Morgunblaðið - 07.06.1987, Blaðsíða 14

14 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1987
VILLIMENSKA
Maðurinn sem reyndi
að ræna Gestapóböðlinum
Eitt af því skrýtnasta sem sjá
má í réttarsölunum í Lyon í
Frakklandi þar sem nú er verið að
dæma í máli Klaus Barbie, er „mexí-
kanski fíðringurinn" svokallaði,
ókyrrðin sem fer eins og eldur í
sinu um lögfræðingabekkina.
í málinu gegn Barbie fara 43
lögmenn með umboðið fyrir þá, sem
telja sig eiga um sárt að binda af
hans völdum, og allir vilja þeir láta
til sín heyra í einu. Franskar réttar-
farsvenjur hafa hins vegar löngum
þótt heldur Iausar í reipunum og
það ásamt glerhörðum bekkjunum
veldur þvi, að yfír að líta er allt ein
iðandi kös.
Áberandi í þessum hópi er Serge
Klarsfíeld en tilraunir hans til að
ræna Klaus Barbie og fá hann fram-
seldan eiga mestan heiðurinn af
þessari uppákomu.
Beate, þýsk eiginkona Klars-
desh og þeim hijóstrugu lendum
sem tunglfaramir bandarísku
þurftu að glíma við.
Tunglbílamir í Bangladesh geta
flutt allt að 25 manns í einu, en
þar af þurfa nokkrir að vísu að sitja
á vélarhlífínni. Við þetta bætist
síðan á stundum hreint ótrúlegt
magn af farangri.
Jeppamir gegna hlutverki áætl-
unarbíla. Fargjöldin em lág en sem
fyrr segir mega farþegar búast við
því að verða kallaðir út að ýta og
hjálpa þeim upp bröttustu brekk-
umar, þó að sjúkir séu að vísu
undanþegnir þessari skyldu. Far-
þegamir þurfa einnig ósjaldan að
leiðbeina ökumanninum, því að fólk
og farangur byrgir honum oft sýn
fram á veginn.
Flestir tunglbílanna eru opnir en
sumir ökumenn lána farþegum aur-
hlífar.
Sharif Hossain, sem hefur ekið
slíkum farkosti af þessu tagi í 12
ár, sagði hreykinn við fréttamann
Reuters að bíllinn hefði aldrei
brugðist sér. Hann bætti því raunar
við að tímans tönn væri farin að
segja til sín og illa gengi að útvega
varahluti. Varahlutimir frá verk-
smiðjunum eru að sjálfsögðu löngu
uppumir og þótt bílasmiðir í
Bangladesh séu að bisa við að beija
í brestina dugar það heldur
skammt.
Annar ökumaður sagði Reuters-
manninum að það væri einmitt
aldur ökutækjanna sem orsakaði
litla slysatíðni. „Þegar maður keyr-
ir nýjan bíl fyllist maður gleði og
eldmóði sem leiðir gjaman til slysa.
Gamlir bílar em miklu öruggari,"
sagði Moqbul Ahmad.
- ANIS AHMED
fields, hefur vakið á sér athygli
fyrir óvanaleg uppátæki, löðrungaði
einu sinni kanslara Vestur-Þýska-
lands um leið og hún hrópaði
„nasisti, nasisti", en maðurinn
hennar er ekki síður áhugaverður.
Faðir hans var rúmenskur gyð-
ingur, sem barist hafði í franska
hemum og bjó í Nissa á því herr-
ans ári 1943. Þar varð honum það
á að beija foringja í Gestapo. Þegar
Þjóðveijamir komu til að sækja
hann, ýtti Serge, sem þá var átta
ára gamall, systur sinni og móður
á bak við falskan vegg en gafst
sjálfíir upp þegjandi og hljóðalaust.
Hann lét lífíð í Auschwitz þar sem
Serge fann skjölin um hann árið
1965.
Serge ólst upp hjá franskri kaþól-
ikkafjölskyldu og vegna þess hve
hann var þakklátur því, að enginn
varð til að koma upp um móður
hans og úthrópa hana sem gyðing,
hefur hann alltaf haldið því fram
að flestir Frakkar hafi verið sak-
lausir af samstarfí við hemámsliðið.
Honum var samt nóg boðið þegar
einn kennara hans hélt því fram
að helförin væri bara tilbúningu:
og gekk þá út úr kennslustofunni.
Arið 1960 þegar Serge var við
nám í sögu og stjómmálafræðum,
hitti hann Beate, dóttur fyrrum
foringja í þýska hemum, í neðan-
jarðarlestinni í París. Opnaði hann
augu hennar fyrir grimmdarverkum
Þriðja ríkisins en þótt Beate biði
ekki boðanna með að láta til sín
taka gegn hugsanlegum nasistum
hafði Serge sjálfur hljótt um sig
næstu 11 árin. Þá reyndu þau að
ræna fyrrum yfírmanni Barbies í
Gestapo, Kurt Lischka, á götu í
Köln. Það reyndist þó ekki auðvelt
að koma Lischka, sem var mikill
að burðum, inn í bílaleigubílinn og
þegar lögreglumenn bar að gáfust
þau upp við svo búið.
Árið 1972 komust þau að raun
um að Barbie væri í Perú og síðar
í Bólivíu. Reyndu þau að ræna hon-
um en ekki tókst þó betur til en
við fyrri mannránstilraunina. Klars-
fíeld rak nú harðan áróður fyrir því
að Barbie yrði framseldur og tveim-
ur árum síðar, þegar hann hafði
lokið lagaprófí, hafði hann þá
ánægju að taka þátt í réttarhöldun-
um gegn Lischka.
