þetta kalsöm
vinna yfir veturinn. Hún ítrekar
það að bónusinn sé of stór hluti
teknanna, það sé líka mikið álag
að halda sífellt uppi afköstunum.
Aðspurð hvort afköstin myndu
ekki minnka ef bónusinn væri af-
numinn, sagði hún að svo kynni ef
til vill að vera, en bætti við: „Fólk
hættir ekki að vinna, þegar það er
búið að starfa við þessi skilyrði
svo lengi. Það er búið að venja sig
á ákveðin vinnubrögð og það
breytir ekki vinnuhraðanum svo
glatt. Það er alltaf viss stemmning
í fiskinum og þess utan verður
alltaf sérstök stemmning meðal
kvenna sem hafa unnið lengi sam-
an og það styttir vissulega daginn,
en auðvitað kennir maður þó leiða
öðru hvoru í þessari vinnu eins og
annarri.
mekkinum væri blásið úr kolli
Reykjavíkurpeyja, sem eina stutta
dagstund staldraði við í Eyjum.
Kannski eitthvað sé til í því sem
fólk úti á landi segir um blindu
þeirra sem í borginni búa á hag og
viðfangsefni fólks á landsbyggð-
inni. Alla vega fannst undirrituð-
um að hann væri í nánari snert-
ingu við rætur sínar og það sem
máli skiptir á íslandi þessa stuttu
sólskinsstund í Eyjum en lengi áð-
ur. Lífið var til skamms tíma fisk-
ur á íslandi. Úti á Stórhöfða lá
kippa af svarthvítum lunda með
marglit nef í grænu grasinu og
niður á höfninni kepptust áhafnir
bátanna við að ísa fisk í gáma á
ferskfiskmarkað I Bretlandi. Tím-
anna tákn eða hvað? Undir vegg
Vinnslustöðvarinnar sátu hvít-
klæddar fiskvinnslustúlkur og
nutu sólskinsins og blíðunnar og
ljósmyndarinn, sem hafði gefist
upp á bíða eftir þeim sem þetta
skrifar, stóðst ekki mátið og sat á
spjalli við þær, þegar ég kom út í
sólskinið. Ekki að spyrja að kven-
seminni í þessum ljósmyndurum.
fiskinum nú, en ég finn það strax
að það eru ekki sömu uppgripin í
fiski og áður. Það er ekki lengur
hægt að ná sér í mikinn pening
með því að fara í fiskvinnu," sagði
Sigríður Högnadóttir, sem við
hittum þar að máli. Hún hefur
undanfarin tvö ár starfað sem
starfsstúlka á barnaheimili, en
var áður í fiski.
Á leið til borgarinnar,
þar sem peningarnir eru
„Ég fór í fiskvinnu nú til að afla
meiri tekna, en það er til lítils. Ég
er því að hugsa um að flytjast til
borgarinnar, þar sem peningarnir
eru, það er ekkert vit í að vinna í
fiski endalaust. Ég var hér áður í
fiski 4—5 vertíðir og fór nú aftur
til að ná mér í skjótfenginn pen-
ing, vegna þess að ég er búinn að
festa kaup á íbúð og þarf á pening-
um að halda. Þessi bónusmál eru í
algerum ólestri og það er ekki
freistandi að vinna 1 fiski fyrir
þeim launum sem þar bjóðast nú.
Það er ekki að sjá neitt vit í því
Sigríður Högnadóttir
lengur. Það er svo lítill munur á
tekjunum sem er að hafa í fisk-
vinnu og þeim tekjum sem bjóðast
starfsstúlku á barnaheimili til
dæmis, að það borgar sig ekki að
fara í miklu leiðinlegri og erfiðari
vinnu til að afla meiri tekna, það
er liðin tíð. Það þarf að gera stór-
átak í þessum málum, ef það á að
takast að halda fólki í fiskvinn-
unni. Það er mikil óánægja meðal
fólks með kjörin og bónusinn hef-
ur rýrnað mikið. Númer eitt verð-
ur kaupið að hækka. Þá er ekki
nema sanngjarnt að skattafrá-
dráttur komi á yfirvinnu fisk-
vinnslufólks, sem oft er unnin
fyrst og fremst til að bjarga verð-
mætum," sagði Sigríður ennfrem-
ur.
Það er leiðinlegt að
vinna í fiski til lengdar
„Ég hafði unnið þrjú ár í fiski,
en síðan hætti ég og fór að vinna í
sjoppu, þar sem ég vann í tvö ár,
áður en ég byrjaði aftur í fiskin-
um. Ég ætla að vera á síldarver-
tíðinni í haust, en hætta síðan og
reyna að fá mér einhverja betri
vinnu. Ekki í fiski — það er leiðin-
legt að vinna í fiski til lengdar,"
sagði Sólrún Helgadóttir, sem við
hittum einnig að máli í Fiskiðj-
unni.
„Það var hægt að hafa góðar
tekjur á vertíð hér áður og maður
fór á vertíð til að afla mikilla
tekna á stuttum tíma, en reyndi að
hafa þægilegri vinnu þess á milli.
Það er mikill munur a tekjunum
nú og áður og ekkert svipað hægt
að fá fyrir þau laun sem ég fæ í
dag og fékkst fyrir nokkrum ár-
um. Enda er óánægjan miklu
meiri. Fólk fæst einfaldlega ekki í
fiskvinnu lengur. Ef aðeins dag-
vinna er unnin, þá eru tekjurnar
ekki meiri en fyrir önnur störf og
þess utan er vinnan miklu erfiðari
og maður oft skítugur upp fyrir
haus. Það hvarflar ekki að mér að
gera fiskvinnu að framtíðarstarfi.
Ég stefni að því að fá mér vinnu í
verslun éða við eitthvað álíka við
fyrsta tækifæri,“ sagði Sólrún.
„Það er aðeins eitt sem er til
ráða og það er að hækka launin í
fiskvinnslunni. Bónusinn er til
dæmis alveg hrikalega lélegur
núna. Það verður alveg tvímæla-
laust að hækka hann til muna.
Fólk fer í fisk, ef það hefur betri
laun þar en annars staðar, því
þetta er þannig vinna,“ sagði Sól-
rún að lokum.
Hangs og kjaftagangur
áður en bónusinn
var tekinn upp
„Það breyttist mjög mikið þegar
bónusinn var tekinn upp,“ sagði
Ásta Þórðardóttir, sem við hittum
I Vinnslustöðinni, þar sem hún
hefur unnið í yfir 30 ár. „Það varð
allur annar mórall. Áður fyrr var
voðalegt hangs og kjaftagangur á
borðunum, en það gjörbreyttist
þegar bónusinn kom. Þó maður
hefði verið drepinn á borðinu við
hliðina á þeim eftir að bónusinn
var tekinn upp, þá hefði því ekki
verið veitt nein athygli. Svo mikill
var hamagangurinn. Auðvitað
jukust afköstin mikið og marföld-
uðust. í þá daga þóttu tekjurnar
góðar, enda ofboðslega mikil eftir-