Morgunblaðið - 28.02.1986, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR. 28. FEBRÚAR1986
Dönsku sundin að leggja
Vetrarhörkur og kuldar hafa verið mikil á meginlandi Evrópu og hafa frændur okkar Danir ekki
farið varhluta af því. Þessi mynd var tekin fyrir nokkrum dögum og sér út á dönsku sundin en
þar eru siglingar víða orðnar erfiðar vegna ísa. v
Svíþjóð:
Gervihnötturinn
féll í Kyrrahaf
Stokkhólmi, 27. febrúar. Frá Erik
Liden, fréttaritara Morgunblaðsins.
SOVÉSKI gervihnötturinn
Kosmos 1714 féll laust eftir há-
degi í dag í Kyrrahafið en eins
og frá hefur verið sagt fór hann
af braut eftir að stýribúnaðurinn
bilaði. í Svíþjóð var mikill við-
búnaður vegna þessa og starfs-
menn geislavarnastofnunar rík-
isins á varðbergi ef hnötturinn
skyldi falla til jarðar þar í landi.
Haiti:
Yfirmaður
leynilögreglu
stöðvaður
Svo fór þó ekki sem betur fer
en starfsmenn geislavamastofnun-
arinnar vissu þó ekkert um örlög
hnattarins fyrr en tveir fréttamenn
skýrðu þeim frá því, að hann hefði
komið niður í Kyrrahafið. Yfirmenn
sænska hersins létu geislavama-
stofnunina einnig vita um hnöttinn
en þó ekki fyrr en sex mínútum
eftir að hann var kominn til jarðar.
Þá vissu raunar flestir Svíar um
málið því að útvarpið var búið að
skýra frá því og hafði eftir Reuter.
Geislavamastofnunin skiptir ekki
beint við Reuter eða aðrar frétta-
stofur en nú finnst mörgum, að það
ætti hún einmitt að gera.
Afganistan:
á f lótta
Rússar sakaðir um kerfisbundið
Port-Au-Prince, 26. febrúar. AP.
LUC DESIR, yfirmaður leynilög-
reglu Haiti í stjórnartið Francois
„Papa Doc“ Duvalier, reyndi að
flýja land í gær, en var stöðvaður
á flóttanum.
Flugstjóri þotu franska flugfé-
lagsins Air France synjaði bón
Desirs um að fá að fara um borð
í þotuna, sem var á leið til Mart-
inique, Guadaloupe, San Juan og
Miami á Flórída. Lögreglan tók síð-
ar Desir í vörzlu sína.
Þegar fregnin um misheppnaðan
flótta Desirs barst út streymdu
þúsundir Haitibúa til flugvallarins
til að mótmæla flóttatilrauninni.
Reiði greip einnig um sig á Haiti á
mánudag vegna þess að lögreglu-
stjóra Jean-CIaude Devalier, Albert
Pierre ofursta, var leyft að fara úr
landi. Hann hlaut pólitískt hæli í
Brazilíu. Hann er sagður bera
ábyrgð á pyntingum pólitískra
fanga.
ofbeldi á óbreyttum borgurum
Ný skýrsla frá mannréttindanefnd Sameinuðu
þjóðanna segir frá ástandinu í landinu
Genf, 6. febrúar AP.
í NÝRRI skýrslu um Afganistan,
sem Mannréttindanefnd Samein-
uðu þjóðanna hefur látið semja,
segir, að árið 1985 hafi einkennzt
af „kerfisbundnu ofbeldi" af
hálfu sovézka innrásarliðsins í
landinu, sem framið hafi fjölda-
morð og gert sprengjuárásir án
tillits til þess, á hverjum þær
bitnuðu.
„Fjöldi fallinna og særðra á
meðal óbreyttra borgara hefur
aukizt verulega", segir í skýrslunni.
Er þar talið, að á síðasta ári einu
saman hafi um 35.000 óbreyttir
borgarar verið drepnir í Afganistan.
Báðir stríðsaðilar eru sakaðir um
ofbeldisverk í hemaðaraðgerðum
sínum. Lögð er þó sérstök áherzla
á það „kerfisbundna ofbeldi", sem
einkennt hafi styijaldarátökin á síð-
asta ári og það með, að fram væru
komin sönnunargögn um, að „út-
lendir hermenn" bæru ábyrgð á
þessum ofbeldisverkum, sem átt
hefðu sér stað í hemaðaraðgerðum
þeirra víða í landinu.
Þannig er það haft eftir sjónar-
votti, að sovézkir hermenn hafi að
lokinni árás á þorp í Nangarhar-
héraði tekið 16 gamla menn hönd-
um, sett þá um borð í þyrlu og
hent þeim „handjámuðum út úr
henni í 10 metra hæð.“
Austurríski lögfræðingurinn Fel-
ix Ermacora er aðal höfundur
skýrslunnar. Fól mannréttinda-
nefndin honum það sérstaklega að
semja skýrsluna. í henni heldur
Ermacora því fram, að meira en
þriðji hlutinn af 15,5 milljón íbúum
Afganistans hafi neyðst til þess að
flýja land og taka sér aðsetur
annars staðar, aðallega í Pakistan
og íran.
