Morgunblaðið - 15.04.1987, Qupperneq 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 1987
+
Sænsk blöð vegna Atómstöðvarinnar:
Einstakt magn af j*öngum
upplýsingum um Island
- segirBene-
dikt Gröndal
sendiherra í
Stokkhólmi
„Að loknum lestri fjörutíu til
fimmtíu blaðagreina ályktaði ég
að varla hefði annað eins magn
♦ af röngum upplýsingum um ísland
nokkum tíma verið borið á borð
fyrir sænska blaðalesendur og
aldrei hefðu verið dregnar svo
fráleitar ályktanir um íslenzk
málefni. Skrif þessi eru í flestum
tilvikum á þann veg að ætla má
að áköf ádeila og skopstæling
sjónleiksins eigi að veita sanna
og nákvæma lýsingu á íslandi
nútímans."
Þetta er kjarninn í grein sem
íslenzki sendiherrann í Svíþjóð,
Benedikt Gröndal, ritar í Svenska
dagbladet 4. marz sl. í framhaldi
af skrifum um söngleik Hans Alf-
redson, Lítil eyja í hafínu, en
leikurinn er sem kunnugt er
byggður á Atómstöð Halldórs
Laxness. í Svíþjóð hefur sviðs-
verkið vakið mikla athygli og
orðið tilefni greinaskrifa um Is-
land og efni leiksins í blöðum um
endilanga Svíþjóð.
Morgunblaðinu hafa borizt úr-
klippur úr sænskum blöðum og
birtast hér nokkrar tilvitnanir í
þau. Grein frá TT-fréttastofunni
birtist í fjölmörgum blöðum. Eftir
aðfinnslur Benedikts Gröndal,
sendiherra, sagði TT að greinin
byggðist á misskilningi.
I TT-greininni er þetta haft
eftir Hans Alfredson sem auk
þess að skrifa leikritið hannaði
leikmynd og búninga og leikstýrði
sýningunni í Dramaeten, þjóðleik-
húsi Svía: „Þetta ijallar um allar
smáþjóðir sem eru undirokaðar
af þeim stóru. Það verður að sýna
mótþróa áður en þær gleypa okk-
ur. Það er mikilvægt að við
verðum ekki öll eins fyrir tilstilli
Sky Channel, Rambo og andskot-
ans og ömmu hans. Það er verið
að útýma tungumálinu. En Íslend-
ingar hafa þó verið svo viti bornir
að þeir hafa afþakkað fimmtán
sjónvarpsrásir um gervihnött."
Síðar í greininni er haft eftir hon-
um: „Það má líka túlka leikinn
sem andóf gegn allri kjam-
orku ... Víglínan liggur um öll
lönd, öll höf, allt loft, en fyrst og
fremst um meðvitund okkar
sjálfra. Heimurinn er ein allsheij-
ar atómstöð."
í Nerikes Altehanda sem út
kemur daglega í Örebro í 68 þús-
und eintökum segir í leikdómi eftir
Mats Hörmöark: „Sósíalistinn
Laxness var meðal þeirra sem
andæfðu íhlutun Ameríkana í
íslenzk stjórnmál. Af hernaðará-
stæðum vildu Ameríkanar hafa
herstöðvar sínar áfram á eynni
og í október 1946 varð klofið Al-
þingi við þessum kröfum Banda-
rílcjastjómar. Andstæðingar
töluðu um svik og álitu að eyja
þeirra hefði verið seld Ameríkön-
um — til þess að verða í framtíð-
inni skotmark í kjarnorkustyijöld
milli austurs og vesturs. Bók Lax-
ness fjallar fyrst og fremst um
rétt þessa litla lands til frelsis og
einingar og vitaskuld ér auðvelt
að finna samsvörunina í ástandinu
í Svíþjóð í dag og baráttunni fyr-
ir kjarnorkuvopnalausum Norð-
urlöndilm. í annan stað flallar
skáldsagan líka um þann vanda
smáþjóðar að halda til streitu
menningarlegum sérkennum
sínum og ástandið á íslandi líkist
greinilega því sem við eigum við
að etja um þessar mundir — þeg-
ar sjónvarpsgervihnettir em að
hellast yfir okkur."
I framhaldi af þessari frásögn
birtast tvær greinar í sama blaði
og í annarri er þetta haft eftir
Hans Alfredson: „Bókin [Atóm-
stöðin] á líka erindi hingað —
tunga okkar er líka í bráðri hættu.
Og sjónvarpið reynir að keppa við
Dallas með dagskrárgerð á sömu
nótum. Gegn slíku verður að
vinna. Við megum ekki selja
menningu okkar." Greinarhöfund-
ur, Lennart Jöralv, heldur því
fram að þetta sé ekki einungis
áhætta sem íslendingar hafi tekið
og taki enn heldur eigi aðvörunin
um glötun þjóðlegra hefða, sér-
kenna, tungumáls og menningar
líka erindi til Svía hér og nú.
