Morgunblaðið - 29.11.1986, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 1986
27
Ýmsar nauðsynjar hækka
Niðurgreiðslur og millifærslur auknar stórlega
EITT helsta áhyggjuefnið í sambandi við fyrirhugaðan virðisauka-
skatt er, að hann leggst á ýmsar lífsnauðsynjar, sem nú eru
undanþegnar söluskatti. Ef ekki væri samtímis gripið til hliðarráð-
stafana myndu matvæli t.d. almennt hækka í verði um nær fjórðung.
Hugsanlegt er einnig að fara þá leið, að skattleggja ekki þær nauð-
synjar sem um er að ræða eða hafa skatthlutfallið þar lægra eins
og tíðkast sums staðar erlendis. Sérfræðingar fjármálaráðuneytisins
eru andvígir þessu. Þeir telja að þar með væri grafið undan virðis-
aukaskattinum og upp kæmi svipuð staða, hvað varðar álagningu
hans og innheimtu, og nú er helsta gagnrýnisatriðið í sambandi við
söluskattinn.
í greinargerð með frumvarpinu
um virðisaukaskattinn er bent á,
að ráðstafanir þær sem gera þurfti
til að mæta hækkuðum framfærslu-
kostnaði þurfi ekki að koma til
framkvæmda fyrr en frá og með
þeim tíma, sem lögin um skattinn
taka gildi, en gert er ráð fyrir að
það verði 1. janúar 1988. Þar sem
um sé að ræða mjög víðtækar að-
gerðir, er snerti hag margra, sé
ekki óeðlilegt a’ sá tími sem líði frá
samþykkt frumvarpsins uns lögin
taka gildi verði notaður til að kanna
enn frekar þær leiðir sem til greina
komi í þessu efni og freista þess
að ná um þær víðtæku samkomu-
lagi. Ríkisstjómin sé fús til að
stofna til viðræðna um þau efni við
aðila vinnumarkaðarins og e.t.v.
aðra hagsmunaaðila. Það er m.ö.o.
ætlunin að samþykkja fyrst frum-
varpið um virðisaukaskattinn og
huga síðar að hliðarráðstöfunum.
Við undirbúning frumvarpsins
hefur hins vegar verið stuðst við
ákveðnar hugmyndir um þessar
hliðarráðstafanir og eru þær nefnd-
ar hér á eftir. Fjárhæðir, sem hér
eru tilgreindar, byggjast á áætluðu
verðlagi í árslok 1986:
1. Niðurgreiðslur á búvörum, sem
nú eru niðurgreiddar, verði auknar
þannig að þær hækki ekki í verði
þrátt fyrir virðisaukaskattinn.
Áætlað er að þessar auknu niður-
greiðslur muni kosta um 950 millj.
kr. Þar sem þessi aukning niður-
greiðslna mun breyta samkeppnis-
stöðu niðurgreidds kjöts gagnvart
öðrum kjötvörum [svínakjöti og
kjúklingakjöti] verður jafnframt að
gera ráðstafanir í þágu annarrar
kjötframleiðslu, t.d. með breytingu
á innheimtu fóðurbætisskatts.
2. Tollar og vörugjöld verði felld
niður á matvælum, innfluttum sem
innlendum, öðrum en innfluttu
grænmeti. Þó yrði gjald á sælgæti
og gosdrykkjum óbreytt. Þetta þýð-
ir að verð á komvörum, ýmsum
ávöxtum, kexi, sultu, kryddi, kaka-
ói og ýmsum niðursuðuvörum mun
lækka, í sumum tilvikum verulega
þrátt fyrir álagningu virðisauka-
skattsins. Lækkun tolla á grænmeti
er hins vegar einungis ætlað að
vega upp áhrif virðisaukaskattsins
á verðið, en frekari tollalækkun á
þessum vörum myndi raska sam-
keppnisstöðu grænmetisframleið-
enda óeðlilega mikið að mati
fjármálaráðuneytisins. Talið er að
þessar lækkanir gjalda muni kosta
um 550 millj. kr.
3. Hækkun húshitunarkostnaðar
með tilkomu virðisaukaskattsins
verði greidd niður að fullu hjá hita-
veitum eða öðrum orkusölum. Þessi
aðgerð er talin munu kosta um 450
millj. kr.
4. Varið verði um 525 millj. kr.
til að hækka bamabætur og lækka
þannig skattbyrði bamafólks, eink-
um þeirra sem hafa tiltölulega lágar
tekjur.
5. Elli- og örorkubætur verði
hækkaðar um 175 millj. kr. eða tæp
4%. Þessi hækkun bóta er talin
nægja til að mæta að fullu kostnað-
arauka elli- og örorkulífeyrisþega
vegna virðisaukaskatts.
Samtals er því áætlað að hliðar-
ráðstafanir geti kostað 2.650 millj.
kr. Af þessum sökum telur fjár-
málaráðuneytið óhjákvæmilegt að
hlutfall virðisaukaskattsins verði
hærra en ella. í fmmvarpinu er
gert ráð fyrir að það verði 24% eða
einni prósentu lægra en í núgild-
andi söluskattskerfi. Er þá jafn-
framt gert ráð fyrir nokkra bættri
innheimtu í hinu nýja skattkerfí
miðað við söluskattskerfíð.
