Morgunblaðið - 25.01.1986, Blaðsíða 29

I
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. JANÚAR1986
29
ffifistOODlQ'
322. þáttur
Svo stutt er síðan ég fékk bréf
hans, að ég hef ekki haft tíma
til að kanna málið nema laus-
lega. Niðurstöður eru því aðeins
til bráðabirgða.
Ég held ekki að neinn „Reglu-
jón“ hafí fundið upp þá kenningu
sem við höfum Qallað um. Málið
sjálft hefur verið svo frá önd-
verðu, að athugull kannandi
hlýtur að hafa komist að þessari
niðurstöðu. Nema þá að við vild-
um segja að mæður okkar, þær
sem kenndu bömum sínum móð-
urmálið, hafí með tungutaki
sínu orðið höfundar þessarar
reglu. Mér dettur ekki í hug, og
ég held engum detti í hug, að
skipa þeim góðu skáldum, sem
Páll vitnar í, „á bekk með bögu-
bósum", þótt þeir leyfi sér að
gera undantekningar frá þessari
reglu. Páll Bergþórsson segir
réttilega að dæmin séu líka
mörg um það „að þessi skáld
slepptu því að nota að í þessum
samtengingum". Ef öll þvflik
dæmi væm tekin, myndi það
fylla mikið rúm hér í blaðinu.
Að svo stöddu vil ég enn segja
þetta:
í kveðskap, sem eignaður er
Agli Skalla-Grímssyni, fínn ég
engar undantekningar frá regl-
unni. Dæmi Páls úr Lilju er hið
einasta sem fínnanlegt er í því
mikla kvæði, en það er hundrað
hiynhend erindi. Eysteinn hefur
aldrei að á eftir ef og aldrei á
eftir tilvísunarfomafninu er, en
það kemur fyrir nokkrum tugum
sinnum í kvæðinu. Eysteinn
hefur ekki sem fyrir tilvísunar-
fomafn.
Dæmi Páls frá Skáld-Sveini
er hið eina fínnanlegt í öllum
Heimsósóma og er, eins og sjá
má, á eftir nær. Skáld-Sveinn
hefiir aldrei að á eftir ef, né á
eftir tilvísunarfomöfnunum
semoger.
Ég er ekki búinn að þrautlesa
nú nema 10 fyrstu Passíusálma
Hallgríms Péturssonar, en í
þessum tíu sálmum fann ég
ekkert einasta dæmi um undan-
tekningu frá reglunni. Mér sýn-
ist hún því standa keik, enda
þótt skáldsnillingar leyfí sér
undantekningar, taki sér
skáldaleyfi, þegar þeim þykir
hrynjandin krefjast þess. Ég
hlakka til að kanna málið betur,
ekki síst óbundið mál.
ð efnið
í Sjálfstæðisflokknum að halda full-
trúum sínum við efnið og jafnvel
skamma forystuna þegar svo bæri
undir.
„Ungt fólk í Sjálfstæðisflokknum
hefur hugsjónir, sem það berst fyrir
og hefur alltaf barist fyrir", sagði
Þorsteinn undir lok fundarins og
hann bætti við, „ef þið unga fólkið
hafíð það ekki, þá væri Sjálfstæðis-
flokkurinn illa á vegi staddur".
