Morgunblaðið - 20.05.1987, Blaðsíða 58

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. MAI 1987
58
Með
morgimkaffínu
Hrikalegt hve tíminn er
fljótur að líða þegar mað-
ur situr svona og spjall-
ar...
HÖGNI HREKKVÍSI
AE> HEIMAN.
Um tungumála-
kennslu í menntaskólum
- bæði franska og þýska verði skyldugreinar
Til Velvakanda
Undriritaður er langt kominn í
námi í raunvísindum við erlendan
háskóla. Ég er að undirbúa loka-
verkefni mitt um sérsvið það sem
ég valdi. Nú hef ég rekist á hindr-
un, sem ég hafði ekki gert ráð
fyrir. Hún er sú að ég kann lítið í
frönsku, en ýmsar upplýsingar um
fyrmefnt sérsvið er hvergi að fínna
nema í frönskum bókum og tímarit-
um. Heppnin hefur hins vegar fylgt
undirrituðum því kunningi hans
hefur þýtt nokkra mikilvæga kafla
úr frönsku á mál sem undirritaður
skilur. Þetta hefur þó kostað óþæg-
indi og tafir, og Ijóst er að ef
undirritaður ætlar sér lengra á
þessu sérsviði neyðist hann til að
sækja námskeið í frönsku t.d. í
kvöldskóla eða gera hlé á námi þar
til franskan hefur botnfallið, því
ekki er hægt að ætlast til að kunn-
ingjar þýði heilu bækurnar úr
frönsku eftir þörfum.
Þessi vandræði hafa orðið til
þess að undirritaður hefur farið að
velta tungumálakennslu í íslenskum
menntaskólum fyrir sér. Hann man
eftir því að þyngd námsins þar var
ekki svo mikil að ekki hefði mátt
bæta frönsku við námsefnið. Undir-
ritaður lærði þýsku í menntaskóla
og hefur hún komið að góðum not-
um í síðara námi. Heyrst hefur að
nú útskrifist 50 prósent í hverjum
árgangi sem stúdentar og stór hluti
vinni aukavinnu og aki um á
einkabílum. Jafnframt blasir hvar-
vetna við í íslensku samfélagi að
stöðugt dregur út tengslum lands-
ins við Evrópu. Að þessu athuguðu
(og þegar haft er í huga að undirrit-
aður er ekkert einsdæmi) ætti það
ekki að vera til of mikils mælst að
franska og þýska (sem nú er valið
á milli sem 3ja máls á eftir ensku
og dönsku) verði skyldugreinar í
menntaskólum. Evrópa og vísindin
standa þeim opin sem kann þessi
tvö tungumál (auk ensku og
dönsku).
Goð menntastefna borgar sig.
Undirritaður skorar á þá sem þetta
lesa og eiga hlut að máli, að láta
í sér heyra. Þetta er bráðnauðsynleg
breyting.
Nemi í raunvísindum
við erlendan háskóla
Víkverji skrifar
Islensk málnefnd hefur sent frá
sér fyrsta tölublað nýs tímarits,
sem heitir Málfregnir. Baldur Jóns-
son, formaður nefndarinnar, lýsir
hlutverki þess þannig:„Málfregnir
eiga að flytja hvers konar efni sem
varðar íslenska málrækt eftir því
sem ástæður leyfa. Leitast verður
við að greina frá afskiptum stjóm-
valda af íslensku máli og aðgerðum
annarra opinberra aðilja. Þetta á
einnig við um ýmsar athafnir mál-
nefndarinnar sjálfrar og sitthvað
af hennar verksviði sem ástæða
þykir til að segja frá. í Málfregnum
verða birtar stuttar umsagnir um
bækur, greint frá niðurstöðum mál-
fræðilegra rannsókna sem varða
íslenska málrækt, sagt frá fundum
ráðstefnum og fleira slíku.“
Baldur Jónsson segir, að þess sé
vænst að hið nýja rit málnefndar
geti náð til sem flestra áhugamanna
um íslenskt mál, kennara, fræði-
manna, rithöfunda, stjórnmála-
manna, embættismanna, sérfræð-
inga í ýmsum greinum,
kaupsýslumanna, auglýsenda, fjöl-
miðlafólks o.s.frv. Mælist formað-
urinn til þess, að þeir, sem hafa
fengið fyrsta tölublaðið í hendur,
hvetji vini og kunningja til þess að
gerast áskrifendur. Gerir Víkvetji
það hér með en með því tölublaði,
sem honum var sent, fylgdi gíróseð-
ill með tilmælum um að greiddar
yrðu 250 kr. fýrir 1. og 2. tölublað
Málfregna. Ætti engum að vera það
ofviða á þessum tímum heimsmeta
í lottói og metsöfnunar fyrir vfmu-
iausa æsku. Askriftarsími Islci.skr-
ar málstöðvar er (91) 28530.