Niðurstaðan af þessu er sú, að
niðurgreiddar búvörar hækka ekki
í verði. Önnur matvæli munu hækka
að meðaltali um 14%, þrátt fyrir
að á þau komi 24% virðisaukaskatt-
ur, en matvæli alls að meðtöldum
búvöranum, munu hækka um
10,5% að meðaltali. Þar sem verðlag
á annarri einkaneyslu lækkar lítil-
lega og þar sem hún vegur þyngra
í heildameyslu almennings mun
álagning virðisaukaskatts því að-
eins hafa í för með sér 1,2% hækkun
á verðlagi einkaneyslu (fram-
færsluvísitölu). Þær breytingar sem
gert er ráð fyrir í álagningu tekju-
skatts með hækkun bamabóta
munu hins vegar hafa í för með sér
að heildarframfærslubyrði hækkar
um 0,5% að meðaltali hjá fjölskyld-
um í landinu en ekkert hjá þorra
hjóna með tvö böm eða fleiri.
Mikil
áhrif
á sjávar-
útveg
Virðisaukaskatturinn
kann að hafa veruleg áhrif
á afkomu og rekstur ein-
stakra útgerða- og fisk-
vinnslu.
Uppsafnaður söluskattur hef-
ur verið endurgreiddur til fyrir-
tækja í sjávarútvegi án nokkurs
tillits til þess hvað þau hafa
raunveralega greitt í söluskatt.
Þessi endurgreiðsla hefur því
verið nokkurs konar ríkisstyrkur
fyrir mörg fyrirtækjanna. Með
virðisaukaskatti hverfur þetta,
þar sem fyrirtæki fá endur-
greiddan þann skatt sem þau
greiða fyrir aðföng og aðrar
vörar til rekstrar.
Skatthlutfall
virðisaukaskatts í nokkrum löndum
Lönd Alm. hlutfall Haarra hlutfall Lægra hlutfall
ísland 24% — —
Danmörk 22% — —
Noregur 20% — —
Svíþjóð 23,46% — —
Bretland 15% — —
Austurríki 20% 32% 10%
Frakkland 18,6% 33,3% 5% og 7%
Ítalía 18% 20% og 38% 2%, 8%, 10% og 15%
Undanþágur frá virðisaukaskatti óhjákvæmilegar:
Skatturinn leggst ekki á blöð
ÞAÐ ÞYKIR eínn helstl galli núgildandi söluskattskerfis, að undan-
þágur frá greiðslu skattsins eru gifurlega margar. Hugmyndin er
sú, að halda undanþágum frá virðisaukaskatti í lágmarki, en ekki
verður samt komist hjá þeim.
í framvarpinu er eftirtalin vinna
og þjónusta undanþegin virðisauka-
skatti:
* Þjónusta sjúkrahúsa, fæðingar-
stofnana, heilsuhæla og annarra
hliðstæðra stofnana, svo og lækn-
ingar, tannlækningar og önnur
eiginleg heilbrigðisþjónusta.
* Félagsleg þjónusta, svo sem
rekstur leikskóla, bamaheimila,
skóladagheimila, upptökuheimila
og önnur hliðstæð þjónusta.
* Rekstur skóla og menntastofn-
ana.
* Rekstur safna og bókasafna.
* Íþróttamót, íþróttasýningar oog
önnur íþróttastarfsemi.
* Fólksflutningar.
* Póstþjónusta. Burðargjald fyrir
almennan bögglapöst er þó skatt-
skylt.
* Útleiga íbúðarhúsnæðis, þó ekki
leiga hótel- eða gistiherbergja og
samkomuhúsa.
* Vátryggingarstarfsemi.
* Þjónusta banka, sparisjóða og
annarra lánastofnana svo og verð-
bréfamiðlun.
* Happdrætti og getraunastarf-
semi.
Hlutfallsleg skiptlng skatta
rlklssJóAs í balna og óbeina
skatta*
Balnlr Óbelnlr
skattar skattar
fsland 19.6% 80,4%
Danmörk 46.8% 53,2%
Finnland 44.1% 56,9%
Noregur 58,0% 42,0%
Svíbióö 59,7% 40,3%
* Meðaltal áranna 1980—1983. Al-
mannatryggingar eru með.
* Starfsemi rithöfunda og tón-
skálda við samningu hugverka.
* Ferðaskrifstofuþjónusta.
* Útfararþjónusta og prestþjón-
usta hvers konar.
Að auki getur ráðherra með
reglugerð sett reglur um undan-
þágu frá skattskyldu vegna góð-
gerðarstarfsemi, þar sem hagnaður
rennur að öllu leyti til líknarmála.
Þá getur hann og sett með reglu-
gerð sett nánari skilyrði fyrir
undanþágum.