I Nerikes Allehanda skrifar líka
Lennart Bergh sem ræðir um
landsölu íslendinga sem stað-
reynd og heldur því fram að
stjómmálamenn eftirstríðsáranna
á Islandi hafi verið raunsæis-
sinnar sem hafi tekið efnahags-
legan ávinning í bráð og lengd
fram yfir heiður, sannleika og
hefð. „Enn nota Ameríkanar
Keflavíkurstöðina," segir þessi
greinarhöfundur, „og nýlega upp-
hófst ný umræða þegar sú hætta
varð yfirvofandi að amerískar
sjónvarpssendingar frá Keflavík
hefðu það í för með sér að sápuó-
perur tækju við af hinni fomu
sagnamenningu." Síðar í sömu
grein segir af því atriði í Atóm-
stöðinni er jarðneskar leifar
Jónasar Hallgrímssonar voru
fluttar til íslands: „Hann hafði
hvílt í danskri mold í heila öld en
með tilliti til Keflavíkurmálsins
var greinilega þörf á því að draga
fram hið þjóðlega. Herstöðvamál-
ið og beinamálið, að selja land og
grafa bein, urðu tvær hliðar á
sama máli — svikin við fortíðina
og ráðaleysið gagnvart nútíðinni.“
„Að selja land og grafa bein,“ er
fyrirsögn þessarar greinar.
I Vásterbottens Folkblad sem
út kemur daglega í 25 þúsund
eintökum í Umeá, skrifar Karl-
Axel Lindholm að Atómstöðin sé
um vanmátt manneskjunnar
gagnvart stjómmálamönnum sem
misnoti vald sitt, og sýningin í
Dramaten sé „framúrskarandi
afþreying með hæfilegu ívafi af
félagslegum vangaveltum".
Dagblaðið Kvállsposten kemur
út í Malmö í 103 þúsund eintökum
og grein eftir Bertil Behring hefst
þar á þessum orðum: „Strangt
tekið stóð sjálfstæði íslands að-
éins í rúm tvö ár: Frá því í júní
1944 þar til í október 1946. Þeg-
ar þjóð hefur ekki lengur fulla
sjálfstjóm yfir umráðasvæði sínu
er ekki hægt að segja að hún
stjómi sér sjálf samkvæmt við-
miðun þjóðarréttar."
Dala-Demokraten kemur út í
30 þúsund eintökum í Falun og
þar segir Gerth Ekstrand: „Atóm-
stöðin er frásögn af ógnun,
raunverulegri ógnun við sjálfstæði
smáþjóðar." Síðar í greininni seg-
ir svo: „í menningarlegu tilliti er
ógnunin fólgin í vaxandi amerík-
aníseringu. Hvað verður um
íslenzk sérkenni ef Bandaríkin fá
að viðhalda áhrifum sínum í
landinu eða auka enn á þau?
Freistingamar eru miklar, einkum
meðal æskunnar."
Uppsala Nya Tidning er dag-
blað í rúmlega 60 þúsund eintaka
upplagi og jiar segir frá stofnun
lýðveldis á Islandi og síðan: „Eft-
ir aðeins tvö ár missti landið
nýfengið sjálfstæði sitt er Alþingi
lét undan kröfum Bandaríkjanna
í október 1946 og herstöðinni í
Keflavík var komið á fót.“
Samband sænsku samvinnufé-
laganna gefur út vikuritið Vi sem
dreift er í 274 þúsund eintökum
um allt landið og þar segir Christ-
ina Palmgren Rosenquist um
skáldsöguna og söngleikinn að
efnið eigi enn meira „erindi nú
en fyrir fjörutíu árum þar sem
það felur í sér spádóm um það
hvemig fer fyrir smáríkjum sem
háð verða risaveldum. Það sýnir
okkur hvemig eðli okkar er ógn-
að, hvemig sjálfsmynd okkar
getur farið til fjandans á tímum
gervihnatta, á öld myndskjánna.
Ugla lætur ekki kaupa sig, hún
selur ekki innra frelsi sitt. Hún
bendir á nokkuð sem er mjög
mikilvægt en nútímamanneskjan
hefur gleymt að hún á.“
í Hufvudstadsbladet sem út
kemur í Helsinki þar sem Jolin
Boldt segir að þegar hann sá leik-
ritið hafi leikhúsgestir virzt
óvenjulega lítið hrifnæmir, en ef
til vill hafi það beinlínis stafað
af því að leiknum sé í senn ætlað
að vera afþreying og áróðursverk.
Helsingborgs Dagblad segir að
söngleikurinn sé liður í baráttunni
gegn kjamorku og í sama streng
taka hin ýmsu blöð víðsvegar um
Svíþjoð, en auk íslenzka sendi-
herrans hafa vart aðrir orðið til
þess að leiðrétta þessi furðuskrif
um íslenzk málefni en Carl-Otto
von Sydow sem skrifar grein í
Uppsala Nya Tidning 11. febrúar
en niðurlagið er á þessa leið:
„Breytingin úr konungsríki í lýð-
veldi 1944 átti sér ekki aðdrag-
anda í dönskum yfirráðum og
ísland glataði ekki sjálfstæði sínu
1946 og hvorki þá né síðar. Þessi
norræna frændþjóð okkar er enn
sjálfstæð."