Varnir í Norðurálfu
________Bækur
Gunnar Gunnarsson
Þó allmikið sé ritað í tímarit og
dagblöð um öiyggismál í norðurálfu
er það ekki oft sem gefnar eru út
bækur um það efni. Nýlega kom út
hjá norska háskólaforlaginu bókin
Deterrence and Defense in the
North eða Fæling og varnir í
Norðurálfu. Að ritinu standa
Norska utanríkismálastofnunin og
Evrópu-Ameríkustofnunin um ör-
yggismál. Ritstjórar verksins eru
þeir Johan Jörgen Holst, forstöðu-
maður Norsku utanríkismálastofn-
unarinnar, Kenneth Hunt, fyrrum
aðstoðarforstjóri Alþjóðlegu her-
fræðistofnunarinnar í London, og
anders C. Sjaastad, vamarmalaráð-
herra Noregs. Allmargir höfundar
eiga greinar í ritinu, sem e.r skipt
í tvo meginhluta. í fyrri hlutanum
rita fiórir höfundar um hina póli-
tísku og hemaðarlegu stöðu í norð-
urálfu, hemaðarstyrk austurs og
vesturs, tengsl norðurvængs NATO
og Mið-Evrópu og stefnuna í sjó-
hemaði. Einna athyglisverðust er
yfírlitsgrein Anders Sjaastad, sem
ræðir hagsmuni á noðurslóðum út
frá efnahagslegum, pólitískum og
hemaðarlegum sjónarhóli. Hann
tekur m.a. fyrir þá erfíðleika, sem
Markmið eðlisfræðikeppninnar
er að efla áhuga nemenda á eðlis-
fræði og tengsl framhaldsskólanna
sín f milli. Jafnframt vona aðstand-
endur keppninnar að hún verði til
þess að kynna eðlisfræðina og auka
þekkingu almennings á henni.
Verða verkefnin sem nemendur
munu glíma við í keppninni vænta-
lega birt hér f Morgunblaðinu að
lokinni keppni svo og svör við þeim.
Sem fyrr mun eðlisfræðikeppnin
fara fram í tveimur hlutum, for-
keppni og úrslitakeppni. Forkeppn-
in, sem fram fer laugardaginn 1.
febrúar, er í því fólgin að nemendur
fást við nokkur eðlisfræðidæmi í
þijá klukkutfma, frá kl. 10 til kl.
14. Nokkrir efstu nemendur í for-
keppninni verða boðaðir í úrslita-
keppni sem fara mun fram í Há-
skóla íslands f mars. 5 efstu menn
upp hafa komið í samskiptum
Noregs og Sovétríkjanna um Sval-
barða, sem á sínum tíma var lýst
friðað svæði með samningi yfír
fjorutíu ríkja. Innan ramma þessa
samnings fara Norðmenn með yfír-
ráð yfír svæðinu. Sovétmenn virðast
aldrei hafa verið sáttir við, að
Norðmenn hefðu einir yfírráð og
hafa allt frá fímmta áratugnum sóst
eftir auknum áhrifum í málefnum
Svalbarða. í þessu skyni hafa þeir
beitt ýmsum ráðum og hafa Norð-
menn stöðugt þurft að vera á varð-
bergi til að gæta réttar síns.
Af öðru því sem Sjaastad tekur
fyrir og vert er að geta, er hemaðar-
leg þróun í Norður-Atlantshafí.
Allmiklar breytingar hafa átt sér
stað á Norður-Atlantshafí á síðasta
áratug. Hemaðarlegt mikilvægi
norðurheimsskautssvæðisins hefur
aukist mjög mikið og mun væntan-
lega gera það enn í nánustu fram-
tíð. Þungamiðja hagsmuna austurs
og vesturs hefur færst norðar, víg-
búnaðarkapphlaupið er að færast
undir íshelluna, langdrægar stýri-
flaugar munu sennilega hafa all-
mikil áhrif á stöðu mála og nýjar
áherslur eru í sjóhemaði. í nýlegri
grein í bandaríska tímaritinu For-
eign Policy er þessi þróun rakin
nokkuð ítarlega. Heiti greinarinnar
„The Age of the Arctic" vitnar til
í forkeppninni munu fá áritaðar
bækur til minningar um góðan
árangur. Peningaverðlaun verða
veitt öllum fímm þátttakendum í
úrslitakeppninni sem hér segir
1. verðlaun .... 15.000 kr.
2. verðlaun .... 7.000 kr.
3. Verðlaun .... 3.000 kr.
4. verðlaun .... 2.000 kr.
5. verðlaun .... 2.000 kr.
