Morgunblaðið - 11.01.1986, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR11. JANÚAR1986
23
Minning:
Stefán Stefáns-
son bóksali
X
Fæddur 19. apríl 1903
Dáinn 25. desember 1985
Öðlingsmaður verður nú til mold-
ar borinn. Maður sem öðru fremur
mat hið ritaða orð, unni bókmennt-
um og hafði þær í hávegum, enda
þar víða vel lesinn. Skiptir þá ekki
máli, hvort um var að ræða verk
stóru meistaranna (s.s. Goethe,
Schiller, Heine, Ibsen, Hamsun,
Lagerlöf) eða fjársjóði íslenskra
bókmennta að fomu og nýju.
Að hans dómi var fátt verðmæt-
ara en góð bók. „Góðar bækur eru
bestu vinir manns." Þetta sagði
hann við mig á árinu 1955, en
einmitt þá höfðu hörð örlög mætt
honum og fjölskyldu hans.
Maður sá, er ég ræði um, er
Stefán Stefánsson, bóksali.
Allir gamlir og góðir Reykvíking-
ar kannast við Stefán. Hann vann
fyrst hjá „Eymundsson", en rak
síðar um árabil eigin bókaverslun
við Laugaveg. Stefán var óvenju
gjörhugull maður, hæglátur, greið-
vikinn og hafði sérlega fágaða
framkomu.
Stefáni kynntist ég þegar við
Elsa, dóttir hans, hófum nám í
Austurbæjarskólanum haustið
1948.
Enn þann dag í dag erum við
Elsa góðar vinkonur. Vegir okkar
hafa að vísu legið til andstæðra átta
— heimili mitt er erlendis, en Elsa
býr í Mosfellssveit. Þrátt fýrir þetta
staðfestist gamla máltækið: „Vini
eignast þú í æsku — en síðar stækk-
ar kunningjahópurinn."
Stefán var góður maður og þegar
ég segi þetta þá á ég einnig við
góðviljaður maður. Hann var líka
slíkur faðir, sem hvert bam hlaut
að óska sér. Dóttur sinni vildi hann
allt til hæfís gera og jgerði í raun
allt, sem í hans valdi stóð til að
gera henni lífíð bærilegra. Þeir sem
þekkja Elsu vita líka, að þrátt fyrir
fötlun hefir henni með reisn og
sóma auðnast að takast á við erfítt
hlutskipti.
Þessi maður, sem ég hefí hér
Iýst, andaðist á 1. jóladag, eins og
dóttir hans tjáði mér í símtali degi
síðar. Hann kvaddi þennan heim
eins og hann hafði óskað sér, hægt
og hljóðlega á heimili sínu í Stór-
holti þar sem hann bjó ásamt ást-
kærri eiginkonu, frú Magnhild, en
þau höfðu skömmu áður sameigin-
lega fagnað 50 ára brúðkaupsdegi.
Að lokum minnist ég kveðjuorða
hans fyrir rúmu ári, þegar hann
sagði við mig á góðri þýsku:
„Griisse mir das deutsche Volk und
die deutsche Nation".
I mínum huga er nú þakklæti
fyrir að hafa kynnst einstökum
öðlingsmanni.
Lieselotte Singer
Guðjónsson í Höckel
Stefán Stefánsson bóksali andað-
ist hinn 25. desember, á jóladag,
82 ára að aldri. Hann fæddist á
Fallandastöðum í Hrútafírði 19.
apríl 1903. Foreldrar hans voru
Stefán Böðvarsson útvegsbóndi þar
og kona hans, Þórdís Jonsdóttir.
Böm þeirra auk Stefáns em Elín-
borg, Signý og Guðrún en þær em
allar á lífí. Þórdís var ættuð úr
Borgarfirði og Stefán úr Dalasýslu.
Faðir Stefáns fórst 1906 í miklu
óveðri með Kútter Emilíu. Móðir
hans varð þá vegna fátæktar að láta
frá sér þijú böm sín og varð það
henni þung raun. Seinni maður
Þórdísar var Jóhannes Guðmunds-
son. Bjuggu þau á Neðra-Núpi í
Miðfirði. Böm þeirra em Þorbergur,
Halldóra og Ragnhildur, og em þau
öll á lífi. Stefán ólst upp hjá Hall-
grími Einarssyni og Vilborgu Jó-
hannesdóttur, konu hans, á Valda-
steinsstöðum í Hrútafírði til 15 ára
aldurs. Þá fór hann til frænda síns
í Borgamesi og vann við húsbygg-
ingar og vegavinnu.