Enn leyfir Víkverji sér að vitna
í það, sem Baldur Jónsson hef-
ur að segja í fyrsta tölublaði
Málfregna og nú um orðið áhorf.
„Á síðustu tímum hefir færst í
vöxt að mynda nafnorð af sögnum,
þau sem kalla mætti athafnaorð,
t.d. stjórnun af stjórna. í ensku er
mikið um slíkar myndanir og gætir
eflaust áhrifa þaðan. íslenskan er
ofurlítið treg til að fara þannig að
ráði sínu. Henni virðist eiginlegra
að láta sögnina duga.“
Baldur Jónsson segir, að orðið
horfun, sem gert hefur vart við sig
síðustu vikumar einkum um þá at-
höfn að horfa á sjónvarp, sé að sinni
hyggju bæði ótækt og óþarft og
áhorfun sé auðvitað engu betra.
Nefnir Baldur að það að horfa á
mætti heita áhorf enda sé það til í
þessari merkingu.
Samkeppni sjónvarpsstöðva í
landinu hefur kallað á nafnorð yfir
það að horfa á sjónvarp. Frétta-
mönnum var ókleift að segja frá
niðurstöðum skoðanakannanna um
það, hve margir fylgjast með stjórn-
varpsstöðvunum án þess að fá
nafnorð til að auðveida sér frásögn-
ina. Þannig kalla breyttir atvinnu-
hættir fljótt á ný orð. Við gerum
þá kröfu til tungunnar, að hún gefi
okkur strax nýtt tæki; engin furða
þótt henni sé líkt við kjörgrip.
XXX
Nú er mikið rætt um að forseti
íslands veiti hinum eða þess-
um stjómmálamanninum umboð í
stjómarmyndunarviðræðum.
Áhugamaður um lögfræði og
íslenska tungu hafði samband við
Víkverja og vakti máls á því, hvort
eðlilegt væri að nota orðið umboð
í þessu sambandi. Hér væri ekki
um forlegan gjöming að ræða í
þeim skilningi, að mönnum væri
afhent bréf frá forseta eða ákvörð-
un forsetans væri skráð í einhveija
gjörðabók. Eina gjörðabókin um
samskipti forseta og ráðherra er
færð á ríkisráðsfundum.
Víkverji er sammála viðmælanda
sínum um að orðið umboð eigi ekki
allskostar vel við um það, þegar
forseti íslands felur einhverjum að
gera tilraun til að mynda stjórn eða
hafa formlega forystu í samtölum
stjómmálamanna um stjómar-
myndun.
Ekki er ólíklegt, að það hafi ver-
ið þörf fjölmiðlanna fyrir nafnorð,
sem varð til þess að orðið umboð
kom til sögunnar í umræðum um
stjórnarmyndanir. Kannski er það
einnig fyrir framgöngu fjölmiðl-
anna sem samband forseta við
stjórnmálamenn í stjórnarkreppu
er orðið jafn formlegt og raun ber
vitni. Sú spuming vaknar, hvort
forseti eigi að bíða eftir því að ein-
hver stjórnmálamannanna tilkynni,
að hann hafi meirihluta að baki sér
á þingi, en veiti ella einhveijum
heimild til að mynda minnihluta-
stjóm og beiti sér svo fyrir utan-
þingsstjórn, ef stjórnmálamennirnir
gefast upp.