Þá munu hinir fímm efstu í úr-
slitakeppninni koma sterklega til
álita við val fslenskra þátttakenda
á Ólympíuleikunum í eðlisfræði,
sem væntanlega fara fram í Eng-
landi í júní í sumar. Þess ber þó
að geta að samkvæmt reglum mega
keppendur þar hvorki vera orðnir
tvítugir né byijaðir í háskólanámi.
Blaðamaður Morgunblaðsins
ræddi við dr. Einar K. Júlíusson,
formann dómnefndar í keppninni,
um það mat höfundar, að miklar
breytingar hafí orðið og séu að
gerast á þessum slóðum. Þó Sjaa-
stad reki veigamikla þætti þessarar
þróunar er ýmislegt, sem ekki
kemur þar fram, og gildir það
reyndar einnig um aðrar greinar í
þessum fyrri hluta verksins. Þetta
dregur nokkuð úr gildi ritsins, þó
þess beri að geta, að því fer fjarri,
að menn séu á einu máli um mikil-
vægi þessara breytinga og áhrif
þeirra á gang mála í Norður-
Atlantshafi.
í seinni hluta ritsins eiga sjö
höfundar greinar um norsk öryggis-
mál, íslensk öiyggismál, liðsflutn-
inga til norðurs á stríðstímum,
möguleika á nýtingu nýrrar vopna-
tækni á norðurslóðum o.fl. Utan
greinar Bjöms Bjamasonar um ís-
lensk öiyggismál og Bandaríkja-
manns um liðsflutninga eru höfund-
ar norskir og lýsa norskum sjónar-
miðum. Það er að ýmsu leyti áhuga-
vert að kynna sér stefnu Noregs I
öryggismálum, enda er rammi
hennar mjög skýrt mótaður. Norð-
menn hafa rúmlega 40.000 manns
undir vopnum og miða að því að
geta aukið mannafla á ófriðartím-
um í allt að 325.000 manns. Þrátt
fyrir það telja þeir sig ekki geta
tryggt vamir landsins án þess að
til komi aðstoð frá öðrum aðildar-
og var hann spurður út í verkeftiin
sem lögð verða fyrir í eðlisfræði-
keppninni. „Að þessu sinni er ætl-
uninn að hafa dæmin í forkeppninni
talsvert léttari en undanfarin ár,
en alls verða dæmin eða spuming-
amar sex að tölu,“ sagði Einar. „í
forkeppninni verður lögð áhersla á
einfalda hreyfí- og aflfræði fastra
hluta (massapunkta), til að gefa
þeim tækifæri sem lítið annað hafa
lært í eðlisfræði. Annars geta dæmi
einnig komið úr aflfræði sveigjan-
legra hluta, varmafræði, rafmagns-
fræðum, ljósfræði og einföldustu
atriðum nútfma eðlisfræði. Nútíma-
eðlisfræði verður þó sleppt algjör-
lega í forkeppninni.
Reynt verður að komast sem
mest hjá heildum og deildum, en
gert er ráð fyrir kunnáttu í algebru
og lögmálum eðlisfræðinnar innan
þess ramma sem nefndur hefur
verið. Formúlur verða ekki gefnar.
Þeim sem vilja búa sig undir keppn-
ina bendi ég á bók A. Beisers,
„Applied Physics" í Schaums Out-
line-ritröðinni. Bók þessi afrnarkar
vel þann ramma sem hafður hefur
verið til hliðsjónar við gerð spum-
inganna," sagði Einar.
Deterrence
and Defense in
the North
Edited by
Johan Jörgen Holst
Kenneth Hunt
Anders C. Sjaastad
CÍP
Norwegian
University Press
ríkjum Atlantshafsbandalagsins.
Þar sem stefna þeirra er að leyfa
ekki dvöl erlends herliðs í landi sínu
á friðartímum er mikil áhersla lögð
á að tryggja liðsflutninga og á
staðsetningu birgða af ýmsu tagi í
Noregi þeirra vegna. En samhliða
því að Norðmenn leggja áherslu á
traustar vamir er þeim sniðinn
ákveðinn stakkur í því skyni að
draga úr spennu á noðurslóðum.