Stefán stundaði nám við Flens-
borgarskólann í Hafnarfírði
1919-1923. Árið 1925 gerðist
hann afgreiðslumaður hjá Bóka-
verslun Sigfúsar Eymundssonar,
sem þá var í eigu Péturs Halldórs-
sonar borgarstjóra. Stefán hefur oft
minnst á það við mig hvað það
hafí verið uppörvandi og lærdóms-
ríkt að starfa undir stjóm Péturs
borgarstjóra og Ólafar Bjömsdótt-
ur, eiginkonu hans, er Stefán var
að hefja sitt lífsstarf. Eymundsson
var þá í tvílyftu húsi með bóka-
geymslum bakatil, á sama stað og
fyrirtækið erí dag.
Stefán réð mig sem sendil hjá
sér í skólafríum mínum frá 1945
og hófust þá okkar fyrstu kynni.
Það var mér dýrmætur skóli að
vinna undir stjóm Stefáns. Allt var
í röð og reglu á þeim bæ. Ég minnist
eins atviks frá þessum ámm, sem
sýnir hve Stefáni var annt um að
allir hlutir væm á sínum stað, þegar
til þeirra þurfti að grípa. Eitt sinn
rétt áður en Stefán kom úr mat í
hádeginu færði einn starfsmaður
ýmsa hluti á skrifborði Stefáns úr
skorðum og bað mig að taka eftir
hvert yrði fyrsta verk Stefáns,
þegar hann kæmi úr mat. Er Stefán
kom gekk hann fyrst að vinnuborði
sínu og yfírfór það eins og flugstjóri
undirbýr flugtak, þannig að allt var
til taks er vinna hófst. Eins var
með alla aðra hluti innan bókaversl-
unarinnar, öllu haganlega fyrir-
komið.
Á seinni hluta starfstímabils
Stefáns hjá Eymundsson var Bjöm
Pétursson, sonur Péturs borgar-
stjóra, framkvæmdastjóri fyrirtæk-
isins. Samstarf þeira var með ágæt-
um svo og við aðra starfsmenn
Eymundssonar og urðu sumir þeirra
síðar sjálfstæðir bóksalar þ.á m.
Bragi heitinn Brynjólfsson (Bóka-
búð Braga), Láms Blöndal Guð-
mundsson (Bókabúð Lámsar), en
lengst mun Steinar Þórðarson, sem
enn starfar hjá Eymundsson, hafa
starfað með Stefáni.
í fjölmörg ár hitti Stefán tvo góða
félaga sina í morgunkaffi á kaffi-
húsi við Ingólfsstræti. Það vom
þeir Ólafur Bergmann Erlingsson,
framkvæmdastjóri í Leiftri, og
Oddur Bjömsson, afgreiðslustjóri í
ísafold. Þar ræddu þeir saman m.a.
um bókamarkaðinn og gáfu hver
öðmm góð ráð. Var það Stefáni
ávallt mikið tilhlökkunarefni að
hitta þá félaga sína á morgnana,
en þeir em nú báðir látnir.
I fríum sínum naut Stefán þess
að fara upp í Grafarvog, en þar átti
hann sumarbústað og fallegt land,
sem hann ásamt ijölskyldu sinni
ræktaði af alúð.
Jafnframt störfum sínum hjá
Eymundsson sá Stefán um af-
greiðslu tímaritanna Náttúmfræð-
ingsins, Flóm íslands, Morguns og
Nýrra kvöldvaka um árabil. Einnig
annaðist hann útgáfu Bókaskrár
Bóksalafélags íslands 1937—1973.
