Morgunblaðið - 23.04.1986, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. APRlL 1986
Halldór Blöndal:
Sala á rað-
smíðaskipum
SNARPAR umræður urðu síðdegis í gser, þriðjudag, í sameinuðu
þingi vegns synjunar Byggðasjóðs á 12 m.kr. láni til hlutafjár-
kaupa vegna Útgerðarfélags Kópaskers, en Stefán Valgeirsson
(F.-Ne.) hóf þá umræðu. Hann gagnrýndi málsmeðferð og synjun
Byggðasjóðs. Þingmenn úr Norðurlandskjördæmi eystra vóru þó
ekki á einu máli um þetta efni. Halldór Blöndal (S.-Ne.) rakti
aðdraganda og framvindu málsins með þessum orðum:
Alþingi samþykkti
10 þingsályktanir
Halldór Blöndal.
TÍU þingsályktanir voru sam-
þykktar sem ályktanir Alþingis
á fundi sameinaðs þings í gær
og fjórum þingsályktunum var
vísað til ríkisstjórnarinnar.
Þingsályktanimar, sem sam-
þykktar voru, fjölluðu um mat
heimilisstarfa til starfsrejmslu,
afplánun dóma vegna fíkniefna-
brota, eftirlit með verðlagi, áhrif
forréttinda til atvinnurekstrar og
vinnu, frestun nauðungaruppboða,
sölu- og markaðsmál, úrbætur í
málefnum aldraðra, úrbætur í
ferðaþjónustu, nýtingu jarðhita í
heilsubótarskyni og fríverslunar-
samning við Bandarikin.
Tillögumar, sem vísað var til rík-
isstjómarinnar, fjölluðu um lang-
tímaáætlun í jarðgangnagerð,
skipulag loðdýraræktar, svarta
atvinnustarfsemi og dómshús fyrir
Hæstarétt.
„Það er nú komið í ljós að Odd-
eyri hf. á Akureyri hefur fest kaup
á raðsmíðaskipinu sem Útgerðafé-
lag Kópaskers hf. átti fyrst kost á.
Ég tel raunar að það hafi verið í
samræmi við tilboðin á sínum tíma
þar sem tilboð Oddeyrar hf. var
hagstæðara en tilboð Útgerðarfé-
lags Kópaskers á þeim tíma sem
það var gert, en það var fyrir kjara-
samningana — en þá vom sem
kunnugt er allt aðrar efnahags-
ástæður í landinu.
Þingmönnum Norðurlands eystra
hlýtur að vera það mikið ánægjuefni
að svo skyldi hafa til tekist, í fyrsta
lagi vegna þess að Oddeyri hf. er
reist á traustum ijárhagslegum
gmnni og verður útgerðin í tengsl-
um við útgerð Samheija hf., sem
allir era sammála um að sé til
mikillar fyrirmyndar. Því fylgir
margvíslegt rekstrarlegt hagræði
að hafa útgerð fleiri en eins skips
á sömu hendi, bæði varðandi út-
gerðarkostnað skipanna og beitingu
þeirra til öflunar hráefnis fyrir
vinnslustöðvar í landi.
í öðm lagi er þetta ánægjuefni
fyrir þingmenn Norðurlands eystra
vegna þess að skortur á hráefni
hefur bagað Niðursuðuverksmiðju
Kristjáns Jónssonar nú um hríð eftir
að Rússlandsrækjan hætti að fást.
Niðursuðuverksmiðjan er í nokkurri
sérstöðu hér á Iandi vegna þess að
hún hefur unnið sér ömggan mark-
að á meginlandi Evrópu — aðallega
í Vestur-Þýskalandi — fyrir niður-
soðna rækju, og væri það auðvitað
hörmulegt ef sá iðnaður þyrfti að
leggjast niður vegna hráefnisskorts.
Það er því þjóðhagslega mikilvægt
að þessi starfsemi geti haldið áfram
og að við getum — ekki aðeins
haldið þeim hagstæða markaði sem
við höfum þama unnið — heldur
stækkað hann og fært út.
