Morgunblaðið - 09.11.1986, Blaðsíða 6

6 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1986
KYNFRÆÐSLA
HVAR ERUM
VIÐ STÖDD?
vitum auðvitað að fræðsla hér er
mun minni en til dæmis á hinum
Norðurlöndunum. En ástæðumar
eru einnig þær að hér er sáralitlu
fé veitt til kynfræðslu, námsgagna-
stofnun er svelt og einnig eiga
kennaramir oft erfítt með að sjá
um þessa fræðslu".
Ólafur sagðist hafa lagt til að
aftur yrði tekinn upp sá háttur að
senda læknanema og aðra sem
stunda nám í heilbrigðisfræðum í
skólana til þess að sjá um kyn-
fræðslu. Það væri jú í verkahring
þeirra að sjá um þessa fræðslu í
framtíðinni. Hann sagði að ekki
hefði verið tekið undir þessa tillögu
meðal annars vegna þess að þetta
fólk skortir þekkingu í kennslu-
fræðum.
„Það þarf að gera kynfræðslu
að miklu stærri námsgrein í Kenn-
araskólanum en hún er nú. Og
reyndar þyrftu alþingismennirnir
að fá fræðslu um þessi mál líka.
Mér finnst þeir ekki sýna nógu
mikinn áhuga og skilning á þessum
málum. Það em þeir sem eiga að
sjá um að fé sé veitt til þessarar
fræðslu. Að vísu tala menn um
þetta og öllum finnst sjálfsagt að
gera eitthvað, en það er samt ekki
gert. Við höfum bent á leiðir, en
þær em ekki famar nema að litlu
leyti“ sagði landlæknir að lokum.
Kynfræðsla meira og minna
tilviljanakennd
En hvernig er fræðslu þeirra sem
sjá um kynfræðslu háttað? Kyn-
fræðifélag íslands var stofnað í
desemeber 1985 og er opið öllum
þeim sem vinna með kynlífsvanda-
mál eða kynfræðslu. Flestir félagar
em hjúkmnarfræðingar, félagsráð-
gjafar og sálfræðingar. Einnig er
gert er ráð fyrir því að kennarar
sem sjá um kynfræðslu í skólum
geti gengið í félagið en svolítið hef-
ur skort á að þeir hafi komið.
Aðeins örfáir kennarar em í félag-
fræðing og Maríu Guðmundsdóttur
hjúkmnarfræðing.
Kynfræðsla hefur fram að þessu
aðallega farið fram í skólum lands-
ins. Að sögn Þorvalds Amar
Ámasonar námsstjóra í líffræði er
kynfræðsla hugsuð á þann veg að
hún hafí áhrif á atferli og heilsu
þeirra sem fá hana. Staðreyndin
væri hins vegar sú að slíkir hlutir
fæm halloka í skólakerfínu en
áþreifanlegri hlutir yrðu í öndvegi.
Ef tekið er dæmi um matarvenjur
í þessu sambandi þá hefur illa geng-
ið að breyta matarvenjum unglinga
þó að þeim sé kennt hvað sé hollt
og hvað sé óhollt. Bömin vita líka
ýmislegt um kynlífíð, en spumingin
er hvort þessi kunnátta leiði til þess
að fólk lifí öðmvísi kynlífí eða hvort
þekkingin á getnaðarvömum leiðir
til aukinnar notkunar þeirra.
Námsefni hefur verið aukið frá
því að lögin tóku gildi. í áætlun um
námsefni í grunnskólum sem skól-
arannsóknardeild menntamálaráðu-
neytisins hefur unnið eftir hefur
verið miðað við að veita sem heil-
stæðasta fræðslu um allar hliðar
kynferðismála. Stefnt er að því að
nemendur öðlist þekkingu og skiln-
ing á líkamlegum, siðfræðilegum,
tilfínningalegum og félagslegum
þáttum. Heppilegt hefur verið talið
að tengja kynfræðslu einstökum
námsgreinum og tengist hún nú
líffræði, samfélagsfræði, kristin-
fræði og heimilisfræði.
gerast í þjóðfélaginu samhliða
fræðslunni til þess að eitthvað
breytist. Og við vildum sjá ýmsar
breytingar, til dæmis fækkun fóstu-
reyðinga, færri óvelkomin böm og
færri tilfelli af kynsjúkdómum. Það
er ljóst að skólinn reynir að gera
eitthvað í málunum þó víst geti
hann gert betur. Fordómar foreldra
gagnvart kynfræðslu hafa minnkað
og það gerir kennurum auðveldara
fyrir. Einnig hefur opnast umræða
um samkynhneigð og fleira þannig
að þetta er ekki eins viðkvæmt og
áður var.
En eftirlitið með kynfræðslunni
er lítið og það veltur mikið á hveij-
um kennara hvemig hún fer fram.