Árið 1959 urðu þáttaskil í starfí
Stefáns er hann hætti hjá Ey-
mundsson eftir 34 ára samfellt starf
og stofnsetti sína eigin bókaverslun
á Laugaveg 8. Þar seldi hann nýjar
og gamlar íslenskar bækur sér og
viðskiptavinunum til óblandinnar
ánægju. Stefán rak bókaverslun
sína í 16 ár eða til 1975 er hann
varð að hætta bóksölu vegna heilsu-
brests. Árið 1974 hlaut Stefán við-
urkenningu frá Bóksalafélagi Is-
lands fyrir vel unnin störf. Hann
var gerður að heiðursfélaga í Hinu
íslenska náttúmfræðifélagi 1975
og þann 17. júní 1982 var hann
sæmdur riddarakrossi hinnar ís-
lensku fálkaorðu. „Bók er tryggur
vinur, athvarf sem ekki bregst," var
kjörorð Stefáns.
Stefán kvæntist 15. október
1935 Magnhild Enger, ættaðri frá
Elvemm í Noregi, harðduglegri
konu, sem alla tíð reyndist Stefáni
traustur bakhjall og vinur. Þau
eignuðust tvær dætur, Elsu, fædd
1941, gift Garðari Steingrímssyni
og eiga þau einn son, Stefán Hinrik,
og em þau búsett í Mosfellssveit,
og Emmu Þórdísi, fædd 1944, gift
Harlan C. Gibbons og búa þau á
Miami í Flórída. Árið 1955 varð
fjölskyldan fyrir því áfalli að Elsa
fékk lömunarveiki og lamaðist svo,
að hún varð að nota hjólastól upp
frá því. Þetta var ákaflega erfítt
tímabil fyrir þau meðan verið var
að laga sig að þessum breyttu
aðstæðum.
Stefán var jafnan mjög heilsu-
hraustur, en fyrir nokkmm ámm
fékk hann hjartaáfall og átti eftir
það oft erfitt um tal. En hann var
sæmilega fótafær alveg fram á síð-
asta dag, 25. desember, er hann
veiktist skyndilega og var fluttur á
Borgarspítalann, þar sem hann lést
sama dag, á jóladag.
Að lokum vil ég þakka Stefáni
fyrir haldgott veganesi í upphafi
starfsferils míns svo og fyrir ein-
læga vináttu á liðnum ámm. Ég
og fjölskylda mín vottum Magnhild,
Elsu, Emmu Þórdísi, tengdasonum
og dóttursyni Stefáns, okkar innile-
gustu samúð.
Steinarr Guðjónsson
Bálför Stefáns fór fram 10. jan-
úar í kyrrþey að hans ósk.
Það hlýtur að vera ósk flestra
að fá að deyja sáttir við allt og alla,
en það er ég viss um að hann afí
minn var, er hann kvaddi þetta til-
vemstig á jóladag, ég er reyndar
líka viss um að það em heiðursmenn
sem fá að deyja á jóladag, þegar
ást og friður ríkir yfír öllu.
Ungur fann ég mikið öryggi í
því að lauma lítilli hendi minni í
stóran lófann hans afa, við ræddum
þá oft saman um lífið og tilvemna,
sagði hann mér þá gjaman sögur
af því þegar hann var ungur maður,
kom þá glöggt fram hve sárt honum
þótti að þurfa að fara frá móður
sinni, en móðir hans missti mann
sinn 1906 frá 4 ungum bömum og
varð að Iáta bömin sín frá sér. Þá
var félagsleg aðstaða ekkna ekki
eins og hún er nú, þótt eflaust vanti
enn mikið á í dag að hún sé í lagi.
Minningamar hrannast upp. Þegar
mamma sótti mig í leikskólann,
hinkruðum við oft eftir ömmu og
afa og ókum þeim heim til þeirra
eftir að vinnudegi þeirra lauk í
bókabúðinni á Laugaveginum. Mér
fannst eg vera stór „kall" þegar ég
tölti einn frá bílastæðinu á Berg-
staðastræti að Laugavegi 8, en til
nokkurs var að vinna, því næstum
í hvert sinn laumaði afí einhverju
smáræði að mér og var það okkar
afa „heimúlegheit" eins og hann
orðaði það. Einnig á ég góðar
minningar frá því að við fómm í
sund með Ingibergi á bláa vörubíln-
um og ég tala nú ekki um þegar
við vomm í sumarbústað þeirra afa
og ömmu við Grafarvoginn, sem ég
kallaði „Afahús", en húsið hafði
hann byggt sjálfúr ásamt fleirum.
