Morgunblaðið - 28.05.1987, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1987
Jarðskjálftaspár á Suðurlandi:
„Gera verður ráð fyrir mikl-
um jarðskjálfta innan 20 ára“
- segirDr. Páll
Einarssonjarð-
eðlisfræðingur
MEIRA en 80% líkur eru til þess
að á næstu 25 árum gangi meiri
háttar jarðskjálftar yfir Suður-
landsundirlendi. Jarðskjálftamir
hefjast líklega á austurhluta
skjálftasvæðisins með kipp að
stærð 6,3 til 7,5, en á næstu dög-
um, mánuðum eða árum færist
skjálftavirknin vestur á bóginn,
um Skeið, Grímsnes, Flóa eða Ölf-
us. Þetta er dæmigerð lagntím-
aspá, byggð á þeirri meginfor-
sendu að jarðskjálftavirkni á
Suðurlandi haldi áfram með likum
hætti og verið hefur síðustu ald-
imar.“ - Þannig komst Dr. Páll
Einarsson jarðeðlisfræðingur að
orði í grein sem birt var í Náttúm-
fræðingnum árið 1985, en í grein
sinni fjallaði Páll um jarðskjálfta-
spár hér á landi og erlendis.
Greinin er um margt athyglisverð,
ekki síst í Ijósi síðustu atburða á
jarðskjálftasvæðinu á Suðurlandi.
Páll, og raunar fleiri jarðvísinda-
menn, hafa haldið þvi fram að á
Suðurlandsundirlendi megi búast
við miklum landskjálftum á næstu
ámm eða áratugum og er sú spá
byggð á sögulegum og jarðfræði-
legum staðreyndum.
Páll Einarsson stundaði nám i
Morgu nbl aðið/Bjam i
PáU Einarsson jarðeðlisfræðingur bendir á staðinn suður af Heklu, þar sem snarpir jarðskjálftakippir
mældust í byrjun þessarar viku.
jarðeðlisfræði við Columbiahá-
skóla í Bandaríkjunum og lauk
þaðan doktorsprófi árið 1975.
Hann hefur síðan starfað við
Raunvísindastofnun Háskólans;
mest við jarðskjálftarannsóknir. I
eftirfarandi viðtali gerir Páll nán-
ar grein fyrir jarðslgálftaspám á
Suðurlandi og þeim hugmyndum
sem uppi hafa verið meðal jarðví-
sindamanna i þeim efnum.
„Hvað varðar skjálftavirkni á Suð-
urlandi og jarðskjálftaspár á því
svæði höfum við stuðst við gögn frá
fyrri skjálftum og reynt að gera okk-
ur grein fyrir hvemig þessir atburðir
tengjast jarðskorpuhreyfíngum,"
sagði Páll er hann var fyrst spurður
á hveiju þessar jarðskjálftaspár væm
byggðar. „Við athugun á upptaka-
svæðinu kemur flekakenningin
svonefnda til hjálpar, en samkvæmt
henni má skipta yfirborði jarðar nið-
ur í nokkra misstóra fleka, sem em
á hægri hreyfingu hver með tilliti til
annars. Hreyfingin nemur víðast
nokkmm sentimetmm á ári. ísland
liggur einmitt á mótum tveggja slíkra
fleka, en hér mætast Norður-
Ameríkuflekinn og Evrasíuflekinn.
Þeir em á hreyfingu hvor frá öðmm,
og rifan sem myndast á milli liggur
eftir endilöngu Atlantshafinu og
þvert yfir Isiand. Það er í þessum
flekahreyfingum, sem orsaka
skjálfta- og eldvirkni á íslandi er að
leita. Jarðskjálftar em yfirleitt
bundnir við tiltölulega þröng og af-
mörkuð svæði meðfram flekajöðmn-
um þar sem flekamir núast saman.
Vegna hreyfínga flekanna hleðst upp
spenna í jarðskorpunni við flekajað-
rana. Þegar spennan fer yfir þau
mörk sem jarðskorpan þolir brotnar
hún og hluti af spennuorkunni berst
burtu sem j arðskj álftabylgjur.