Undanþegnir skattskyldu era
einnig listamenn að því er varðar
sölu þeirra á eigin listaverkum og
aðilar sem selja skattskylda vöra
eða þjónustu fyrir minna en
100.000 krónur á ári.
Til skattskyldar vöra flokkast
ekki eftirtaldar vörar og þjónusta:
* Vara, sem seld er úr landi, svo
og vinna og þjónusta sem veitt er
erlendis.
* Vöraflutningar milli landa og
vöraflutningar innanlands, þegar
flutt er beint til eða ffá landinu.
* Vinna við vöra þegar varan er
unnin á kostnað erlends aðila og
fyrirtæki flytur vörana út að vinnu
lokinni, svo og gerð og mótun vöra
á kostnað erlends aðila, þegar fram-
leiða á vöruna erlendis.
* Hönnun, skipulagning, áætla-
nagerð og önnur sambærileg vinna,
er varðar byggingar og aðrar fas-
teignir á erlendri grand.
* Vistir, tæki og annar búnaður,
sem afhentur er til nota um borð í
loftföram og skipum í millilanda-
ferðum, svo og sú þjónusta sem
veitt er slíkum föram.
* Sala og útleiga loftfara og
skipa, þó ekki einkaloftfara og
skemmtibáta.
* Viðgerðar- og viðhaldsvinna við
skip og loftför og fastan útbúnað
þeirra, svo og efni og vörar sem
það fyrirtæki sem framkvæmir við-
VIRÐISAUKASKATTUR er
lagður á söluverð vöru eða þjón-
ustu á öllum viðskiptastigum og
er því fjölstigaskattur. Fyrirtæki
jafnt i frumvinnslu, úrvinnslu og
þjónustu verða að greiða virðis-
aukaskatt. Megin einkenni virðis-
aukaskatts er það sem nefnt er
inn- og útskattur.
Álagning virðisaukaskatts er
best skýrð með dæmi. Þegar fyrir-
tæki standa ríkissjóði skil á skattin-
um, geta þau dregið frá þann skatt,
sem þau hafa greitt við kaup á
vöram og hvers konar aðföngum.
gerðina notar og lætur af hendi við
þá vinnu í þá sambandi.
* Sala dagblaða og enn fremur
sala almennra frétta- og landsmála-
blaða sem koma út með reglu-
Sá skattur sem þau greiða nefnist
útskattur en sá er þau draga frá
er kallaður innskattur. Skatturinn
sem greiddur er til ríkissjóðs er því
mismunurinn á inn- og útskatti.
Vegna þessa kemur virðisauka-
skattur í veg fyrir margsköttun og
hækkar ekki verð til neytenda.
Einfaldast er að hugsa sér að
virðisaukaskatturinn sé reiknaður
af auknum verðmætum vörannar
frá einu viðskiptastigi til annars;
þessi auknu verðmæti kallast virðis-
auki. í dæminu sést að framleiðandi
vöra kaupir vörana (fyrir utan
bundnum hætti, a.m.k. einu sinni í
mánuði.
* Útlend tímarit í áskrift, þegar
áskriftin er á milli áskrifanda og
erlends útgefanda.
virðisaukaskatt) á 1.000 krónur.
Hann selur hana á 1.600 krónur
(fyrir utan skattinn) til heildsala.
Með öðram orðum verðmæti vör-
unnar, virðisaukinn, hefur aukist
um 600 krónur. Virðisaukaskattur-
inn er 24%, sem era 144 krónur
af 600 krónunum. Framleiðandinn
þarf því að greiða ríkissjóði 144
krónur í skatt, þetta er útskattur-
inn. Eins og sést á dæminu keypti
framleiðandinn vörana á 1.240
krónur með skatti (þ.e. 24% af
1.000 krónum = 240 kr.), og selur
hana á 1.984 krónur með skatti.
Heildarskattlagningin er því 384
krónur (1.984 - 1.600 = 384). Þar
sem framleiðandinn hefur þegar
greitt 240 krónur, sem er innskatt-
urinn og hrávöruframleiðandinn
skilar til ríkissjóðs, þarf hann ekki
að greiða nema 144 krónur, sem
er útskatturinn, eins og áður segir,
(384 krónur - 240 = 144).
Af þessu sést að með frádráttar-
reglunni er komið í veg fyrir að
skattur leggist ofan á skatt. Þetta
hefur því ekki áhrif á verð til neyt-
enda og í þeim tilfellum þegar
margsköttun hefur átt sér stað í
núverandi söluskattskerfí, lækka
vörar í verði.
Verðán VASK Virðis- auki VASK Verð með VASK
Hrávöruframleiðandi Kaup Sala 0 1.000 1.000 240 0 1.240
Framleiðandi sem fullvinnur vöru: Kaup Sala 1.000 1.600 600 144 1.984
Heildsali: Kaup Sala 1.600 1.800 200 48 2.232
Smásali: Kaup Sala 1.800 2.300 500 120 2.852
Söluverð til neytenda Virðisauki 2.300 2.300 2.852
Svona er virðisauka-
skattur reiknaður út