Morgunblaðið - 06.09.1987, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 1987
Kaana úralþingis-
hátíðarstellinu
1930 með bláa fán-
anum ogfálka-
myndinni til
hægri. Til vinstri
ersúkkulaði-
kanna, sem skenkt
var úr í brúðkaupi
tengdaforeldra
Jónu Kristínar um
aldamótin, en það
vargjöf úrbúi
móðurafa og
ömmu Vigdísar
forseta.
egar hjónin Magnús
G. Jónsson, dósent í
frönsku og yfirkennari
við MR, og Jóna
Kristín Magnúsdóttir
keyptu helminginn af
þessu húsi árið 1950 var þessi vakn-
ing fyrir varðveislu eldri húsanna
ekki í tísku. Enda íslendingar nýrík-
ir úr stríðinu. Margir láðu þeim að
vera að kaupa það, að því er JÓna
Kristín segir. Hún hafði ung kynnst
gomlum húsum, fyrst sem bam hjá
Sólveigu móðursystur sinni og hús-
freyju í Nesstofu á Seltjamamesi,
þar sem Dýrleif Jónsdóttir amma
hennar dvaldi, og svo hjá fólki sínu
í Borgarfirðinum og tók ástfóstri við
þau svo að hún hefur nær alla æfi
kosið sér slíkan bústað. Móðursystir
Magnúsar, Sesselja Sigurðardóttir
kaupkona í Snót, átti hinn helming-
inn af þessu húsi og þar hafði faðir
hans, Jon Magnússon, bóndi í
Krísuvík og síðar fasteignasali, leigt
um sinn ásamt dætrum sínum og
dáið þar níræður að aldri. Þau hjón-
in tóku strax að endumýja húsið,
sem var farið að láta á sjá, og fluttu
ekki í það fym en 1951.
Það var Armann Armannsson,
bygginarmeistari, sem hafði sérhæft
sig í endurbyggingu gamalla húsa,
sem gerði upp húsið og endumýjaði
m.a. útskurðinn. Eftir það sá svili
hans Böðvar Bjamason og mágur
Jonu Kristínar um allt viðhald á
húsinu, og sonur hans Bjami Böð-
varsson, byggingameistari sér nú
um endumýjunina og hefur líka sér-
hæft sig í slíku. Þá hafa þau fengið
ábendingar frá Leifi Blumenstein og
Herði Agústssyni, listmálara, sem
hafa fylgst með verkinu.
En víkjum aftur að uppruna þessa
húss, Tjamargötu 40, sem var byggt
1908, þegar embættismenn voru upp
úr aldamótum að reisa sín fallegu
timburhús við Ijömina. Það var
Thorvald Krabbe, landsverkfræðing-
ur og seinna vita- og hafnarmála-
stjóri og kona hans Margrethe sem
létu byggja það og urðu fyrstu íbú-
amir. Var þetta syðsta húsið við
'Ijamargötuna. Fyrir austan það
tóku við melar og Skothúsið, en
Melkot var næsta hús fyrir neðan.
Var húsið þá þegar málað rautt með
hvítum gluggum og mun ásamt bisk-
upshúsinu við Tjamargötu 26 vera
fyrsta rauða húsið i ’oænum.
Húsið var hið vandaðasta frá upp-
hafi. í viðtali við Helgu Krabbe,
dóttur þeirra hjóna í Lesbók Morg-
unblaðsins fyrir nokkmm ámm,
tekur hún fram að vatnspípur hafi
verið í húsinu frá upphafi, en ekki
teknar í notkun fyiT en árið eftir
er vatni var veitt úr Gvendarbmnn-
um og vatnsveita tekin í notkun í
bænum. Þangað til var notað vatn
úr bmnni sem faðir hennar lét gera
undir húsinu og enn er þar. Sagði
Jóna Kristín, sem er mjög fróð um
sögu þessa húss, að bmnnurinn hefði
verið fylltur með gijóti og yfir hann
látinn skrúfaður hlemmur eftir að
þau Magnús komu i húsið, enda
betra að byrgja bmnnin áður en
bömin dyttu ofan í hann. Með vatn-
sveitunni var fengið vatnsklósett, en
þangað til hafði verið útikamar að
húsabaki.
