Morgunblaðið - 28.02.1986, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR. 28. FEBRÚAR 1986
15
DAGVINNUKAUP VERKAFOLKS 1980
REIKNAÐISÆNSKUM KRONUM
o
z
>-
s
S.KR.
4100
3700 i
3300
2900
2500
2100
1700
1300
900
500
100 -{
ss
I
-g
•I
•o
o
o
X
a.
p
z
o
<
a
LAUN PROFESSORA OG ÞJOÐAR-
FRAMLEIÐSLA
FRAVIK FRA MEÐALTALI (ÍOO)
er þörf á fjámýtingarstefnu. Nú
ætti að söðla um og stefna að
hagkvæmni en ekki að aukinni só-
un. Brýnt er að beita fyrirtækin og
hið opinbera aðhaldi til að nýta
betur það sem þau nú hafa eftir
fjárfestingarveislur liðinna áratuga.
Fórnarlömb láglauna-
stefnunnar
Láglaunastefnan stuðlar að
aukavinnuþrældómi sem gerir ís-
lenska þjóðfélagið að hálfgerðu
nátttrölli í hópi ríku þjóðanna. Þeir
sem ekki geta unnið mikla auka-
vinnu (einstæðir foreldrar, sjúkling-
ar, eldra fólk, fjölskyldur með ung
böm, þeir sem ekki eiga kost á
aukavinnu) standa að öðru jöfnu
afar illa í lífsbaráttunni. Hið sama
gildir um fjölskyldur sem aðeins
hafa eina fyrirvinnu.
Þá standa þeir einnig illa sem
ekki njóta launaskriðs eða falinna
yfirborgana, þ.e. lægri hóparnir í
ASÍ og margir hópar opinberra
starfsmanna sem ekki komast inn
í svarta launakerfið.
Loks ber að nefna húsnæðiskaup-
endur sem hafa fengið á sig vaxandi
skuldabylgjur lánskjaravísitölunnar
á sama tíma og hið lága dagvinnu-
kaup lækkaði verulega. Þar fór
saman stærri kjaraskerðing en
orðið hefur áður í sögu lýðveldisins
og herleiðing hávaxtabyltingarinn-
ar. Vafamál er hvort slíkir atburðir
hefðu geta orðið í nágrannalöndum
okkar án þess að verulega hrikti í
stoðum þjóðfélaga þeirra.
Láglaunastefnan ein sér hefur
því orðið til þess að leggja mjög
misjafnar og óréttlátar byrðar á
suma þjóðfélagshópa.
Ef áfram heldur á sömu braut
munu einstaka fríðindahópar (at-
vinnurekendur og þeir sem hafa
duldar yfirborganir) sleppa við að
taka þátt í að greiða niður erlendar
skuldir þjóðarinnar. Það kæmi í
hlut aukavinnuþræla, fólksiná á
beru töxtunum og húsnæðiskaup-
enda að greiða þann reikning. Þessu
fylgir einnig ómældur félagslegur
kostur í uppleystum fjölskyldum,
lauslegu uppeldi og þrengingum.
Þetta er hið mikla óréttlæti lág-
launastefnunnar.
Daglaunastef nan:
Stytting vinnutíma,
aukin afköst,
hærra kaup
Fyrirtækin ættu að fara betur
með starfslið sitt og fá þar með
meiri afköst frá vinnuaflinu. Það
gera þau ekki með því að halda
kaupi lágu og bjóða upp á mikla
aukavinnu. Sú leið tilheyrir 19.
öldinni og bamaþrælkuninni. Þjóð-
imar í Evrópu og Ameríku hafa
hins vegar gert það með því að
hækka grunnkaupið vemlega og
stytta vinnutímann.
Reynsla þessara þjóða hefur ótví-
rætt sýnt að með styttingu vinnu-
tíma aukast afköst starfsliðsins.
Framleiðni eykst jafnvel þó stytt
sé úr 42 stundum í 40 stundir á
viku, eða úr 40 í 38 stundir á viku.
Á íslandi hefur þorri fólks á milli
50 og 60 stunda viðvist á vinnustöð-
um. Enginn þarf að láta sér detta
í hug að fólk geti skilað fullum
afköstum í svo langan tíma. Auka-
vinnuþrællinn verður eðlilega að
spara kraftana til að endast út
vinnuvikuna — og til að geta svo
unnið við húsbyggingu sína að auki.
Kannanir í nágrannalöndunum
hafa sýnt að í kjölfar styttingar
vinnuvikunnar fylgir oftast aukning
framleiðni.
Á íslandi höfum við einnig
reynslu af því að hægt er að ná
verulega auknum afköstum með
styttingu vinnuvikunnar. Það kom
fram í yfírvinnubanninu 1977.
Vinnuveitendasambandið (VSÍ)
gerði könnun á áhrifum yfirvinnu-
bannsins á afköst í fyrirtækjum
strax í kjölfar bannsins. Niðurstað-
an var að í 85% fyrirtækja þar sem
yfirvinna hafði verið viðhöfð tókst
að halda sömu afköstum eða
auka þau, þrátt fyrir að vinnutími
hafi verið styttur um 8-10 stundir
á viku. Aðeins í 15% fyrirtækja
minnkuðu afköstin (Vinnuveitand-
inn, 1977, nr. 2).
Yfirgnæfandi meirihluti vinnu-
veitenda í könnuninni taldi að ná
mætti auknum afköstum á klukku-
stund til frambúðar með því að
draga úr yfírvinnu. Þetta sýnir að
skynsamlegt er að stytta heildar-
vinnutíma verulega jafnframt því
sem dagvinnulaun séu hækkuð
verulega.
