Morgunblaðið - 02.08.1986, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 1986
29
Minningarorð:
Helgi Birgir
Magnússon
Fæddur 11. apríl 1926
Dáinn 25. júlí 1986
í minningunni er Helgi Birgir
Magnússon ávallt að koma úr sigl-
ingu, hlaðinn ensku sírópi, frönsku
pompólabrauði og amen'sku kaffi.
Þetta var ekki svo lítil búbót á
margarínsárunum eftir heimsstyrj-
öldina síðari, á þeim árum sem
appelsína var svo sjaldgæf að
ástæða þótti til að nefna hana gló-
aldin. En maiur Helga tæmdist ekki
þótt sætindin væru etin; honum
fylgdi einatt gleði og gáski og ævi-
langt var sjaldan þurrð í þeim sjóði.
Helgi Birgir Magnússon eða Lilli
eins og hann var ætíð nefndur af
systkinum sínum og frændum var
yngstur af 4 börnum Sigríðar
Helgadóttur og Magnúsar Magnús-
sonar, ritstjóra Storms. Hann gekk
í Sjómannaskólann og nam þar loft-
skeyti að skilja og gerðist síðan
loftskeytamaður á togaranum Verði
frá Patreksfirði, en þegar ég sem
þessar línur skrifa, man fyrst eftir
honum var hann kominn á Jón for-
seta frá Reykjavík, en á því skipi
hygg ég að hann hafí starfað lengst.
I persónu Helga Birgis toguðust
á tveir ólíkir skapgerðarþættir.
Hann var mannblendinn og hann
fýsti snemma að sjá háttemi og
siðu framandi þjóða, sjá sig um,
ævintýrin heilluðu. Hafnarborgir
Þýskalands og Bretlands fullnægðu
ekki ferðaþrá hans. Hann var frem-
ur farmaður en fiskimaður og ekki
hafði hann verið mjög lengi á togur-
um áður en hann réði sig á norskt
flutningaskip sem sigldi milli hafna
í Karíbahafi. Á því svæði kunni
hann vel við sig, einkum þó eftir
að hann fór af flutningaskipinu yfír
á farþegafeiju, þar sem hann naut
þess að geta blandað geði við fólk
af ólíkum uppruna, tekið þátt í sam-
kvæmum um borð, dansað og sagt
sögur á aðskiljanlegum tungum.
Helgi var mikill málamaður, talaði
norsku og þýsku, gat bjargað sér
í spænsku og portúgölsku og fáa
menn hef ég þekkt sem náð hafa
þvílíkum tökum á ensku talmáli.
Mið- og Suður-Ameríka, en þó sér-
staklega Kúba var honum mjög að
skapi; hann kunni vel að meta vín,
víf og söng.
Samt sem áður undi hann ekki
í útlöndum til lengdar. Ættingjar
hans og vinir voru því fegnir að fá
hann aftur heim, heilan á húfí úr
amerískum maðkasjó. Ég minnist
þess hve undrandi ég varð, þegar
ég sá hann aftur. Hann leit þá út
eins og spænskur aðalsmaður, hafði
látið sér spretta yfírvaraskegg og
klæðaburðurinn og frjálsmannleg
framkoma hans var eins og í kvik-
mynd, óraunveruleg.
Eftir að hann var heim kominn,
varð annar þátturinn í skapi hans
æ fyrirferðarmeiri. Helgi hafði,
þrátt fyrir að hann hefði lifað hátt,
ætíð verið búmaður, fyrirhyggju-
maður. Hann hafði áður en hann
lagðist í víking keypt sér íbúð og
hann átti bfl, sem á þessum árum
var aðeins ríkra manna. Hann var
í rauninni alltaf sparsamur, átti
jafnan eitthvað í handraða og búri
og hversdagslega lét hann fátt eft-
ir sér. Það var að vísu ekki alltaf
regla á hlutunum hjá honum, en
hann vissi hvar hann geymdi þá —
og á ólíklegustu stöðum við ólíkleg-
ustu tækifæri gat hann töfrað fram
ölkrús fulla af bæerskum bjór, tek-
ið fram Havana-vindil eða annað
fáséð, útlent góss. Og þótt hann
væri samhaldssamur, þá man ég
ekki eftir að hafa farið bónleiður
frá búð hans. Systursonum sínum
lánaði hann fé, ef hann átti og rukk-
aði seint eða aldrei.
