Morgunblaðið - 07.06.1987, Blaðsíða 16

16 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1987
B 17
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1987
+
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni
að láta fara fram könnun á valdi í íslensku
þjóðfélagi. Könnunin skal fólgin í því að
rannsaka og greina hvemig háttað er
völdum og valdahlutföllum stofnana og
samtaka, bæði opinberra og óopinberra“.
Þessa ályktun samþykkti hæstvirt alþingi
nýlega. Er þá væntanlega eitt af verkefn-
unum sem ný ríkisstjóm fær á sitt borð.
Kannski ekki ómerkasta verkefni tilvon-
andi ríkisstjómar að skoða þær aðferðir
og leiðir sem raunverulega em famar
við ákvarðanatöku um hagsmunamál
okkar landsmanna, þótt slíkt dugi líklega
iengur en til fjögurra ára og nái þá vart
marki í stjómarsáttmálum, sem hannaðir
em til næstu fjögurra ára. Ná ekki
lengra, skv. hugmyndinni: Eftir okkur
syndaflóðið.
Þangað til þetta liggur Ijóst fyrir má
kannski bara í umræðunum láta eins og
maður viti ekki af öðmm valdhöfum, sem
ekki fínnast á blaði. Trúa því að ríkis-
stjomin á hönnunarborðinu sé almáttug,
geti ákveðið allt gegn um meirihluta með
lögum. Sá prófessor okkar, sem mest
hefur skrifað um stjómmál og siðfræði
að undanfömu, Páll Skúlason, komst svo
að orði nýlega í blaðaviðtali um ráð-
herraembættin: „En það sem stingur í
augun varðandi þessi embætti er það
alræðisvald sem mennimir er gegna þess-
um embættum virðast iðulega taka sér
- alræði sem á sér lagalegan gmnn í
hinni dönsku stjómarskrá okkar, en brýt-
ur gersamlega í bága við lýðræðis-
hugmyndina.“ Með slíka trú í farteskinu
gengur kannski að vita ekki að það er
verkalýðshreyfíngin sem á undanfömum
ámm hefur ráðið launastiganum, hver
veit? Reyna bara að stíga ofan á tæmar
á henni — ofur mjúklega.
Mörg okkar hafa verið að velta því
fyrir okkur að undanfömu í lífsins ólgu-
sjó hver í rauninni ráði hinu og þessu
sem yfír okkur dynur. Þessir sem við
kjósum og getum sett af eða einhveijir
allt aðrir? Hvar skal bera niður? Þar sem
mestu máli skiptir. Að fæðast og deyja
em víst homsteinanir í lífínu. Þar emm
við öll á sama báti. Lífíð emm við öll og
alltaf að hamast við að halda í, á hverju
sem gengur? Hver ræður í rauninni þessu
dýrmætasta sem við öll eigum? En sú
spuming, eins og einhver sé á íslandi
dæmdur til dauða? En bíðum við. Hver
ræður því hvort við getum haldið í líftór-
una, t.d. fengið uppskurð þegar eitthvert
innanmein kallar á slíkt? Þá fer nú málið
að vandast. Raunar orðið aðkallandi að
vita hvar valdið liggur, ekki satt?
Er ekki predikað af þeim sem það eiga
gerst að vita hve mikilvægt sé að koma
strax til læknis, svo nema megi burt
vont æxli eða gera við þrengda æð, áður
en það er búið að breiðast út eða maður
dettur niður dauður af því hjarta eða
heili fá ekki það sem þarf til að þau
starfí eða eitthvað annað hefur farið úr
lagi? Hvað gerist þá ef maður kemur
ekki nógu snemma? Fyrsta ábyrgð liggur
þá væntanlega hjá manni sjálfum. Og
hvað gerist ef maður kemur nógu
snemma, en er ekki neyðartilfelli í augna-
bliki þegar einhver eða einhveijir em
búnir að ákveða að nú verði bara „sinnt
neyðartilfellum"? Vegna verkfalla, vegna
sumarleyfa, af því þeir hafa ekki nógu
hátt kaup? Hveijir ráða þá lífí manns?
Hveijir hafa þá völdin yfír lífí og dauða?