í þriðja lagi er þetta þingmönnum
Norðurlandskjördæmis eystra
ánægjulegt vegna þess að atvinnu-
ástand á Akureyri hefur ekki verið
nógu gott og það er því kærkomið
tækifæri að geta stuðlað að því
með markvissum hætti að fleiri
stoðir séu undir það settar.
Ég vil að lokum aðeins segja
þetta: Það er jafnan hæpið þegar
tveir staðir, sem jafnlangt er á milli
eins og Svalbarðseyrar og Kópa-
skers, standi saman að útgerð eins
og sama skipsins — ekki síst þegar
Níu frumvörp
urðu að lögum
svo stendur á sem nú, að hagsmunir
annars aðilans em þeir að vinnsla
rækjunnar sé í landi til að halda
uppi atvinnu á staðnum, en hins
að rækjan sé sem mest unnin um
borð til að tryggja rekstrarafkomu
skipsins einvörðungu. Samvinna
sem er reist á svo ólíkum forsendum
hefur löngum verið dæmd til að
mistakast. Það er vilji meirihluta
stjómar Byggðastofnunar — og
sérstök samþykkt hefur verið gerð
þar að lútandi — að það verði sér-
staklega athugað hvemig hægt sé
að treysta stoðir atvinnulífs á þess-
um stöðum báðum með aðgerðum
sem beinast að hvomm stað fyrir
sig. Gagnvart þeim á Kópaskeri er
mikilvægt að tryggja hráefnisöflun
til rækjuverksmiðjunnar og fjár-
hagslegan gmndvöll hennar, gagn-
vart þeim á Svalbarðseyri að
tryggja nýtingu þeirra húsa sem
þar standa og reyna að byggja upp
iðnað og þjónustu í tengslum við
batnandi samgöngur við Akureyri,
sem kepptu á þeim stóra markaði
sem þar er, t.a.m. á sviði matvæla-
iðnaðar eða annars létts iðnaðar og
hef ég skilið það svo að sérstakt
fé hafi verið lagt til hliðar til þess
að vinna að þessum verkefnum.
NÍU frumvörp voru samþykkt
sem lög frá Alþingi i fyrrakvöld
og aðfaranótt þriðjudags.
Eins og fram kom hér í blaðinu
í gær var eitt þessara fmmvarpa
um lögvemdun á starfsheiti og
starfsréttindum gmnnskólakenn-
ara, framhaldsskólakennara og
skólastjóra. Hin vom um þjóðarátak
til að ljúka byggingu Þjóðarbók-
hlöðu, um Útflutningsráð, um Inn-
heimtustofnun sveitarfélaga, Happ-
drætti Háskóla íslands, húsaleigu-
samninga, samningsgerð, umboð
og ógilda löggeminga, ríkisborg-
ararétt og útvarpslög.
Skýrsla menntamálaráðherra um Lánasjóð íslenskra námsmanna:
Grundvallarbreyting á hugs-
uninni á bak við
— sagði Steingrímur J. Sigfússon
STEINGRÍMUR J. Sigfússon (Abl.-Ne.) deildi hart á Sverri Her-
mannsson, menntamálaráðherra, er skýrsla ráðherrans um málefni
Lánasjóðs íslenskra námsmanna kom til umræðu í sameinuðu þingi
í gær. í skýrslunni (sem birt er í heild á bls. 26-27) segir ráðherra,
að menn hafi hallað til um afstöðu sína til lánamála námsmanna,
en þingmaðurinn kvaðst telja engu upp á hann logið. í skýrslunni
kæmu fram allar þær vondu hugmyndir, sem heyrst hefði að á
döfinni væru.
Steingrímur kvað rangt, að
Lánasjóður námsmanna hafi skoríð
sig úr öðmm ríkisstofnunum hvað
varðaði slæma þjónustu. Sagðist
hann hafa ágæta reynslu af við-
skiptum við sjóðinn og vakti athygli
á því, að kvartanir námsmanna
snemst fyrst og fremst um seinkun
á lánun, og þar væri við stjómvöld
að sakast.