Helgi Birgir var mjög elskur að
móður sinni, Sigríði, og fyrstu árin
eftir heimkomuna bjó hann með
henni. Eftir lát hennar fluttist hann
í eigin íbúð og þá bjó hjá honum
sambýlismaður Sigríðar, Sigvaldi
Árnason, og var Helgi honum sem
hinn besti sonur. Hann tók nú að
vinna í landi, í fjarskiptastöðinni í
Gufunesi. Honum þótti best að
vinna langar vaktir, helst 24 klst.
í einu og eiga svo frí frá vinnu í
marga daga. Þó hygg ég að honum
hafi aldrei fallið landvinnan. Hann
hafði reyndar ekki orð á því, en ég
man hve illt honum þótti að vinna
frá 8 til 5; slík skrifstofuvinna féll
honum ekki.
Á þessum árum naut hann þess
að ferðast um landið. Faðir hans,
Magnús, hafði einstakt lag á því
að láta Helga aka sér út og suður.
Ég var oftar en einu sinni ferðafé-
lagi þeirra feðga. Minnisstæð er
mér einkum ferð okkar þriggja vest-
ur á firði. Með í hópnum var Hannes
Jónsson fyrrverandi alþingismaður
frá Undirfelli. Við Helgi vorum
unglingar hjá þeim og við okkur
var talað í þeim tón og það orðfæri
notað sem tíðkaðist norður í Húna-
vatnssýslu í upphafi þessarar aldar.
Landslag eða nútíminn fór alveg
fram hjá þessum gömlu mönnum.
Þeir, Húnvetningamir, voru ekki
búnir að ræða um hálfan Vatns-
dalinn, þegar við vorum komnir á
Þingmannaheiði. Vathsdalurinn var
einn sveita á Islandi, annað skipti
ekki máli. Nú man ég ekki hvort
það var í Vatnsfirði eða við Haga
á Barðaströnd að Magnús afi minn
spyr Hannes til svona: „Heyrðu
Hannes, ferð þú nokkum tíma í
bað?“ Hann beið ekki eftir svari
Hannesar en ansaði sér sjálfún
„Nei, er það? — það er alveg
óþarfi.“ Það lá við að bifreiðin færi
út af veginum; 19. öldin hafði birst
okkur Helga á svo óvæntan en þó
raunkíminn hátt. Helgi kunni ótal
slíkar sögur og hafði gaman af að
segja þær í hópi ættingja sinna.
Ferðum hans fækkaði eftir því
sem leið á ævina og olli því heilsu-
brestur. Hann var rúmlega hálfsex-
tugur, þegar hann kenndi þess
meins sem síðar dró hann til bana.
Um hríð virtist svo sem hann hefði
tapað gleði sinni og gáska, hann
varð að neita sér um öl og reyktób-
ak, en mátti þó fá sér korn í nef.
í þessum veikindum naut hann
ástríkis og umönnunar konu sinnar,
Guðrúnar Sveinsdóttur, og sonar
þeirra Sigurðar. Hann hafði bragg-
ast furðufljótt eftir fyrsta hjarta-
áfallið og við héldum að hann hefði
fengið nokkra bót meina sinna.
Hann hafði ekki lengi verið eins
glaður og reifur og þessa síðustu
daga og við vonuðum að hann
mætti vera með okkur lengur. En
siglingu hans lauk fyrr en okkur
varði. Annað ferðalag og ef til vill
áhættuminna er hafíð.
Sverrir Tómasson
Hláturinn er þagnaður; þessi
glaðværi og hjartanlegi hlátur
Pétur Caspar
Holm —
Fæddur 5. mars 1911
Dáinn 27. júlí 1986
Það er sárt að sjá að baki manni,
sem var svo gott að eiga sem vin.