Klarsfield kýs að sín verði fremur
minnst sem sagnfræðings en nas-
istaveiðara og kemur til með að
láta ýmislegt eftir sig á því sviði.
í bókinni „Auschwitz Vichy" ijallar
hann um samstarf Frakka við Þjóð-
veija en samantekt hans um
nauðungarflutning 44 gyðinga-
bama til Auschwits árið 1944,
helsta ákæruefnið gegn Barbie, er
áhrifaríkasta framlag hans til rétt-
arhaldanna í Lyon.
KLARSFIELD — Eiginkonan löðrungaði kanslarann.
HARKA SEX
Amnesty Intemational_ hefur
skorað á stjómvöld í íran að
láta af þeirri „grimmd og mann-
vonsku" sem einkennir meðferðina
á föngum þar í landi, jafnt á þeim
sem sitja inni fyrir pólitískar sakir
og þeim sem hafa gerst sekir um
önnur afbrot. Þá hefur stjómin
einnig verið hvött til að standa
þannig að löggjöf og mannrétt-
indamálum, að það sé í einhveiju
samræmi við það, sem gerist með-
al siðmenntaðra þjóða.
í nýrri skýrslu, sem vís er til
að reita ráðamenn í íran til reiði,
hvetur Amnesty þá til að taka upp
mannúðlegri refsingar en hætta
hýðingum, aflimunum, krossfest-
ingum og að láta grýta menn til
dauða. A tólf mánaða tímabili,
fram í mars sl., voru 6.400 menn
dæmdir til líkamlegrar refsingar í
Teheran einni, þar af voru 1.100
hýddir fyrir kynferðisleg afbrot
eða áfengisneyslu.
Skýrslan er byggð á tveimur
bréfum sem Teheran-stjóminni
voru send í fyrra, en við hvorugu
þeirra barst nokkurt svar. Klerka-
stjómin heldur því fram á móti
að Amnesty sé fíillt af fordómum
og hlutdrægni í dómum sínum og
segir að frá árinu 1983 hafí mikið
áunnist í mannréttindamálum í
landinu.
Fulltrúar Amnesty segjast við-
urkenna að íranir hafí rétt til að
setja lög í samræmi við þjóðfélags-
legar, menningarlegar og trúar-
legar hefðir í landinu en leggja
áherslu á að í þeim verði líka að
taka tillit til alþjóðlegra skuld-
bindinga gagnvart mannréttind-
um. Pyntingar og aðrar
KHOMEINI— Rétt ein helgi-
myndin af átrúnaðargoðinu
stingur óþyrmilega í stúf viðþær
villimannslegu refsingar sem
tíðkast i íran.
Amnesty
heitir á
Irani að
láta af
pyntingum
„grimmilegar, ómannúðlegar og
niðurlægjandi aðferðir" eru bann-
aðar í samþykktum Sameinuðu
þjóðanna um borgaraleg og
pólitísk réttindi og stjómvöld í íran
eru aðilar að þessum samþykktum.
Amnesty getur ekki nefnt neina
tölu yfír ijölda „samviskufanga" í
írönskum fangelsum en hefur upp-
lýsingar sínar úr ýmsum áttum,
úr opinberum tímaritum og frétta-
skeytum og frá fyrrverandi
fongum og ættingjum þeirra, sem
sitja í fangelsum stjómarinnar.
Með þennan efnivið í höndunum
settu samtökin saman skýrsluna
um kúgunina og þær ómanneskju-
legu aðferðir sem tíðkast í fangels-
unum.
Algengustu pyntingaraðferðim-
ar em að beija fangana í fætuma,
hýða þá með leðurólum, stálvír eða
rafmagnssnúrum og hengja þá
upp á höndum eða úlnliðum. Rauði
þráðurinn í frásögnum fanganna
em fangaklefar yfirfullir af fólki
með bundið fyrir augu og með
bólgna og blæðandi fætur.
í skýrslu Amnesty segir að geð-
þóttahandtökur og óréttlátir
dómar yfír pólitískum föngum séu
„til háðungar fyrir íranskt réttar-
far“. Flest réttarhaldanna vom
leynileg og stóðu aðeins í örfáar
mínútur. Dómamir vom ekki birt-
ir og ekki hægt að áfrýja þeim.
Um hýðingamar segir Am-
nesty, að þeim sé beitt fyrir meira
en 50 mismunandi afbrot, þar á
meðal fyrir falsanir (74 vandar-
högg) og fyrir áfengisneyslu (80
högg).
- LIX THURGOOD
GAMLI GRÁNI — Farþegamir verða auðvitað stundum að þjálpa til.
Hinir ódrepandi
stríðsfákar í Bangladeh
ótt rúmlega 40 ár séu liðin frá
lokum heimsstyijaldarinnar
síðari em jeppamir sem breski her-
inn notaði í Bangladesh enn helsta
samgöngutæki þúsunda manna þar
um slóðir. Þeir virðast ódrepandi
en farþegamir verða að vísu að
vera við því búnir að fara út og ýta
annað slagið.
„Jeppamir em gamlir og úr sér
gengnir en þeir em ömgg farar-
tæki, jafnvel á hinum slæmu vegum
okkar,“ sagði umferðarlögreglu-
maðurinn í smábænum Kaukhali í
sunnanverðu Bangladesh. Hann
sagði að jeppamir væm aðalsam-
göngutækin í fjallahéruðum
Chittagong en þar væm grýttustu
og ógreiðfæmstu vegir í landinu.
Ziaur Rahman, fyrmrn forseti
landsins, kom í heimsókn þama ári
áður en hann lét lífíð í uppreisninni
í maí 1981. Hann kallaði jeppana
tunglbíla og það hafa þeir heitið
ætíð síðan. Víst er um það að ýmis-
legt er líkt með vegunum í Bangla-