Þingmaðurinn gagnrýndi síðan
hugmyndir ráðherra um breytingar
á lögum iánasjóðsins. Hann kvað
fullyrðingar hans um núverandi
endurgreiðslukerfi ekki hafa við rök
að styðjast og varaði sérstaklega
við tillögum um að láta tekjur ekki
lengur hafa áhrif á upphæð náms-
lána. Benti hann á, að tekjutillitið
sparaði sjóðnum nú líklega um 150
milljónir króna. Auk þess lægi fyrir,
að íjöldi námsmanna tæki ekki ián
vegna of hárra tekna og búast
mætti við því að umsækjendum
Ijölgaði vemlega ef tekjur hefðu
engin áhrif á upphæð lánanna. Þá
mótmælti hann einnig hugmyndum
ráðherra um lántökugjald og 3,5%
ársvexti ofan á verðtryggingu.
Taldi þingmaðurinn að í tillögum
ráðherra fælist grundvallarbreyting
á sjálfrí hugsuninni á bak við lána-
sjóðinn.
Jón Baldvin Hannibalsson
(A.-Rvk.) hvatti til þess að umræð-
ur um málefni lánasjóðsins fæm
skynsamlega fram. Kvaðst hann
telja, að flestir væm sammála því
að rekið væri opinbert námsaðstoð-
arkerfi, en mismunandi sjónarmið
væm uppi um það hvemig að því
ætti að standa. í því efni yrði bæði
lánasjóðinn
að taka tillit til lánþega og skatt-
borgaranna, sem stæðu undir lána-
sjóðnum.
Þingmaðurinn dró síðan fram
íjögur meginatriði í afstöðu sinni
til lánasjóðsins. í fyrsta lagi sagði
hann það ekki skynsamlegt að
námsmenn hefðu meira fé handa á
milli á meðan þeir væm í námi, en
eftir að þeir væm komnir í fullt
starf, eins og dæmi em um vegna
núverandi lánakerfis. í annan stað
væri krafan um endurgreiðslu lán-
anna á raunvirði sanngjöm. í þriðja
lagi væri núverandi kerfi vinnuletj-
andi og þyrfti að breyta því. í fjórða
lagi ætti að fjármagna lánasjóðinn
með skattheimtu á Islandi, en aldrei
með erlendum lánum eins og þing-
menn og stjómvöld hefðu freistast
til að gera.
Loks sagði Jón Baldvin, að
menntamálaráðherra hefði augljós-
lega lagt skýrsluna fram til að friða
samvisku sína eftir stóryrði sín um
að fmmvarp um breytingar á lögum
Lánasjóðs námsmanna kæmi fram
á þessu þingi, en af því yrði ekki.
Páll Pétursson (F.-Nv.) sagði,
að skýrsla menntamálaráðherra
hefði ekki verið rædd í þingflokki
framsóknarmanna og þeir gætu
ekki fellt sig við margar hugmyndir
ráðherrans um breytingar á lögum
lánasjóðsins. Hann sagði, að fram-
sóknarmenn væm ekki sérlega óán-
ægðir með núgiidandi lög sjóðsins,
en væm hins vegar til viðtals um
breytingar á nokkmm atriðum.
Hann lýsti andstöðu við 3,5% vexti
ofan á verðtryggingu námslána og
einnig hugmynd ráðherra um að
aðilar vinnumarkaðarins skipuðu
fulltrúa í sjóðsstjómina.
Páll Pétursson sagði, að það
gæti verið nauðsynlegt að einfalda
starfsemi lánasjóðsins, stytta end-
urgreiðslutíma og setja t.a.m. regl-
ur um að lánþegar, sem setjast að
erlendis eftir nám, greiði lán sín
örar, en aðrir viðskiptamenn sjóðs-
ins. Loks áréttaði þingflokksfor-
maðurinn stuðning framsóknar-
manna við jafnrétti til náms.