Pétur var einstakur. Hann var
traustur, einlægur, næmur og kurt-
eis. Hann var einhver jákvæðasti
og jafnframt lífsglaðasti maður sem
ég hef fyrir hitt. Nú, þegar hann
er allur finnst mér ég eiga svo
margt ótalað við hann. Það var
endalaust hægt að ræða við Pétur
um allt milli himins og jarðar. Hann
var mikill lífsspekingur, en lífsspeki
hans var ekki allra. Hann lét verald-
leg gæði lönd og leið og kærði sig
kollóttan um lífsgæðakapphlaupið.
Hann var vinur í eðli sínu, rækt-
aði vináttubönd af einstæðri alúð
og taldi aldrei eftir sér að skrifa
vinum sínum bréf og senda þeim
gjafír.
Hann kom oft heim til mín á
Grenimelinn og var jafnan aufúsu-
gestur. Er jólin tóku að nálgast kom
hann brosandi af ánægju og sagði:
„Jæja, þá er ég búinn að ganga frá
jólapóstinum, þetta voru 250 kort
í ár.“
Pétur skrifaðist á við fjölda fólks
um allan heim og var glaður ef vina-
hópurinn stækkaði og pennavinun-
um fjölgaði. Hann var mikið
náttúrubarn og naut þess að ferð-
ast um landið og vera í nánu
sambandi við náttúruna. í þessum
ferðum sínum safnaði hann m.a.
steinum og skeljum, sem er orðið
stórt og fallegt safn. Trúað gæti
ég að safnið hans Péturs sé eitt
stærsta og glæsilegasta steinasafn
á íslandi.
Pétur var einatt í góðu skapi og
sérstök ró fylgdi nærveru hans.
Hann bjó yfir einhverri innri ró sem
mörg okkar skortir. Þrátt fyrir að
hafa misst eiginkonu sína og tvo
syni á sorglegan hátt var aldrei að
sjá að hann væri sár eða bitur,
þvert á móti reyndi hann að hjálpa
þeim er á einhvern hátt áttu bágt.
Pétur skrifaði mér reglulega bréf
Minning
þar sem ég er nú búsett á Ítalíu,
og eftir að ég giftist skrifaði hann
bréfín sín á ensku svo maðurinn
minn gæti einnig lesið þau. — Pétur
skildi aldrei nokkum mann útundan
—. í síðasta bréfí Péturs, sem hann
skrifaði rúmum mánuði áður en
hann dó, talaði hann m.a. um veð-
rið og sagðist vona að það væri
gott á Ítalíu. „Annars veistu það,
Brynja mín,“ segir hann, „veðrið
skiptir engu, það er hugsunarháttur
okkar sem skiptir máli, því allt veð-
ur er aðlaðandi ef hugsunarháttur
okkar er réttur.“ Þessi orð Péturs
lýsa honum mjög vel og hinum já-
kvæða hugsunarhætti hans.
Mér þykir leitt að mér tókst ekki
að hitta Pétur þegar ég var á Is-
landi nú fyrir skömmu. Hann
sagðist í síðasta bréfí hlakka mikið
til að hitta mig og sjá nýfædda
dóttur mína, en nú fylgist hann
sjálfsagt með okkur og öðrum vin-
um sínum frá sjónarhóli, sem við
sem eftir lifum þekkjum ekki.
Kannski er það tilviljun og kannski
kaldhæðni örlaganna, að Pétur dó
daginn sem ég hélt aftur til Ítalíu
og að í flugvélinni hugsað ég til
hans er ég las bók um sameiginlegt
áhugamál okkar: „Dulspeki og
framhaldslíf."
Það er skrítið að þurfa að tala
um Pétur í þátíð, sérstaklega með
tilliti til þess hversu trúaður hann
var og sannfærður um að tilvera
okkar hér á jörðinni væri aðeins
eitt skref í hinni einu og sönnu
lífsgöngu alheimsins. Pétur hefur
nú stigið skrefí lengra en við hin.
Ég þakka Guði fyrir að hafa átt
Pétur að vini og trúi því að Guð
fylgi honum og blessi á hinni einu
sönnu lífsgöngu alheimsins.
Brynja Tomer.
Látinn er í Reylgavík Pétur Casp-
ar Holm.