Ermacora segist álíta, að „aðeins
brottflutningur erlends herliðs frá
Afganistan getur orðið til þess að
bæta úr ástandinu í landinu. Haldist
ástandið óbreytt, geti það leitt til
„þjóðarmorðs“.“
Deilur í Svíþjóð um tölvuskrár
með persónulegum upplýsingum
„Verið að hræða fólk að óþörfu,“
segir sænski hagstof ustj órinn
Stokkhólmi, 27. febrúar. Frá Pétri Péturssym, fréttaritara Morgunbladsms.
MIKIL umræða á sér nú stað hér í Svíþjóð út af tilveru nokkurra
tölvuskráa, sem hafa inni að halda ýmsar upplýsingar um einstakl-
inga varðandi atriði, sem eru viðkvæmt mál fyrir marga, svo sem
fóstureyðingar, fjölskyldumál, skoðanir, afbrot og sjúkdóma. Skiptar
skoðanir eru á þvi, hvaða þýðingu siíkar skrár hafa yfirleitt, hvort
þær skaði friðhelgi einkalífsins og séu samrýmanlegar lýðræði og
frelsi einstaklingsins. Þessar skrár hafa komið til í fræðUegum til-
gangi, en ýmsir benda á, að hér verði að taka tillit til fleiri sjónar-
miða en fræðimannanna.
Lífsferill 15 þúsund
Stokkhólmsbúa á tölvu
Hér er í fyrsta lagi um að ræða
mjög viðamiída könnun, sem fram-
kvæmd hefur verið af félagsfræði-
deildinni við Stokkhólmsháskóla.
Þessi könnun nær yfir lífsferil allra
þeirra, sem fæddust í Stokkhólmi
árið 1953, eða 15 þúsund einstakl-
inga. Könnunin hófst er bömin vom
11 ára, þ.e.a.s. árið 1964, en þá
giltu aðrar reglur um kannanir af
þessu tagi. Reglumar um að veita
viðmælendum allar upplýsingar um
tilgang og markmið könnunarinnar
og afla samþykkis þeirra vom ekki
eins strangar og nú tíðkast í flestum
löndum. Haft var samband við
mæður bamanna, sem vom beðnar
um að svara ákveðnum spuminga-
listum, en óvíst er, hvort þeim var
gerð full grein fyrir því, hversu víð-
tæk könnunin var. Bömin vom
prófuð og spurð með ákveðnu ára-
bili, m.a. vom gerð á þeim greindar-
próf og þau spurð um framtíðar-
drauma sína og annað þess háttar.
Síðan hefur reglulega verið aflað
upplýsinga um þessa einstaklinga
úr öðrum skrám, svo sem sakaskrá
og sjúkraskrám. Einnig hafa upp-
lýsingar um búsetu, fjölskylduhætti
og atvinnu verið færðar inn á þessa
sömu skrá, sem ætlað er að gefa
sem fyllsta mynd af lífsferli þessa
árgangs. Sérstök töivunefnd, sem
sett var á laggimar 1973, hefur
gert athugasemdir varðandi þessa
könnun, en ekki viljað leggja hana
niður að svo stöddu, þar sem hún
er nú þegar orðin einstæð í sinni
röð og gefur fræðimönnum óvenju
góða möguleika að prófa ýmsar
Hagstofustjórinn Sten Johanson hefur áhyggjur af þvi, að neikvæð
umræða um friðhelgi einkalifsins muni skaða rannsóknir á sviði
félagsfræði og læknisfræði i framtiðinni.
tilgátur um félagslega mótun ein- ýmiss konar og ekki síst um sálræn-
staklinganna, stöðuval, og atferli ar og félagslegar orsakir sjúkdóma
af ýmsu tagi. Nokkrir þeirra, sem
lentu í könnuninni, telja sig ekki
hafa fengið upplýsingar um, hversu
ítarleg hún sé og krefjast þess að
verða þurrkaðir út af skránni.
F ósturey ðing-ar og
krabbamein í brjósti
Hin tölvuskráin, sem einnig hefur
verið fjallað um, og vakið deilur,
er á vegum Karolinska sjúkrahúss-
ins í Stokkhólmi. Hún nær yfir allar
þær konur, sem létu gera fóstureyð-
ingar á ámnum 1966—74. Hér er
um að ræða 165 þúsund konur.
Þetssa skrá á síðan að bera saman
við aðra skrá um krabbameinssjúkl-
inga. Tilgangurinn er að sannprófa
tilgátur um samband milli fóstur-
eyðinga á ungum konum, undir
þrítugu, og krabbameins í brjósti.
Ýmsar kenningar eru til um þetta,
en þær hafa ekki verið sannprófað-
ar tölfræðilega.
Einkum hefur verið rætt um
upplýsingaskyldu aðstandenda
könnunarinnar, sem var leynileg,
þangað til dagblöð fóru að skrifa
um hana. Það virðast a.m.k. tvær
hliðar á því máli. Annars vegar er
það réttur þeirra, sem lenda á tölvu-
skrám, af hvaða tagi sem er, að fá
a.m.k. að vita um það og geta
fengið að sjá hvað þar stendur.
Hins vegar er að fólki er ekki ætíð
gerður greiði með því að tilkynna
því og minna það á hluti, sem það
vill helst gleyma, eins og t.d. fóstur-
eyðingu.
Friðhelgi einkalífsins
og þarfir þjóðfélagsins
Hér getur í vissum tilfellum verið
um ósættanleg sjónarmið að ræða,