Ef jarðskjálftinn er mikill, getur
losnað um spennu á stóm svæði og
því getur tekið langan tíma, tugi eða
hundmð ára, fyrir flekahreyfingam-
ar að byggja spennuna svo upp, að
aftur megi búast við miklum skjálfta
á sömu slóðum. Eins má álykta að
líkur fyrir stóram jarðskjálftum í
næstu framtíð séu miklar á þeim
svæðum við flekamótin, þar sem
langt er liðið frá síðasta stórskjálfta.
Slík svæði em kölluð skjálftaeyður,
og sú nafngift á einmitt nú við Suður-
landsundirlendið.
Sögfulegar heimildir
„Til að fá hugmynd um hversu oft
jarðskorpan brestur á tilteknu svæði
verður að skyggnast í sögulegar
heimildir. Með því að kanna jarð-
skjálftasöguna má þannig afmarka
þau svæði, sem líklegust em til að
bresta í náinni framtíð og beina at-
hyglinni að þeim. Því stærri sem
eyðan er og því lengra sem liðið er
frá síðasta stóra jarðskjálfta, þeim
mun stærri er yfirvofandi jarðskjálfti
líklegur til að verða.
Frá því að land byggðist er vitað
um að skjálftar hafi að minnsta kosti
Útungunarstöð ísunga á Hvanneyrí:
Engin útungun um
tíma vegna lítill-
ar eftirspurnar
Farga þurfti 4.000 ungum sem ekki seldust
ENGIN útung-un hefur verið
í útungunarstöðinni ísunga á
Hvanneyri undanfarnar vik-
ur. Stöðin er að hefja fram-
leiðslu aftur og er nú búið að
setja egg I útungunarvélam-
ar. Síðast komu ungar út úr
vélunum fyrir þremur vikur
og þurfti þá að farga 4.000
þeirra vegna þess að viðkom-
andi bóndi hætti við að kaupa
þá.
Skarphéðinn __ Ossurarson,
formaður stjómar ísunga og for-
stöðumaður útungunarstöðvar-
innar, segir að frá áramótum
hafi stöðin selt 50 þúsund hæn-
ur. Hlé hefði orðið á framleiðsl-
unni vegna óvissu í eggjafram-
leiðslunni. Margir framleiðendur
hikuðu við að endumýja varp-
hænsnastofninn hjá sér vegna
þess hvað lágt verð væri á eggj-
unum.
Skarphéðinn sagði að það
kæmi fyrir hjá útungunarstöðv-
unum að þær þyrftu að farga
ungum, þó sjaldan svona mörgum
í einu. Ekkert annað væri að
gera þegar kaupendur brygðust
og ekki fengjust aðrir í þeirra
stað. Það væri gert með því að
drekkja ungunum. í þessu tilviki
væri sem betur fer ekki um stór-
tjón að ræða þar sem þessar
hænur hefðu annars komið inn í
framleiðsluna fyrir yfirfullan
eggjamarkað.
Skarphéðinn sagði að rekstur
ísunga gengi vel, en skilaði litlu
upp í fjármagnskostnað. Hann
sagði að vandræði væru með fjár-
mögnun stöðvarinnar. Til dæmis
hefðu enn ekki fengist lán úr
Stofnlánadeild landbúnaðarins til
hennar.
Mynd sem tekin var á æfingu Listdansskóla Þjóðleikhússins á
Ævintýrinu um kóngsdæturnar tólf.
Listdansskóli Þjóð-
leikhússins:
Nemendasýning
INGIBJÖRG Björnsdóttir, skóla-
stjóri Listdansskóla Þjóðleikhúss-
ins, hefur samið dans byggðan á
belgíska ævintýrinu um kóngs-
dæturnar tólf við tónlist eftir
Edvard Grieg.
Dansinn verður fmmfluttur á nem-
endasýningu Listdansskóla Þjóðleik-
hússins í dag, 28. maí, kl. 15.00 en
seinni sýningin verður á föstudag kl.
20.00.