Pétur var danskrar ættar, fædd-
ur5. mars 1911, sonur Peter Casper
Holm, bankastjóra í Kaupmanna-
höfn, og konu hans, Marie, sem
ættuð var frá Fanö.
Helga Birgis, sem alla tíð var nefnd-
ur Lilli innan fjölskyldunnar. Hann
varð bráðkvaddur á heimili sínu 25.
júlí sl. aðeins 60 ára að aldri.
Þegar ég lít til baka finnst mér
sem flestar af bestu minningum
mínum frá því ég var barn séu á
einhvern hátt tengdar honum.
Vindlalykt í forstofunni og hlát-
urinn ómar; það veit á að frændi er
í heimsókn. Afi, mamma og pabbi
eru alsæl að hlusta á skemmtilega
ferðasögu, því Tiann sagði með af-
brigðum skemmtilega frá. Á slíkum
dögum var gott að koma heim úr
skójanum.
Ég er öðru sinni stödd hjá ömmu
og það gengur mikið á. Állt þarf
að vera hreint og fágað, það er
hátíð í vændum. Eldaður uppá-
haldsmaturinn og sparistell á
borðum. Von er á frænda af sjónum
og ég hlakka jafnmikið til og amma.
Slík var eftirvæntingin og tilhlökk-
unin ævinlega þegar von var á
þessum móðurbróður mínum.
Hann var óvenjulega barngóður.
Ég minnist margra stunda sem
hann hélt á mér og leyfði mér að
stýra bílnum sínum út um allar
trissur og útskýrði jafnóðum allt
sem fyrir augu bar.
Helgi Birgir Magnússon hét hann
fullu nafni og var fæddur 11. apríl
1926. Hann var yngstur fjögurra
bama Magnúsar Magnússonar rit-
stjóra og konu hans, Sigríðar
Helgadóttur. Elst var móðir mín,
Gerður, fædd 12. desember 1919,
þá kom Sverrir, fæddur 5. nóvemb-
er 1921 og en hann dó aðeins eins
árs, síðan Ásgeir, fæddur 24. nóv-
ember 1923, og loks Helgi. Eina
hálfsystur áttu þau, Maríu, fædda
10. október 1916, sem afí átti fyrir
hjónaband.
Af systkinunum em nú einungis
á lífí Gerður, móðir mín, og María.
Helgi Birgir lauk loftskeytamanns-
prófí og starfaði sem loftskeyta-
maður, fyrst á togurum, síðan á
erlendum skipum. Það starf átti
mjög vel við hann, þar sem hann
var frábær málamaður og talaði
mörg tungumál reiprennandi.
Frændi minn var mjög myndar-
legur maður, svarthærður með
hrokkið hár, bar sig vel og ekki að
undra þótt hann væri mikið kvenna-
gull, en það hafði ég óljósa 'v
hugmynd um sem lítil stelpa þegar
ég var hjá ömmu.
Árin sem hann var á erlendu
skipunum gleymdi hann ekki litlu
frændsystkinum sínum. Stórar
sendingar með fötum og leikföng-
um bárust, sem valin voru af
kostgæfni, brúða sem hægt var að
greiða og setja hárrúllur í og brúðu-
vagn með skermi sem hægt var að
leggja saman. Allt var þetta ævin-
týri líkast, því ekkert þessu lfld
fékkst þá á Islandi og ugglaust
ekki til peningar til að kaupa slíkar -
gersemar.
Að því kom að móðurbróðir minn
vildi hætta á sjónum og hafa fast
land undir fótum. Hann gerðist
símritari í Gufunesi og vann við það
til æviloka.
Tvo syni lætur Helgi eftir sig,
þá Svein Sævar vélvirkja, sem hann
átti með Maríu Steingrímsdóttur,
og Sigurð nema, sem hann átti með
eftirlifandi konu sinni, Guðrúnu
Sveinsdóttur. Áður átti Guðrún tvo
syni, Reyni og Ólaf Guðmundssyni,
sem sjá nú á bak góðum vini.
Að endingu vil ég kveðja þennan
frænda minn, sem varpaði ómældri
birtu inn í bemsku mína, með eftir- .
farandi ljóðlínum Jónasar Hall-
grímssonar.
