Morgunblaðið - 15.04.1987, Qupperneq 38

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 1987
38
Dollarinn í vítahring
stöðugs gengisfalls
Mikill viðskiptahalli í febrúar og sala
ríkisskuldabréfa ýtti undir frekari lækkun
London, Tókýó. Reuter.
GENGI dollarans féll í gær og
hefur ekki fyrr verið lægra
gagnvart japanska jeninu. Er það
rakið til frétta um mikinn við-
skiptahalla í Bandarikjunum í
febrúar og til þess, að japanskar
fjármálastofnanir seldu mikið af
bandarískum ríkisskuidabréfum
og notuðu andvirðið til að kaupa
jen.
Viðskiptahallinn í Bandaríkjun-
um var 15,1 milljarður dollara í
febrúar og snöggtum hærri en í
janúar þegar hann var 12,3 millj-
arðar. I kjölfarið féllu verðbréf í
Wall Street enda óttast menn, að
nauðsynlegt reynist að hækka vexti
til að sporna við verðbólgu.
Gjaldeyrissalar segja, að vegna
gengisfallsins að undanförnu sé
dollarinn kominn í vítahring, sem
ýti sjálfkrafa undir enn frekari
lækkun. Engir eiga jafn mikið af
bandarískum ríkisskuldabréfum og
japanskar fjármálastofnanir en
vegna lækkunar dollarans hafa þær
mátt horfa upp á stöðugt gengistap
mánuðum saman. I gær fannst þeim
loks nóg komið og tóku að selja
skuldabréfin með þeim afleiðingum,
að dollarinn féll enn meira.
í japanska fjármálaráðuneytinu
var þungt hljóð í mönnum og einn-
ig í japanska seðlabankanum, sem
árangurslaust hafði reynt að koma
í veg fyrir, að dollarinn félli. Kiichi
Miyazawa, fjármálaráðherra, sagði
á fundi með fjárlaganefnd þingsins,
að núverandi hlutfall milli jens og
dollara væri stórhættulegt japönsku
efnahagslífi. Sagði hann ástæðuna
vera þá, að Japanir hefðu lagt alla
áherslu á útflutninginn en gleymt
að efla innanlandsmarkaðinn. Þá
ætti alvarlegur fjárlagahalli í
Bandaríkjunum einnig hlut að máli.
Á hádegi í gær fengust 1,6277
dollarar fyrir pundið en gagnvart
öðrum gjaldmiðlum var staða doll-
arans þessi:
1,3120 kanadískir dollarar.
1,8030 vestur-þýsk mörk.
2,0330 hollensk gyllini.
1,4885 svissneskir frankar.
37,30 belgískir frankar.
5,9980 franskir frankar.
1.285,00 ítalskar lírur.
140,60 japönsk jen.
6,2930 sænskar krónur.
6,7650 norskar krónur.
6,8025 danskar krónur.
Um miðjan dag í gær fengust
440 dollarar fyrir gullúnsuna.
r - v,. , - W: %. i • ..... .
* ■ - # ■ * *
■■s • v jmsmi < 7,
....
* . y,
Konur í fremstu víglínu
Við lifum á miklum jafnréttistím-
um og eru Danir engir eftirbátar
annarra í þeim efnum. Nú stendur
dönskum stúlkum til boða að
ganga í herinn, ekki til að kynn-
ast uppvaski og eldhússtörfum.
heldur hermannslífinu eins og það
gerist í fremstu víglínu. Þessi
mynd var tekin á dögunum af
tveimur sjálfboðaliðum af veikara
kyninu á heræfingum.
Guinnes-málaf erlin:
Stj órnarfoiinaðurimi sakaður
um að hafa dregið sér stórfé
Danmörk:
Leiðtogi komm-
únista látinn
Kaupmannahöfn, Reuter.
JÖRGEN Jensen, leiðtogi danska
kommúnistaflokksins, lést i gær
eftir langvarandi veikindi, að því
er embættismaður flokksins
sagði. Hann var sextíu og sjö ára
gamall.
Jensen varð formaður flokksins
árið 1977 og má fremur segja að
hann hafi fylgt ráðamönnum í
Kreml en evrópskum kommúnistum
að málum. Hann sat í miðstjórn
flokksins frá árinu 1952.
Undir forystu Jensens minnkaði
fylgi flokksins, sem fyrst náði
mönnum inn á þing árið 1932, og
í kosningunum 1979 tapaði hann
sjö þingsætum. Síðan hefur flokk-
urinn ekki bætt við sig fylgi.