Nemendur Þjóðleikhússins em á
annað hundrað og á aldrinum níu ára
til tvítugs. Þeir koma allir fram á
sýningunni, sem er opin almenningi.
Aðeins verða þessar tvær sýningar.
Friðrik Pálsson, forstjóri SH:
Samtök atvinnurekenda
í sjávarútvegi nauðsynleg
„ÉG fullyrði, að tæpast eru nokkur þau hagsmunamál brýnni til
úrlausnar en sá vandi, sem stafar af úreltri uppskiptingu atvinnurek-
enda í andstæðar fylkingar. Ég hef áður sett fram hugmynd um
að stofnuð yrðu samtök atvinnurekenda í sjávarútvegi og hefð-
bundinni hagsmunatogstreitu þar með hætt. Að mínu mati má það
ekki dragast lengi,“ sagði Friðrik Pálsson, forstjóri Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna í ræðu sinni við upphaf aðalfundar SH i síðustu
viku.
Friðrik sagði í ræðu sinni á fund-
inum að sú spuming, að hve miklu
leyti SH ætti að sinna beinni hags-
munagæzlu fyrir félagsmenn og þá
á hvaða sviði, væri farin að gerast
áleitin, enda virtist skipulag hags-
munagæzlú innan sjávarútvegsins
nokkuð reikult um þessar mundir.
„Nú eiga fulltrúar SH sæti í
ýmsum stjómum og ráðum, sem
ijalla um málefni framleiðenda,"
sagði Friðrik. “Nægir þar að nefna
Verðlagsráð, Verðjöfnunarsjóð,
Fiskveiðarsjóð svo eitthvað sé
nefnt. Á flestum þessum stöðum
reyna fulltrúar ykkar fiskframleið-
enda að gæta hagsmuna ykkar eftir
beztu getu og af mikilli samvizku-
semi. Á þessum vettvangi mæta
yfírleitt þessir fulltrúar ykkar físk-
verkenda fulltrúuum útgerðar-
manna og tekizt er á um ýmis
hagsmunamál og er árangurinn að
sjálfsögðu hvergi betri en efni
standa til, ef litið er til þess, með
hvaða hætti valið er í liðin. Stuðn-
ingur liðstjóranna við klappliðin
verður oft dálítið blendinn enda
hagsmunirinir skyldir. Miðað við
það, hvemig lög og reglur mæla
fyrir um starfsemi stofnana á borð
við Verðlagsráð og Verðjöfnunar-
sjóð er sjálfsagt eðlilegt að tekizt
sé á um málefnin, enda þótt ég sé
þeirrar skoðunar að úrelt sé.
Á hinn bóginn sannfærðist ég
algjörlega um tilgangsleysi svona
hagsmunagæzlu í sjávarútvegi,
þegar ég kynntist því f Fiskveiða-
sjóði, að við fulltrúar ykkar í
Fiskveiðasjóði verðum líka ósam-
mála um afgreiðslu mála þar, eftir
því, hvort við emm fulltrúar ykkar
sem fiskverkenda eða útgerðar-
manna.
Ágætu fundarmenn. Þið hafi
flestir hveijir beinna hagsmuna að
ita bæði í útgerð og fiskvinnslu.
Ig fullyrði, að tæpast em nokkur
þau hagsmunamál brýnni til úr-
lausnar en sá vandi, sem stafar af
úreltri uppskiptingu atvinnurek-
enda í andstæðar fylkingar. Ég hef
áður sett fram hugmynd um að
stofnuð yrðu samtök atvinnurek-
enda í sjávarútvegi og hefðbundinni
hagsmunatogstreitu þar með hætt.
Að mínu mati má það ekki dragast
lengi. Það er verkefni kjörinna trún-
aðarmanna ykkar, hvers á sínurn
stað að leita leiða til að finna sam-
starfsvettvang, sem friður getur
orðið um. Það fyrirkomulag hags-
munagæzlu milli útgerðar og
fiskvinnslu, sem nú er við lýði, átti
sjálfsagt rétt a'sér á sínum tíma,
en hefur ekki staðizt tímans tönn,“
sagði Friðrik Pálsson í ræðu sinni.