Þingmennimir Kristin Hall-
dórsdóttir (Kl.-Rn.) og Stefán
Benediktsson (Bj.-Rvk.) tóku
einnig til máls og fundu að ýmsum
hugmyndum ráðherra í skýrslunni.
Kristín taldi hins vegar ástæðu til
að fagna því, að ráðherra ætlaði
að sjá til þess að lánasjóðurinn
gæti náð endum saman á þessu ári.
Getuleysið læknað
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Austurbæjarbíó: Elskhugar
Marfu — Maria’s Lovers
☆ ☆ ☆
Leikstjóri Andrei Konchal-
ovsky. Kvikmyndataka Juan
Ruiz-Anchia. Handrit Gerard
Brach, Konchalovsky, Paul
Zandel og Marjorie David.
Aðalhlutverk Nastassja Kinski,
John Savage, Robert Mitchum,
Keith Carradine, Anita Morris,
Bud Cort, Karen Young, Tracy
Nelson, Vincent Spano. Banda-
rísk frá Cannon Films 1984.103
min.
Hér er fjallað, éinsog nafnið
bendir til, annarsvegar um hina
bæði andlegu og líkamlegu elsk-
huga Maríu (Kinski), oghinsvegar
um þann sálræna áverka sem
Ivan, (Savage), hlaut í stríðinu.
Elskhugar Maríu gerist að
loknu seinna stríði, í stáliðnaðar-
borg í Pennsylvaníu. Þar bíður
María eftir æskuvini sínum Ivan,
og giftist honum þó gnótt sé
vonbiðla. En andleg dýrkun hans
á Maríu, sér til hugarhægðar í
langri og strangri fangavist hjá
Japönum, hefur svo sett mark sitt
á sáiarlíf Ivans að hann fær ekki
notið hennar. Getuleysið kelur
Jafnvel fagurskapaðir, silki-
hjúpaðir fótleggir Maríu komu
ekki blóði Ivans á hreyfingu ...
samband þeirra en ekki ást. Ivan
flýr að heiman og bæði leita þau
á ný mið. Með hjálp utanaðkom-
andi aðila blessast samband þeirra
að lokum.
Talsvert óvenjuleg mynd hvað
snertir efni og efnistök, að líkind-
um helst fyrir þá sök að leikstjór-
inn, Konchalovsky, er rússneskur
og er í rauninni að fjalla um
bandaríska Austur-Evrópubúa.
Hann kemur áhorfandanum svo
vel í snertingu við hugsunarhátt,
venjur og blæbrigði þessa brott-
hrifna fólks, að Elskhugar Mar-
íu telst athyglisverð mynd, þó
ekki væri fyrir annað.
Hið ástríðufulla drama og út-
færsla þess er einnig áberandi
austur-evrópskt, rússneskt, enda
er Konchakovsky einn af höfund-
um þess (ásamt hægri hönd Pol-
anskis, Gérard Brach, o.fl.). Það
er harla óvenjulegt að sjá jafn
tregafullt og hádramatískt efni í
kvikmynd að vestan oer ástæða
til að hrósa Konchalovsky fyrir
eftirminnilegt verk og Golan-
Globus fyrir árangursríka andlits-
lyftingu, sem ku vera upphafið á
nýrri stefnu félaganna. (Efni
myndarinnar er broslega dæmi-
gert fyrir basl þeirra kumpánanna
að ná árangri og áliti í kvikmynda-
heiminum!)
Karlleikaramir standa allvel
fyrir sínu, einkum þó Mitchum
gamli og Carradine, en Nastössju
Kinski skortir nokkuð á kraft í
leikrænni tjáningu tii að fullgera
mynd hinnar glæstu, saklausu og
ástríðufullu Maríu, útlitið og fasið
fyrir hendi. En æðasiög myndar-
innar koma frá Konchalovsky og
frábæmm kvikmyndatökumanni,
Juan Ruiz-Anchia, sem fær áhorf-
andann til að grípa andann á lofti
af hrifningu undir mörgum undur-
fögmm landslagstökum sem oft
minna á meistara Almendros.