St. Andrews. Reuter. Frá Guðmundi Heiðari
í síðustu viku hófust málaferli
Guinness-fyrirtækisins gegn
fyrrum stjórnarformanni þess,
Ernest Saunders. Hann er sakað-
ur um að hafa misfarið með fé
fyrirtækisins að upphæð rúm-
lega fimm milljónir sterlings-
punda (um 300 milij. isl. kr.).
Þessar fimm milljónir voru
greiddar fyrirtæki á Jersey-eyjunni
og áttu að ganga til Thomas Ward,
sem sat í stjórn fyrirtækisins þá
og var einnig lögfræðilegur ráðu-
nauLur þess í Bandaríkjunum.
Saunders segir, að þetta fé hafi
verið greiðsla fyrir þjónustu og að-
stoð Wards við yfirtökuna á Distill-
ers-fyrirtækinu á síðastliðnu ári.
Guinness-fyrirtækið segir Ward alls
ekki hafa unnið til þessa fjár og
staðhæfði meira að segja í liðinni
ERLENT
Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
viku, að þrjár milljónir af þessum
fimm hefðu farið til Saunders sjálfs.
Hafi verið um það samkomulag
milli hans og Wards. Síðar dró fyrir-
tækið þessa staðhæfingu til baka.
Ekki hefur tekist að hafa upp á
fénu þrátt fyrir eftirgrennslan.
Það, sem vakti þó mesta eftirtekt
í þessum málarekstri, var stað-
hæfing Margaret McGrath, fyrrum
einkaritara Saunders, að hann hefði
skipað henni að eyðileggja gögn,
sem lutu að samskiptum hans við
bandarískan fjármálamann, Mes-
hulan Riklis, yfirmann Schenley'
Industries í Bandaríkjunum. Þetta
var í desember síðastliðnum. Á
þessum tíma var þegar hafin rann-
sókn iðnaðarráðuneytisins á
Guinness-fyrirtækinu. Riklis hafði
einmitt keypt mikið af hlutabréfum
í Guinness-fyrirtækinu um það
leyti, sem það var að yfirtaka Dist-
illers. Á móti virðist Schenley hafa
fengið rétt til að selja Dewars-viskí
og Gordons-gin í Bandaríkjunum -
sem er mikils virði. Þessi ákvörðun
var mjög umdeild á sínum tíma.
Komnar eru fram kröfur um, að
lögreglurannsókn fari fram á fjár-
reiðum fyrirtækisins. Málarekstrin-
um verður fram haldið í þessari
viku.
Bretland:
Vara banka við
bæj a r stj ór num
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frimannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
I gær vöruðu tveir ráðherrar
bresku stjórnarinnar banka og
aðrar lánastofnanir í City við
því, að viðkomandi stofnanir
gætu glatað því fé, sem þær
hefðu lánað til bæjarstjórna að
undanförnu.
Nicholas Ridley umhverfismála-
ráðherra og dr. Rhodes Boyson
aðstoðarráðherra, sem fer með
málefni sveitarstjórna, gáfu þessa
yfirlýsingu í kjölfar þess, að upp-
lýst var, að bæjarstjórnir undir
forystu Verkamannaflokksins
hefðu þegið lán, sem í heild næmu
fimm milljörðum enskra punda (yfir
300 milljörðum ísl. króna) til að
standa undir framkvæmdum og
nýjum útgjöldum. Greiðslur hefjast
ekki af þessum lánum fyrr en í
fyrsta lagi eftir þrjú ár, og þá von-
ast bæjarstjórnirnar til þess, að
Verkamannaflokkurinn verði kom-
inn í stjórn og ríkið greiði skuldirn-
Tækniþekkingu hefur fleygt fram í Sovétríkjunum:
Nýir kafbátar ógna yfir-
burðum Bandarikjamanna
Öryggishagsmunir vestrænna ríkja í húfi
Washington, Reutcr.
NÝJAR gerðir hljóðlátra sov-
éskra kafbáta og háþroaðra
flugskeyta ógna yfirburðum
Bandaríkjamanna á þessu sviði,
að sögn embættismanna í
bandaríska varnarmálaráðu-
neytinu. Vestræn ríki treysta á
yfirhurði bandarísks vopna-
búnaðar og tækniþekkingar ef
til átaka dregur hvort heldur
barist verður með kjarnorku-
vopnum eða hefðbundnum
búnaði.
Að sögn fyrmefndra embættis-
manna hyggst stjóm Ronalds
Reagan Bandaríkjaforseta þrýsta
á þingmenn um að samþykkja
auknar Qárveitingar í því skyni
að flýta smiði háþróaðs búnaðar
til þess að hafa upp á sovéskum
Delta-4 kafbátum, sem bera
kjamorkuflaugar, og árásarkaf-
bátum af Akula gerð. „Sovét-
mönnum hefur tekist að smíða
hljóðláta kafbáta og mun ná-
kvæmari flugskeyti en þeir réðu
yfir áður,“ sagði ónefndur starfs-
maður í vamarmálaráðuneytinu.