Nú er „Afahús" farið, varð að víkja
fyrir nýrri byggð þar, en eftir
standa nokkur af þeim tijám sem <-
afí og amma gróðursettu þar.
Það er annars furðulegt hvað fólk
getur verið latt við að heimsækja
gamalt fólk, fann afi oft fyrir því,
eftir að han hætti með bókabúðina,
en einn er sá maður sem kom nær
daglega til afa, það var Óli blaða-
sali, hann gaf afa og ömmu öll
dagblöðin, kom jafnvel í leigubíl til
þeirra ef illa viðraði, þetta kunnu
þau að meta, líka fékk afí um leið
fréttir úr gamla miðbænum, sem
var honum kær eftir að hann hafði
starfað hjá Bókaverzl. Sigfúsar
Eymundssonar í 34 ár.
Þótt afí væri orðinn slakur til
heilsunnar síðustu árin, fékk hann^
að búa heima allt til síðasta dags,
en það er í og með henni ömmu
Magnhildi að þakka því hún hjálpaði
honum og studdi til þess að þetta
væri mögulegt, afí óttaðist nefni-
lega stofnanir.
Nú er þessi einlægi og góði
maður dáinn og skapar burtför
hans mikið tómarúm í lífi mínu og
ég sé það nú, að ég hefði getað
varið meiri tíma með honum, en
svona lagað sér maður best eftirá.
Ég þakka honum fyrir allt og votta%,
ömmu Magnhildi, móður minni Elsu
og Emmu systur hennar samúð
mína.
Farþúífriði,
friðurGuðsþigblessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
GekkstþúmeðGuði,
Guðþérnú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt
(V.Briem).
Stefán H. Garðarsson

+ Móðir okkar, + INGILEIFUR JÓNSSON
ÞÓRUNN ODDNÝ ÞÓRÐARDÓTTIR, fyrrv. bóndi á Svínavatní
andaöist í Vífilsstaöaspítala fimmtudaginn 9. janúar. er látinn.
Jaröarförin auglýst síðar.
Börn hinnar látnu. Vandamenn.
+
Móöir okkar, tengdamóöir og amma,
SIGURÞÓRA STEINUNN ÞORBJÖRNSDÓTTIR,
Túnsbergi viö Starhaga,
verður jarösungin frá Neskirkju mánudaginn 13. janúarkl. 15.00.
Þórunn H. Felixdóttir,
Felix Valsson,
Bergur Felixson,
Felix Bergsson,
Þórir H. Bergsson,
Sigurþóra S. Bergsdóttir,
Guöbjörg S. Bergsdóttir,
og barnabarnabörn
Ragnheiöur Alfreösdóttir,
Ingibjörg S. Guömundsdóttir,
t
STEFÁN STEFÁNSSON
bóksali,
Stórholti 12,
Reykjavík,
er látinn. Útförin hefur fariö fram í kyrrþey aö ósk hins látna.
Magnhild Stefánsson,
Emma Þ. Gibbons, Harlan C. Gibbons,
Elsa Stefánsdóttir, Garöar Steingrímsson,
Stefán H. Garöarsson.
+
Þökkum hjartanlega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og
útför móöur minnar, tengdamóöur, fósturmóður, ömmu og
langömmu,
BERGÞÓRUJÓNSDÓTTUR
frá Svansvík.
Sérstakar þakkir færum vlö starfsfólki Hrafnistu, Reykjavik, sem
hjúkraöi henni síöustu æviárin.
Fríögeröur Siguröardóttir,
Jóhannes Guönason,
Halldór Kristjánsson,
Páll Kristmundsson,
Guörún Kristmundsdóttir.
Kristmundur Gíslason,
+
Alúöarþakkir fyrir auðsýnda vináttu og samúö við andlát og jaröar-
för eiginkonu minnar og móöur okkar,
UNNAR GUÐBERGSDÓTTUR,
Sílfurteigi 1.
Auöunn Hermannsson,
Guörún Auöunsdóttir,
Guöbergur Auöunsson,
Hermann Auöunsson,
Herborg Auöunsdóttir.
Lokað
vegna jarðarfarar Magnúsar Sigurðssonar, laugardag-
inn 11. janúar 1986.
G.S. varahlutir.