Reynslan erlendis sýnir einnig
að stytting vinnutíma dregur úr
fjarvistum, eykur vinnugleði, bætir
samskipti á vinnustöðum, auk þess
að gefa möguleika á framleiðni-
aukningu. Upplýstir stjómendur í
nágrannalöndunum myndu leggja
mikið á sig til að ná árangri með
þessi atriði. Þetta á meira að segja
við um hina margrómuðu stjómend-
ur í Japan!
Daglaunastefnan er mjög tíma-
bær á fslandi vegna þess að hún
getur verið þýðingarmikill liður í
fjámýtingarstefnu, í þvf að bæta
nýtingu framleiðslutækja og bæta
stjómun. Hún felur í sér heilbrigt
aðhald sem er tímabært á fslandi
vegna þeirrar stöðu sem við nú
erum í.
Loks myndi daglaunastefnan
draga úr launaskriði og földum
yfirborgunum svarta launakerfisins
sem alltaf hljóta að fylgja róttækri
láglaunastefnu.
Kostir daglauna-
stefnunnar
Láglaunastefnan íslenska er ein-
stakt fyrirbæri í svo ríku landi sem
ísland er. Þjóðir Vesturlanda hafa
horfið frá slíkri stefnu fyrir all
löngu, enda hafa menn uppgötvað
að gallar róttækrar láglaunastefnu
eru fleiri en kostir. Hér hefur þess-
ari stefnu hins vegar verið viðhaldið
óvenjulega lengi.
Er ekki orðið tímabært að endur-
meta launastefnuna í landinu og
fylgja fordæmi hinna þróuðu þjóð-
anna? Láglaunastefnan er alls ekki
nauðsynleg á íslandi. Hún er, þvert
á móti, afar skaðleg fyrir þjóðfélag-
ið og sem slík er hún hræðileg tíma-
skekkja.
Daglaunastefna, þar sem greidd
eru mannsæmandi laun fyrir dag-
vinnu eina, er ekki aðeins möguleg
á fslandi heldur er hún mjög skyn-
samlegur valkostur fyrir þjóðar-
búið.
Helstu kostir daglaunastefn-
unnar eru m.a. eftirfarandi:
1. Heildarlaun sem endurspegla
ríkidæmi þjóðarinnar em greidd
fyrir dagvinnu eina.
2. Áfköst á vinnustund aukast.
3. Fyrirtælqum er beint að því að
auka nýtingu þeirra flárfestinga
sem þau þegar hafa farið út í.
4. Með styttri vinnutíma nást heild-
arafköst þjóðarbúsins á skemmri
tíma, sem leiðir m.a. til orku-
spamaðar.
5. Fjarvistum fækkar með styttri
vinnutíma og vinnusiðgæði gæti
batnað.
6. Fjölskyldulíf batnar með
skemmri vinnutíma, uppeldi yrði
síður stefnt í hættu og þörf fyrir
dagvistun og velferðarþjónustu
hins opinbera gæti minnkað.
7. „Svarta launakerfið" (duldar
yfirborganir, launaskrið og fríð-
indi) og sú tortryggni sem því
fylgir minnkar.
8. Samskipti launþega og vinnu-
veitenda batna, verkföllum
fækkar og meiri regla verður í
kjaraþróun, sem bætir stjómun
þjóðarbúsins.
Þetta em þau stefnuatriði sem
nágrannaþjóðir okkar hafa haft í
mun meiri hávegum en við íslend-
ingar. Við sitjum enn eftir með
launastefnu 19. aldarinnar sem víð-
ast á Vesturlöndum rann sitt skeið
á fyrstu áratugunum eftir seinni
heimsstyijöldina.
Þeir sem snúast gegn daglauna-
stefnunni verða að sýna fram á
það, með gildum rökum, hvers
vegna íslendingar geta ekki lifað
eins og aðrar álíka ríkar þjóðir gera.
Er ekki orðið tímabært að ís-
lenskt þjóðfélag komi aftan úr fom-
eskju láglaunastefnunnar og inn í
samtímann?
Höfundur lauk doktorsprófi frá
háskólanum í Oxford í Englandi
og hefur starfað sem lektor við
Háskóla íslands frá 1980.
Hún er betrí!
1000 watta — kraftmikill mótor
Afkastar 54 sekúndulítrum
Lyftir 2400 mm vatnssúlu
7 lítra poki
4 fylgihlutir í innbyggðri
geymslu
Mjög hljóðlát (66 db. A)
Fislétt, aðeins 8,8 kg
Þreföld ryksía
Hægt að láta blása
9,7 m vinnuradíus
Sjálfvirkur snúruinndráttur
Teppabankari fáanlegur
Taupókifáanlegur
Rómuð ending
Hagstætt verð
Míele
RYKSUGAN
Mikligarður v/Sund
JL-húsið, rafdeild
Rafha, Austurveri
Gellir, Skipholti
Teppabúðin, Suðurl.br.
Utsölustaðir:
KB, Borgarnesi
KHB, Egilsstöðum
KASK, Höfn
Rafbúð RÓ, Keflavík
Árvirkinn, Selfossi
Einkaumboð á Islandi
Straumur, Isafirði
Kjarni, Vestmannaeyjum
Rafþj. Sigurd., Akranesi
Grímur og Árni, Húsavik
Rafborg, Patreksfirði
Xjohannolafsson&co