Jónu Kristínu hittum við úti í
garðinum einn góðviðrisdaginn í
sumar og gáfum okkur á tal við
hana um húsið og garðinn. Hún var
þá að hlú að gömlu tijánum, sem
ekki hefur í sumar verið hægt að
komast almennilega að vegna vinnu-
palla og viðgerða á húsinu. Garður-
inn er jafngamall húsinu og sum
trén sem þar em enn frá tíð Krabbe-
fjölskyldunnar. Benti Jóna Kristín
okkur á þijú rósatré, sem á hveiju
sumri blómstra og bera hvítar og
rauðar rósir. í hominu vestan við
húsið stendur gamall heggur frá
sama tíma og nær enn að blómstra
stómm hvítum blómum. Jona Kristfn
sagði að garðurinn hafí alltaf frá
því hún kom í húsið 1951 verið henn-
ar stóra áhugamál. Magnús Niels-
son, sem vann m.a. að skógrækt hjá
Hermanni Jónassyni ráðherra og
Húsið við Tjarnargötu 40 er
nú að koma nýuppgert und-
an vinnupöllunum og verður
bráðum rautt aftur, eins og
það var upphaflega. Síðan
það var byggt 1908 hefur
útliti í engu verið breytt.
Upsir prýða útskomar rósettur,
sem alltaf hafa verið endumýjað-
ar, en listarnir á milli em ekki
eins og ætla mætti úr tré heldur
úr bárujárni, sem svo hugvitsam-
lega er notað.
nágranna þeirra, hjálpaði henni að
gróðursetja hin trén öll fyrir 30
ámm. Næsti nágranni í Tjamargötu
38, Sigurgísli verslunarmaður hjá
Siemsen, gaf þeim m.a. stóra álminn
í homi garðsins. Fyrmm kvaðst hún
hafa verið með mikið af blómum í
garðinum hvert sumar, m.a. í stein-
beðum, en það væri nú orðið minna.
Eftir að hafa stansað í garðinum
hjá Jónu Kristínu við nýviðgert hú-
sið, var forvitnin vakin og við
fengum að koma inn með henni og
þiggja kaffi úr einum af þessum
gömlu fallegu könnum hennar, sem
em hreinustu fomgripir. Þau Magn-
ús búa á efri hæðinni og risinu. Við
rekum strax augun í rósettuna kring
um loftljósið í einni stofunni. Á dög-
um Krabbefjölskyldunnar var fyrst
/ hverju herbergi í þessu gamla
húsi em lofttúður með spjöldum
úr skrautlegu bronsi, sem halda
uávallt fersku lofti inni. Engin
gerfiloftræsting þar.
notuð steinolía til ljósa og hangir
steinolíulampi frá heimili Jónu
Kristínar enn sem minjagripur í eld-
Borgaprjði
Í80ár
Texti: Elín Pálmadóttir Myndir: Bjarni
Áhugi á að halda við gömlum
húsum hefur verið mjög vaxandi
á undanförnum árum. Hvert
gamla húsið á fætur öðru fær
endurnýjuð klæði. Gömul upp-
dubbuð hús setja þannig sitt
svipmót á bæina, Akureyri, ísa-
fjörð, Stykkishólm, Hafnarfjörð,
Eskifjörð o. fl. í Reykjavík vekur
mesta athygli að Gijótaþorpið,
upphaf byggðar í Reykjavík, hef-
ur nú tekið stakkaskiptum og
orðin mikil borgarprýði í mið '
bænum. En í borginni eru líka
slík gömul og reisuleg hús, sem
í áratugi hafa glatt augu vegfa-
renda, ávallt falleg og vel við
haldin. Eitt þeirra er rauða húsið
með hvítu útskornu upsunum og
hvítmáluðu gluggunum á horni
Tjarnargötu og Skothúsvegar.
Slikt gerist ekki af sjálfu sér,
heldur fyrir alúð og umhyggju
þeirra sem þar búa. Nú er þetta
reisulega hús að koma með nýrri
klæðningu og viðgerðum tré-
skurði undan vinnupöllum og
bíður þess að verða rautt aftur.
Víkur ekki fremur en fyrr frá
uppruna sínum. Það er í rauninni
ekki síður í frásögur færandi en
þegar bjargað er á elleftu stundu
því því sem illa er farið.