Morgunblaðið - 07.06.1987, Blaðsíða 4
4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1987
Nú eru aftur komnir
þrír kvistir á Viðeyj-
arstofu, eins og í
upphafi, en á tíma-
bili voru þeir fjórir.
Og hollenskar flísar
áþakinu, eins og
arkitektinn mun hafa
ætlast til, ístað tré-
þaksins, sem seinna
varkomiðá báru-
í vetur hefur Viðeyjar-
stofa ásamt kirkjunni
blasað flóðlýst við Reyk-
víkingum eftirað rafstreng-
ur var lagður út í eyna í
fyrra. 77/ að sjá er hún aftur
orðin að þeirri höll eða
„slotinu“, eins og Skúli
Magnússon landfógeti kall-
aði hana, enda stolturaf
setri sínu. Skrifaði að
mönnum þætti mikið til
koma. Og nú, eftirað
Reykjavíkurborg fékk ífyrra
Viðeyjarstofu í afmælisgjöf
frá ríkinu, erþarmikið um
að vera, svo að þetta elsta
hús Reykjavíkur og gamla
slotmegi sóma sórjafn vel
að innan sem utan, þegar
þangað er komið. Er ísumar
verið að undirbúa varanlega
bryggju 7 Viðeyjarvör, niður
af Viðeyjarstofu, svo þang-
að megi komast allan ársins
hring. Nú þegar er unnið
afkappi að endurbyggingu
Viðeyjarstofu, sem áformað
erað Ijúka fyrirafmæli
Reykjavíkur 18. ógúst 1988,
í samræmi við viljayfirlýs-
ingu Davíðs Oddssonar
borgarstjóra erhann tók við
afmælisgjöfinni 1986, um
að viðgerðin tækiekki
lengri tíma en tók Skúla að
byggja eða rótt tvö ór. Verð-
urþá aðstaða til ráðstefnu-
halds og veitingasölu i
þessu fyrsta steinhlaðna
húsi á íslandi, sem á að
verða opið almenningi og
gefa mynd af liðnum tíma.
Húsið verður algerlega sett
7 fyrra horf. Hefur undan-
farnar vikur verið hór við
viðgerðirnar danskur kunn-
áttumaður um slíka húsa-
gerð, Hans Danry, og
þjóifað íslenska múrara til
að halda verkinu áfram. En
nútíminn krefst þjónustu,
sem fyrri tíma höfðingjar
höfðuekki. Ogþarna vantar
eðlilega alla aðstöðu fyrir
tæknibúnað, snyrtiherbergi
og aðstöðu fyrir starfsfólk.
Því hefur orðið að ráði að
byggja tvöjarðhús. Hafa
þau neðanjarðar, svoþau
trufli ekkimyndhins gamla
seturs. Annað 4 metra langt
norðan við Viðeyjarstofu,
þarsem verður snyrting
o.fl. og hitt minna austan
við stofuna fyrir spennistöð
rafmagnsveitunnar. Á að
Ijúka þeim 7 sumar svo sjó-
ist aðeins upp úr tröppur.
IÐEYJARSTOFA
verður aftur að sloti
Endurbyggt og grafið í
rústir í sumar
Sé grafið í nánd við Við-
eyjarstofu er nauðsyn-
legt að vita hvort þar er
þjóðminjar að fínna. Og
því er þessa dagana unn-
ið af kappi að uppgreftri á staðnum
á vegum Arbæjarsafns undir stjóm
Mjallar Snæsdóttur fomleifafræð-
ings og með leyfí þjóðminjavarðar.
Þegar komið niður á mannvistar-
leifar, sem gætu verið frá tímum
Viðeyjarstofu og fundist hafa
krítarpípuhausar, kljásteinn o.fl.
Einn góðviðrisdaginn í vikunni
hélt fréttamaður Morgunblaðsins
út í Viðey með morgunbátnum, sem
flutti um 20 manns til sinna verk-
efna við fomleifagröft og endur-
byggingu Viðeyjarstofu og með
byggingarstjóra endurbyggingar-
innar, Magnús Sædal Svavarsson,
sér til upplýsinga við að skoða stað-
inn og framkvæmdirnar. Halda
verður vel á spöðunum ef halda á
tímaáætlun um viðgerðimar. Árið
1968 keypti íslenska ríkið, að fmm-
kvæði Bjama Benediktssonar
ráðherra Viðeyjarstofu og var hug-
myndin að hún yrði endurbyggð
fyrir þúsund ára afmæli íslands-
byggðar 1974. Var hún falin umsjá
þjóðminjavarðar, en fjárveitingar til
verksins urðu dræmar og nær eng-
ar í lokin. Undir stjóm Þorsteins
Gunnarssonar arkitekts var þakið
endumýjað og er nú lagt blásvört-
um, gleijuðum þaksteinum með
hollensku lagi, sem gljáði á í sól-
skininu þegar við komum þar út í
vikunni. Upphaflega var timburþak
á húsinu, sem alltaf lak. En-þrátt
fyrir lélega umhirðu í tvær'aldir
stendur gamla húsið í Viðey í góðu
gildi og kostir þess sem byggingar-
verks leyna sér ekki. Var búið að
rífa innan úr húsinu viðbætur og
fúa og vinna þar mikið og gott
verk, segir Magnús mér, þegar ríkið
ákvað að losa sig við þennan blóra-
böggul. Frá borginni er verkið nú
drifíð áfram undir stjóm þriggja
manna nefndar, sem í em Þórður
Þorbjamarson borgarverkfræðing-
ur, Bjöm Friðfinnsson fram-
kvæmdastjóri og Guðmundur Pálmi
Kristinsson yfirmaður bygginga-
deildar og með Þorsteini Gunnars-
sjmi ráðgjafa Þjóðminjasafnsins er
nú Leif Blumenstein, sem staðið
hefur fyrir viðgerðum hinna gömlu
húsa Reykjavfkurborgar. Og fleiri
eru þama sem reynslu hafa af
slíkum viðgerðum, svo sem Magnús
Bjömsson, sem m.a. var tvisvar
sinnum búinn að endurbyggja tum-
inn á Iðnaðarmannahúsinu gamla.