Benedikt Gröndal, sendiherra,
skrifaði TT-fréttastofunni bréf og
mótmælti rangfærslunni í frétt
hennar, sem birtist ipjög víða.
Fréttastofan gerði ekkert nema
tala um „misskilning". Var þá
athugasemd sendiherrans send
yfir 20 blöðum, sem birtu TT-
skeytið, og hafa flest þeirra birt
mótmælin. Síðan ritaði Benedikt
Gröndal fyrmefnda grein í
Svenska Dagbladet. Þar er rætt
um utanríkis- og vamarmál ís-
lands og andmælt þeirri hugmynd,
að íslendingar lifi á amerísku fé.
í samtali við Morgunblaðið
sagði Benedikt Gröndal, að rang-
hugmyndir Svía um tengsl íslands
og Bandaríkjanna vegna vamar-
liðsins væri erfíðasta mál varðandi
almenningstengsl, sem ísland ætti
við að etja í Svíþjóð. Svíar væru
ákaflega vinveittir okkur en
skammt væri yfír í vorkunnsemi
hjá þeim. Svíar kenndu í bijósti
um okkur af því að við erum að
þeirra mati undirtroðnir af
amerísku valdi, herbækistöð og
kjarorkuvopnaskaki og ameríkan-
iseraðir fram úr hófí að sumra
mati. Sagði Benedikt, að það
væri erfítt að koma við mótmæl-
um gegn þessum skoðunum, sem
Svíar, líklega af kurteisi, hefðu
ekki í hámæli við íslendinga
sjálfa.
Þórlaug og Kristín Ragnarsdætur, nýir eigendur snyrtivöruversl-
unarinnar Parísar.
Eigendaskipti á snyrtivöruverslun
EIGENDASKIPTI hafa farið París verslar nú með ný vöru-
fram á snyrtivöruversluninni merki fyrir dömur og herra, auk
París á Laugavegi 61 í þeirra sem fyrir voru. Kristín er
Reykjavík. Hinir nýju eigendur snyrtifræðingur og mun hún veita
eru Þórlaug og Kristín Ragn- viðskiptavinum faglega ráðgiöf.
arsdætur.
Dalvík:
Tólf kílómetra neyslu-
vatnslögn frá Ytra-Hvarfi
Dalvík.
Fjárhagsáætlun Dalvíkurbæj-
ar var samþykkt samhljóða í
bæjarstjórn fimmtudaginn 8.
apríl, þegar fram fór síðari um-
ræða um áætlunina. Frá fyrri
umræðu höfðu orðið á nokkrar
breytingar, einkum er varðaði
launaliði, en nýgerðir kjara-
samningar bæjarstarfsmanna
fóru nokkuð fram úr því sem
ráðgert var í fyrstu.
Almennar forsendur við gerð
fjárhagsáætlunar 1987 eru að verð-
lag hækki að meðaltali um 20%
milli áranna 1986—87. Heildartekj-
ur bæjarsjóðs eru áætlaðar 70,1
milljón króna og er það 41,5% hærri
upphæð en var á áætlun ársins
1986. Útsvarsprósenta er óbreytt
eða 10,4%, en reiknað er með hækk-
un á útsvarsstofni um 38% milli
ára. Fasteignagjöld hækka milli
áranna 1986—87 um 37,6% og staf-
ar sú hækkun af því að mörg hús
voru tekin til endurmats á síðasta
ári.
Útgjöld til rekstrar eru áætluð
kr. 56 millj., sem samsvarar 79,8%
af áætluðum tekjum bæjarsjóðs.
Eftir standa því 20,2% til eigna-
breytinga eða kr. 14,1 milljón.
Áætlað er að veita 23 milljónum
kr. til fjárfestingar á ýmsum svið-
um. Stærstu verkefnin eru bygging
leikskóla 4,9 milljónir kr., gatna-
framkvæmdir 5,5 millj. kr. og
áhaldahús bæjarins 2,5 millj. kr.
Þá eru fyrirhugaðar miklar fram-
kvæmdir hjá fyrirtækjum bæjarins
nú í ár. Ákveðið er að hefja kostnað-
arsama vatnsveituframkvæmd.
Lögð verður 10—12 km löng neyslu-
vatnslögn í bæinn framan frá
Ytra-Hvarfi í Svarfaðardal. Áætlað
er að þessi framkvæmd kosti um
27 millj. kr., en þar að auki er reikn-
að með framkvæmdum við nýlagnir
í bænum að upphæð 2,5 millj. kr.
Þá er ráðgert að bora varaholu hjá
Hitaveitu Dalvíkur á Hamri og er
kostnaður áætlaður kr. 10,1 millj.
Á vegum hafnarsjóðs eru fyrir-
hugaðar framkvæmdir að upphæð
kr. 5 millj. Viðamest er vegagerð
með bundnu slitlagi milli hafnar-
garðanna.
Fréttaritarar
+