„Sá árangur sem Sovétmenn hafa
náð í smíði hljóðlátari kafbáta,
hefur ýmsa örðugleika í för með
sér. Okkur mun reynast erfiðara
en áður að vetja flugmóðurskip
okkar og herskip fyrir árásarkaf-
bátum þeirra," sagði hann.
Sérfræðingar, jafnt þeir sem
starfa sjálfstætt og fyrir vamar-
málaráðuneytið, em sammála um
að vestræn ríki eigi mikið starf
óunnið vegna tækniframfara Sov-
étmanna. Á þetta einkum við um
varnarkafbáta, leitarflugvélar og
hlustunardufl til að fylgjast með
ferðum sovéskra kafbáta. Vitað
er að bandarískir og breskir
vísindamenn hafa að undanfömu
unnið að þróun og smíði sprengju
til að granda kafbátum á miklu
dýpi.
I nýlegri skýrslu bandaríska
vamarmálráðuneytisins um her-
afla Sovétmanna er bent á að
sovéskur kafbátur af gerðinni
Delta-4 hafi nýlega farið í sína
fyrstu ferð búinn langdrægum
SSN-23 kjamorkuflaugum. í
skýrsluni segir einnig að líklega
sé unnt að búa Akula-árásarkaf-
báta stýriflaugum. Drægni þeirra
er talin vera um 3.000 kílómetr-
ar. Ef þetta er rétt gætu kafbátar
þessir bæði grandað kafbátum
Atlantshafsbandalagsins og siglt
nærri ströndum Bandaríkjanna og
skotið eldflaugum á þéttbýl svæði
langt inni í landi.
John Lehman flotamálaráð-
herra sagði í síðustu viku að
nýjum leitarskipum yrði brátt
hleypt af stokkunum og unnið
væri að því bæta kafbátaleit úr
lofti. Sagði hann að varnarmála-
ráðuneytið myndi þrýsta á
þingmenn um að veita auknum
íjármunum til smíði kafbátaleitar-
búnaðar auk þess sem stefnt væri
að því að Bandaríkjamenn réðu
yfir 600 herskipa flota árið 1990.
„Við getum ekki lengur fylgt
þeirri herfræði Carter-stjórnar-
innar að flytja Kyrrahafsflotann
yfir á Atlantshaf á ófriðartímum,"
sagði Lehman. Hann sagði að
samkvæmt áætlunum Sovét-
manna myndu kafbátar þeirra
leggja tundurdufl við hafnir á
Kyrrahafsströnd Bandaríkjanna
ef til ófriðar drægi. Að auki
myndu kafbátar freista þess að
hefta flutninga á olíu frá Alaska
á ófriðartímum. Lehman lét að
því liggja að upplýsingar frá
bandaríska njósnaranum John
Walker hefðu orðið til þess að
flýta fyrir tækniframförum Sovét-
maniia.
ar.
Flestir bankanna, sem lánað hafa
bæjarstjórnunum féð, eru japanskir.
Bæjarstjórnirnar veðsetja eignir
sínar fyrir þessum lánum. Sumar
veðsetja ráðhúsin, aðrar stöðumæla
eða bækur og bókasöfn.
Ridley sagði, að gera yrði fjár-
málastofnunum ljóst, að þær gætu
þurft að ganga að veðunum. Það
væri að hans mati erfitt að sjá,
hvernig það yrði gert með sum
þeirra.
Einn af bönkunum hefur tekið
veð í salernisskálum í 35.000 íbúð-
um í eigu eins bæjarfélagsins.
Embættismönnum finnst erfitt að
skilja, hvernig þeim verður komið
í verð.
Suður-Afríka:
Fá kennarar
vopn í hendur?
Skólamálafrömuðir hvíta
minnihlutans i Suður-Afríku
velta þessa dagana fyrir sér til-
lögu þess efnis, að valdir
kennarar fái vopn í hendur.
Blaðið Rapport, sem er hliðhollt
minnihlutastjórninni, hefur fengið
senda leyniskýrslu, sem ríkisstjórn-
in hefur látið gera. Nefnist skýrslan
„Neyðaráætlun fyrir skóla, háskóla
og heimavistir".
f skýrslunni er lagt til, að ákveðn-
um kennurum, einkum þeim, sem
gegnt hafa tveggja ára herskyldu,
verði fengin vopn.