Við göngum um Viðejjarstofu
þar sem menn eru hvarvetna að
vinnu. Verið er að vinna við múr-
verkið, sem ekki er venjuleg
kalkmúrun, en það þarf tíma til að
Bitarnirá ioftinu íViðeyjarstofu
verða látnir halda sór. Þeireru
ófúnir, en gert hefur verið við
á stöku stað.
þoma. í stofunni var timburgólf,
sem lá á moldinni en undir púkkað
stórum steinum. Nú er grafíð niður
úr moldarlaginu, sett hellulagt gólf
og timburgólf yfír. Nú verður húsið
lofthitað með rafmagni, svo engir
ofnar sjáist. En fyrrum var kynnt
með eldstæðum og reykurinn leidd-
ur þaðan. En opnu eldstæðin tvö
em þama enn óbrejrtt, annað til
almennrar eldunar, en hafði seinna
falist bak við stiga. Hitt geysistórt,
stærsta eldstæði á landinu, notað
við sláturgerð og fleira og kjöt
hangið jrfir. Hægt er að reykja þijá
skrokka í einu, enda upp í 50 manns
í heimili hjá Ólafi Stephensen.
Bæði eldstæðin verða gerð upp.
Milliveggir eru múraðir í binding
og blasa nú við augum eins og þeir
vom upphaflega. Þykkir loftbitar
em líka þeir sömu og búið að gera
við fúa á stöku stað. Svo vel vill
til að til em uppmnalegar hurðir
úr húsinu, sem má bæta við. í fram-
hliðinni á hæðinni hafa verið fímm
tiltölulega litlar, samliggjandi stof-
ur og stigi upp úr miðstofunni. Þar
er viðhafnarstofa Skúla Magnús-
sonar, þar sem margir höfðingjar
sögunnar hafa setið. Og þegar
klöngrast er upp mjóan stiga upp
á loftið má sjá að þar er verið að
gera við gólfíð og búa á þessu
gríðarstóra geymslulofti sal með
þessum fallegu bitum til nútíma-
nota. Mætti í Viðejjarstofu koma
fyrir allt upp undir 200 manna ráð-
stefnu. En ætlunin er að ekki verði
þama dautt safn.
Fyrir veturinn á smábátahöfnin
að verða tilbúin, þannig að hægt
verði að leggja að þar aJlan ársins
hring og vatnslögn verður út í ejma.
Áður fengu menn vatn úr bmnni,
sem enn er nothæfur, en mundi
vart nægja, enda komið til heil-
Við uppgröftinn hafa komið upp smáhlutir, svo sem þessi vað-
steinn og hollenski krítarpfpuhausinn, sem fundust meðan við
stóðum viðíViðey.
brigðiseftirlit með sínar kröfur
síðan sá bmnnur dugði. En stærsta
verkið í sumar em jarðhýsin tvö.
Upphaflega hefur verið lítil þörf
fyrir snyrtiherbergi, þar eð menn
bmgðu sér í útihús, en seinna vom
tvær útbyggingar norður úr Viðeyj-
arstofu, þar sem annað hefur verið
náðhús. Nú verður slíkt neðanjarð-
ar. Vonast er til að þeim byggingum
verði lokið í sumar. Og því vom nú
7 manns að keppast við fomminja-
uppgröft á þessari ræmu, sem fer
undir stærra húsið rétt norðan við
Viðeyjarstofu, aðeins verður stein-
lagt hlað á milli.
Krítarpípur frá
dögum Skúla
Mjöll Snæsdóttir fomleifafræð-
ingur er þama með sínu fólki að
róta í moldinni í afgirtri giyfju, þar
sem mótar fyrir hleðslum. Með
henni em enskur fomleifafræðing-
ur, sagnfræðingur og nemar. Þegar
framkvæmdir vom ákveðnar í vetur
og uppgröftur talinn nauðsynlegur,
enda vitað að í eynni var m.a. fomt
klaustur, þá fór hún og tók á staðn-
um 17 m langan pmfuskurð með
15 og 12 m þverskurðum. Kom í
ljós að eitthvað hafði verið þama
af mannvirkjum, nýjum og gömlum.
Og þama sem neðanjarðarhúsið á
að vera reyndust svo, þegar byijað
var í vor, vera mannvistarlög nokk-
uð djúpt niður. Þar er aska úr
eldstæðum og þá em venjulega
mannabústaðir alveg við. Nú hafði
verið unnið þama í 9 daga og skot-
gengið, eins og hún orðaði það.
Hefur norður frá húsinu verið 6-7
m breið stétt, svo sem sjá má, og
þar utan við leifar af stórri bygg-
ingu. Hluti hennar nær inn á
svæðið, sem nú á að nota. Ekki er
þó enn vitað hve gömul hún er.
Gæti verið frá sama tíma og stofa
Skúla Magnússonar. Ekki var þó
enn komið niður á gólfíð á sjálfu
húsinu. Einu sinni hefur því verið
breytt og byggt aftur inni í tóftinni.
Ymislegt smálegt hefur fundist
þama, svo sem keramikbrot, brot
úr hnífum og nokkrir hausar af
krítarpípum, bæði dönskum og hol-
lenskum. Eitt slíkt kom upp meðan
við stóðum við. Hollenskur pípuhaus
frá 18. öld, merktur í endann. Einn-