Brýnasta verkefnið er að koma út
stuðningsriti fýrir kennara. Svíar
hafa til dæmis lagt margra ára
vinnu í að koma út slíkum ritum
og útkoman er mjög góð“.
Sáralitlu fé veitt til kyn-
fræðslu.
„Nágrannaþjóðum okkar hefur
einhvern veginn tekist að draga úr
fæðingum hjá ungum stúlkum og
einnig fóstureyðingum. Okkur hef-
ur tekist að draga úr fæðingum,
en á sama tíma hefur fóstureyðing-
um fj'ölgað vemlega. Þetta sýnir
að eitthvað er að hjá okkur“ sagði
Olafur Ólafsson landlæknir. „Við
Mikið veltur á hverjum
kennara
Kynfræðslan hefst í 1. bekk
grunnskóla, hjá sjö ára nemendum.
Ellefu til tólf ára nemendur em
fræddir um mannslíkamann í
líffræði. Um þriðjungur námsefnis-
ins í líffræði mannsins í þessum
aldurshóp er kynfræðsla.
í líffræði hjá 13-14 ára nemend-
um er talsverður hluti námsefnisins
bein kynfræðsla. í kristinfræði er
fjallað um siðfræði og þar á meðal
siðfræði kynlífs. „Barnið í fjölskyldu
og samfélagi" nefnist námsþáttur
í heimilisfræði sem gert er ráð fyr-
ir að sé fjallað um hjá 15 ára
nemendum.
Hvað kennslugögn varðar sagði
Þorvaldur að ýmislegt væri til,
bæði bækur, litskyggnur, mynd-
bönd og fleira. Námsefni fyrir
fjórtán ára nemendur sem snýr að
líffræðinni er að mestu leyti boð-
legt. Hins vegar vantar alveg gögn
um félagslega þáttinn.
Þorvaldur var spurður hvort
hann teldi kynfræðsluna vera í góðu
lagi í íslenskum skólum.
„Það er ekki rétt, eins og sumir
vilja halda fram, að ekkert hafí
gerst í þessum málum frá því að
lögin voru sett 1975. Það hefur
ýmislegt gerst, en það þarf að gera
betur samt.
Það er svo margt sem þarf að
HVERNIG skyldi kyn-
fræðslumálum okkar Ís:
lendinga vera háttað? í
nýlegum tölum frá landlæknisem-
bættinu kemur fram að á árunum
1976 - 1983 ijölgaði fóstureyðing-
um hjá íslenskum stúlkum 19 ára
og yngri um 180%, en á sama tíma
fækkaði fóstureyðingum í þessum
aldurshóp hjá nágrönnum okkar á
hinum Norðurlöndunum um 8 -
37%. Rétt er að taka það fram að
á árunum 1976-1980 voru að með-
altali skráðar 5,8 fóstureyðingar á
hveijar 1000 konur á Islandi en
19,7 - 24,5 á hinum Norðurlöndun-
um. Árið 1983 voru hins vegar
skráðar 15,1 fóstureyðing á hveijar
1000 konur á íslandi en 17,1 -
20,8 á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir
þessa miklu aukningu á fóstureyð-
ingum hér á landi eru þær færri en
á hinum Norðurlöndunum þar sem
þeim hefur þó fækkað nokkuð.
Fæðingum meðal 19 ára og yngri
fækkaði hér á landi á árunum 1976
- 1983 um 30%. Þær voru 56,9 á
hverjar 1000 konur á árunum
1976-1980 en 39,8 árið 1983. Hjá
nágrönnum okkar fækkaði fæðing-
um í þessum aldurshópi um 30-50%
1976-1983. Þær voru 19,8 - 29,9
á hveijar 1000 konur árið
1976-1980, en 10,6 - 19,7 árið
1983. Á þessu sést að fæðingar hjá
konum í þessum aldurshópi eru enn
mun fleiri á íslandi en í öðrum
Norðurlöndum.
í lögum sem sett voru á íslandi
árið 1975 er skýrt tekið fram að
fólki skuli gefínn kostur á rágjöf
og fræðslu varðandi kynlíf og bam-
eignir. I þessum lögum er einnig
ákvæði um fræðslu og ráðgjöf um
notkun getnaðarvama og útvegum
þeirra. Þá er kveðið á um að unnið
skuli að því að auðvelda almenningi
útvegun getnaðarvama. í ljósi þess-
ara laga og þess hvað fóstureyðing-
um hefur fjölgað hér á landi er
forvitnilegt að velta því fyrir sér
hvemig kynfræðslunni er háttað.
Til þess að fá upplýsingar um það
var rætt við Þorvald Öm Ámason
námsstjóra í líffræði, Ólaf Ólafsson
landlækni, Sigtrygg Jónsson sál-