Þetta er gert á ýmsan hátt en sem
dæmi má nefna að heræfíngar >i
nyrstu héruðum Noregs eru ekki
leyfðar og flug herflugvéla bannað
á þeim slóðum. Johan Jörgen Holst
raeðir þessi atriði f ftarlegri grein
um norsk öryggismál.
í grein sinni um íslensk öryggis-
mál rekur Bjöm Bjamason söguleg-
an aðdraganda aðildar íslands að
Atlantshafsbandalaginu og vamar-
samningsins við Bandaríkin, hlut-
verk vamarliðsins, stefnu íslenskra
stjómmálaflokka og þróunina í
öiyggismálum innanlands. Ende.
þótt stefna íslands f öryggismálum
sé ljós, er greinilegt, að hinn hug-
myndalegi bakgrunnur hennar er
ekki jafn skýrt mótaður og hjá
Norðmönnum enda hafa íslending-
ar verið lítt virkir á þessu sviði fram
á síðustu ár. Bjöm gerir m.a. grein
fyrir, þeirri stefnubreytingu í tíð
Geirs Hallgrímssonar sem utanrík-
isrádherra að taka virkari þátt i
hemaðarsamstarfi innan Atlants-
hafsbandalagsins.
Þegar á heildina er litið er að
finna í þessu riti um vamir í norður-
álfu mjög ítarlega úttekt á norskum
öryggismálum, ágætt yfirlit um fs-
lensk öryggismál og greiningu á
hemaðarlegri þróun í Norður-
Atlantshafi sem mætti gjaman verk
betri.
Höfundur er framkvæmd&stjóri
öryggismálanefndar.
„Diskar“
á útsölu
LOFTNET fyrir móttöku efnis
frá gervihnöttum, eða svokalla^-
ir diskar, eru nú komin á útsöiu
í Bandaríkjunum, en i desember-
blaði timaritsins „Popular Sci-
ence“ mátti líta heilsfðuaugiýs-
ingu þar sem boðið er upp á
Wilson-diska með helmingsaf-
slætti.
Nú er hægt að fá loftnet þessi á
1.199 dollara eða um 45.000 krón-
ur, en áður kostuðu þau 2.400
dollara eða um 100.000 krónur.
Um er að ræaða 9 feta disk að
þvermáli, sém hannaður hefur verið
fyrir hvaða umhverfi sem er eins
og segir f auglýsingunni* en þkí
hafa viðskiptavinir möguleika á að
fá 10 feta disk ef þeir bæta 100
dollurum við upphæðina. Þá bjóðast
einnig fylgihlutir til að ná efni frá
allt að 16 gervitunglum auk þess
sem fjarstýring er með f þessum
pakka. Fólki er eindregið ráðlagt
að hraða sér ef það ætli ekki að
missa af þessum vildarkjöraírr
vegna takmarkaðra birgða.
Aðstandendur eðlisfræðikeppni framhaldsskólanema. F.v. Jón Pétursson, formaður Eðlisfræðifélagsins,
Sigríður J. Hannesdóttir, í stjórn Félags raungreinakennara, Hans Kr. Guðmundsson, formaður fram-
kvæmdanefndar, og Einar Júlíusson, formaður dómnefndar.
Eðlisfræðikeppni framhaldsskólanema;
Landskeppni í eðlis-
fræði 1. febrúar
Landskeppni framhaldsskólanemenda í eðlisfræði mun fara fram
laugardaginn 1. febrúar með svipuðu sniði og undanfarin ar. Að
keppninni standa Eðlisfræðifélag íslands og Raungreinakennarafé-
lag íslands með tilstyrk Morgunblaðsins. Þegar hafa 7 framhaldsskól-
ar tilkynnt um þátttöku og 55 nemendur skráð sig í keppnina, þar
af 30 frá Menntaskólanum í Reykjavík. Frestur til að skrá sig i
keppnina rennur ekki út fyrr en i lok næstu viku og er öllum
nemendum i framhaldsskólum heimil þátttaka.