Vel sé þér, vinur,
þótt vikirðu skjótt
Frónbúum frá
í fegri heima.
Ljós var leið þín
og lífsfögnuður,
æðra, eilífan
þú öðlast nú.
Þóranna Gröndal.
Sumarið 1934 kom Pétur til ís-
lands, að Völlum í Svarfaðardal til
séra Stefáns Baldvins Kristinssonar
og konu hans, frú Sólveigar Eggerz
Pétursdóttur.
Pétur kvæntist í desember 1935
dóttur þeirra, Ingibjörgu, f. 31.
desember 1908, og eignuðust þau
tvo syni, Caspar Pétur, f. 29. jan-
úar 1938 á Völlum, og Stefán
Baldvin, f. 8. júní 1943 í Hafnarvík
í Hrísey.
Ingibjörg og Pétur bjuggu fyrstu
hjúskaparár sín á Völlum, en fluttu
ásamt foreldrum Ingibjargar til
Hríseyjar er séra Stefán lét af prest-
skap árið 1941 eftir fjögurra
áratuga þjónustu á Völlum. Séra
Stefán lézt 7. desember 1951.
Á gamlársdag árið 1958 var mik-
il gleðihátíð í Hafnarvík á merkisaf-
mæli Ingibjargar. Báðir synimir
voru heima í jólaleyfí. Pétur hafði
lokið stúdentsprófí vorið 1958 frá
Menntaskólanum á Akureyri og sat
þá um veturinn í stúdentadeild
Kennaraskóla íslands. Stefán var
við nám í Laugaskóla í Reykjadal
í landsprófsdeild. Á nýju ári skyldi
aftur snúið til skyldustarfa og hugð-
ist Pétur fylgja Stefáni, bróður
sínum, en mjög kært var með þeim
bræðrum. Þeir fómst báðir í flug-
slysi á Vaðlaheiði 4. janúar 1959. »■
Síðar um veturinn fluttust þau
hjónin og frú Sólveig til Reykjavík-
ur og bjuggu lengst af á Hagamel
23. Skömmu síðar missti Ingibjörg
heilsuna og var hún sjúklingur í
mörg ár, en hún lézt 5. desember
1974. Frú Sólveig bjó með þeim
hjónum á Hagamelnum, en hún lézt
20. júní 1966.
Pétur Holm stundaði ýmsa vinnu
hér syðra, þó lengst hjá Áburðar-
verksmiðju ríkisins í Gufunesi eða
þar til hann lét af störfum fyrir
aldurs sakir.
Pétur var meðalmaður að vexti,
fríður sýnum, reglusamur og ein-
stakt snyrtimenni. Hann var í raun
einfari, en glaðlyndur og vinsamleg-
ur í viðmóti. Hann bar ekki raunir
sínar á torg og hann sætti sig við
hlutskipti sitt. Pétur var trúaður
maður, hann var ekki allra, en hann
leitaðist við að styðja þá er hann
taldi þess þurfa með.
Pétur veiktist af krabbameini
áður en Ingibjörg, kona hans, lézt,
og gekkst hann undir margar
skurðaðgerðir og aðra meðferð þess
vegna áður en yfír lauk. Þessu tók
hann með jafnaðargeði.
Pétur hafði ákaflega gaman af
ferðalögum og fór vítt um landið,
m.a. til steinasöfnunar. Gaf hann
Gagnfræðaskóla Akureyrar steina-
safn sitt fyrir nokkrum árum.
Á ferðum sínum eignaðist hann
marga vini og velgjörðarmenn.
Einnig eignaðist hann hér syðra
mjög góða vini, sem reyndust hon-
um einstaklega vel. Öllu þessu fólki
svo og læknum og hjúkrunarfólki,
er stunduðu hann í gegnum árin,
eru færðar einlægar þakkir fyrir
þá vináttu og velvild, sem það sýndi
Pétri.
Pétur Holm verður jarðsettur
laugardaginn 2. ágúst á Völlum hjá
Ingibjörgu, konu sinni, og drengj-
unum þeirra.
Guðbjörg Kristinsdóttir