Sjálfsagt ekki gott að vita. Réttindum
ku eiga að fylgja ábyrgð, samkvæmt
kenningunni, þótt í íslenskum lögum öll-
um — utan einum — komi réttindin alltaf
á undan skyldunum í texta. Þegar um
verkalýðsfélög er að ræða, era til reglur
um hvar réttindin liggja og hvar skyld-
ur, réttindin að vísu í forgang. Maður fær
ofurlitla hugmynd um „hvenær má drepa
mann og hvenær má ekki drepa mann“,
svo notað sé afbrigði af merkri spumingu
nóbelsskáldsins. Gott að vita a.m.k. að
það sé lögum samkvæmt, ef menn yfír-
leitt komast að nokkurri niðurstöðu í
hinni ósvöraðu spumingu Jóns Hregg-
viðssonar: Hvenær hefur maður drepið
mann og hvenær hefur maður ekki drep-
ið mann.
Nú hafa viðhorf breyst, burt séð frá
því hvort þessi spuming á nokkum rétt
á sér yfirleitt. Einstaklingum hafa verið
fengin réttindi til þess að hindra að
nokkrir aðrir gangi í lífsnauðsynleg störf,
en bera í lögum enga ábyrð á þeim óunn-
um. Geta í fullum rétti hótað opinberlega
að ganga úr þeim störfum í hóp svo eng-
inn verði eftir og gert það. Með fullum
rétti. Var þó ekki dulítið napurt að fá á
slgáinn hjá þeim sem eftir sátu tertu-
veislu til að fagna brottgögnu úr lífsnauð-
synlegum störfum í vetur? Það er
smekksatriði. Eða hvað?
„Raunveraleg stjómmál snúast um að
ákvarða og tiyggja skilyrði þess að blóm-
legt líf verði í landinu“, sagði fyrmefndur
prófessor. Gætum kannski einfalelga
sagt að líf verði í landinu — punktur.
Ef ný ríkisstjóm gæti nú orðið til þess
að skilgreina fyrir okkur hver hefur völd-
in, þegar hugsanlega er um líf og dauða
að tefla, þá sæti hún ekki til einskis. Að
ekki sé talað um ef hún efndi til björgun-
araðgerða. Þetta er svo nýtt í okkar
samfélagi í sambandi við líf og dauða,
að varla er von að til séu viðbrögð. Flest
önnur lönd hafa her með herlæknum og
herspítulum, sem verða að nokkurs konar
björgunarsveit ef mikið liggur við. Hér
er ekkert slíkt. Verðum við ekki að fara
að koma okkur upp, á okkar eigin máta,
einhveijum almannavömum á þessu
sviði, sem grípa inn í ef líf geta verið í
veði. Eða eigum við bara að láta nægja
að bjarga fólki á sjó eða uppi í fjöllum?
Og eiga ekki þeir sem veita réttindin að
setja líka undir lekana, eða hvað?
Abyrgð er þung \
og þjakandi
þessvegna sneiða menn
hjá henni.
( - PH/ABS)
A T S
vikuna 8.
EÐILL
- 12. júní
KABARETT
mán udagur ■
lokað.
PRI^ UDA g Ur
t>riár , Buö,ttssst4pa.
reeKJur. snutubrauA.
mjð vikudagur
Brauö Mint>stronc.
sa/ati. au,atungu og ávaxta-
Hörp uskc/fisicur m „
rjótna. 'n/s>’r'>u™
i'imíví runA guk
I Os 7 uIJsi G U R -
Bruu*snuturPa™*PU .. '
sa/ati r'n/han8‘kjöti
JE88 °8 s‘ld.
í-><?sert.
og
VERÐI YKKURAÐ GÓÐU!
Fyrírtæki og stofnanir
leitið tilboða.
V eitingamaðurinn
Ný garðplöntusala
Garðplöntur í úrvali
Sumarblóm, tré, runnar,
fjölœr blóm.
Verið velkomin.
Gróðrarstöðin BORG
Hveragerði, inngangur austan Eden, sími 99-4438.
sími: 686880.
Sumartilboð
af reyrhúsgögnum
Mikið úrval.
Hagstætt verð.
Greiðslukortaþjónusta.
VALHÚSGÖGN
Ármúla 8, sími 82275.
ÚTVEGSBANKI ÍSLANDS HF
riiviivi _ ÖFLUGUR BANKI
STAÐREYNDIR UM INNIANSREIKNING MEÐ ABOT
FULLIR VEXTIR STRAX FRÁ FULL VERÐTRYGGING
©INN[ÁNSDEGI FRJÁLS ÚTTEKT
VEXTIR EKKILÆGRI EN Á VERÐTRYGGÐUM HVENÆR SEM ER
INNLÁNSREIKNINGUM MEÐ ÞRIGGJA
MÁNAÐA BINDINGU A
m ENGINN UTTEKTARKOSTNAÐUR
ABOT
A VEXTI
GULLS ÍGILDI
I
k**%*W* 5».