Morgunblaðið - 07.11.1987, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 1987
57
Víða hafa Rómverjar skilið eftir spor. Þarna stendur m.a. enn uppi hluti rómversks hring-
boga í dyragætt á Hótel Royal í Vín. Kórfélagar og makar fremst á myndinni.
Fararstjórarnir ungversku, þau Alexander og Diana.
stund á þá eðlu kúnst tónlistina í
Vínarborg á árum áður og þvt sem
á heimavelli.
Það hafði staðið til að íjjölmenna
á Brúðkaup Figarós eftir Mozart i
Staatsoper þetta laugardagskvöld.
En einhverra hluta vegna hafði sýn-
ingarskrá óperunnar breyst. Það
var því María Stúart eftir Donizetti
sem var á sviðinu í Ríkisóperunni
þetta kvöld en ekki Fígaró gamli
og þótti fróðum mönnum um óperur
það ekki góð skipti. En það var svo
sem um fleira að velja. I Volksoper
var verið að sýna Ævintýri Hoff-
manns eftir Offenbach. 1 þvf fræga
leikhúsi Burgtheater réð ríkjum
Ríkharður III. eftir Shakespeare og
í Háskólaleikhúsinu var verið að
sýna Mávinn eftir Tschekow. Er
þetta þó ekki nema hluti allra þeirra
meistaraverka sem á boðstólum
voru í leikhúsum Vínarborgar þessa
dagana. Eru þá ótaldir allir konsert-
amir í tónleikasölum og kirkjum
borgarinnar sem og myndlistarsýn-
ingar er skiptu tugum. En kvöldið
var fagurt og daginn eftir skyldu
Fóstbræður sjálfir leggja fram sinn
skerf til hátíðarinnar.
Hvítasunnudagur rann upp,
bjartur og dáfríður, eins og vera
bar. Hafi íslenskir ferðalangar ekki
þegar verið komnir í neitt sérstak-
lega guðrækilegt hátíðarskap, þá
fór ekki á milli mála að nú kallaði
Vínarborg inn kaþóiska þegna sína
til helgra tíða. Borgin ómaði öll af
hringingum kirkjuklukknanna. Það
var ekki steinsnar fyrir íbúa á Hót-
el Royal að skreppa til hámessu i
Stefánsdómi. Þijú Bkref fyrir hom-
ið, fimmtíu skref yfir torgið og inn
í kirkjuna var komið! Þar var sam-
ankominn mestallur háaðall kaþ-
ólsku kirkjunnar i Vín, og var
messan sungin með þvílíkum til-
þrifum að óbreyttir prótestantar
ofan af íslandi þóttust aldrei hafa
lifað annað eins. Sælir og hjarta-
hreinir komu þeir sem höfðu drifið
sig kortér yfír níu til messu 'i hall-
arkapellunni i Hofburg og hlustað
á Vínardrengjakórinn. Og þá var
þeim heldur ekki í kot vlsað sem
vom við messu í Ágústínusarkirkj-
unni, en hún er einnig ( hallarsam-
fellunni við Hofburg. Þar var sungið
eitt af höfuðverkum tónbókmennt-
anna við messuna með öllum sfnum
Kyrie, Credo og Agnus Dei af fær-
ustu listamönnum, þar sem við átti
í guðsþjónustunni. En svo voru aðr-
ir syndlausir að þeir þóttust ekkert
þurfa á kirkjuferðum að halda
þennan hvítasunnumorgun, en
heilsuðu þess í stað upp á frú Maríu
Teresíu í þeirri undurfögru höll
Schönbrunn og létu heillast af ótrú-
legri fegurð salarkynna og skraut-
garða þeirrar merku frúar.
Hitinn var áreiðanlega kominn
upp undir þijátíu stig og söngstjór-
inn var farinn að svitna af áhyggj-
um ef ekki hita. Því fátt ku vera
hættulegra fögrum söngröddum en
brennandi sólarhitinn, og um kvöld-
ið skyldi „Karlakor Foostbraedur,
Island" — eins og þeir voru kynntir
í dagskrá Wiener Festwochen —
syngja í Karlskirkju, einni frægustu
og fegurstu kirkju Vinarborgar. í
tilefni staðs og stundar var efnis-
skrá Fóstbræðra að þessu sinni með
óvenju guðrækilegum blæ. Það var
kannski ekki alveg einhlítt hvað
varðaði efni og innihald þótt
blæfagrir tónamir seiddu fram
helgisvip á á^jónu innfæddra kirkju-
gesta.
Karlskirkja er feikilega stór
kirkja og mikill eftirhljómur í henni
og þvi ekki vandalaust að velja
heppileg lög til flutnings þar. En
Vínarbúar fögnuðu söng Fóst-
bræðra gífurlega vel og enn máttu
þeir syngja aukalög. Islendingafé-
lagið í Vín og aðrir íslenskir tón-
listarunnendur þar staddir,
fjölmenntu og til þessara tónleika
og gerðu þeir ekki aðeins að klappa
Fóstbræðrum lof í lófa heldur buðu
þeim til fagnaðar í listilegum bjór-
kjallara, þar eigi langt undan, að
loknum tónleikunum. Var þar
fremstur ( flokki íslandsvinurinn og
fyrrverandi félagi Sinfóníuhljóm-
sveitar fslands, Helmut Neumann.
Hafði hann ásamt konu sinni,
Marín, sem er íslensk, haft veg og
vanda af undirbúningi þátttöku
Fóstbræðra í Vínarlistahátiðinni.
Annan í hvitasunnu, mánudaginn
8. júní, var svo langt af stað til
Ungveijalands í prýðilegu ferða-
veðri. Fyrsti áfangastaður karla-
kórsins Fóstbræðra í Ungveijalandi
var Sópron. Það var ekki ekið eftir
hraðbrautum fyrsta spölinn, enda
ekki tiltakanleg löng leið frá Vín
til Sópron — ekki nema þetta
80—90 km. Búsældarlegir og glað-
legir bóndabæir Austurríkis hurfu
fyrir gráleitum og dálítið þreytuleg-
um ungverskum sveitabæjum. Það
hafði bara gengið nokkuð fljótt fyr-
ir sig að komast yfír landamærin —
þrátt fyrir tpjög (tarlega vegabréfa-
skoðun og dálítið spenntar taugar
bílstjóranna frá Lúxemborg, en
monsieur Femand var af frönskum
uppruna, eins og áður hefur verið
sagt frá, og þvi með franskt vega-
bréf. Tóku ungverskir landamæra-
verðir sér einkar góðan tíma til að
rannsaka vegabréfíð hans og máttu
islensku ferðalangarnir biða góða
stund eftir að hann fengi það aftur.
Sópron er rétt innan við landa-
mæri Austurrfkis og Ungveijalands
og það blönduð austurriskum áhrif-
um og Au8turrikismönnum að árið
1922 var látin fara fram atkvæða-
greiðsla í borginni um það hvorri
þjóðinni borgin skyldi tiiheyra. En
þrétt fyrir allar austurrískar mægð-
ir og menningarleg áhrif þá voru
Sópron-búar vissir um að þeir væru
Ungveijar, enda munu liggja til
þess margar og merkar sögulegar
forsendur.
Magyarar, herskár hirðingaþjóð-
flokkur, er kom austan Úralfjalla á
9. öld — að talið er — settust að á
sléttum Ungveijalands og stofnuðu
þar konungsríki eftir að Ottó mikla
Þýskalandskeisara (936—973)
hafði tekist að stemma stigu við
ránsferðum þeirra vestur í lönd
kristinna manna. Til eru ennþá veg-
leg mannvirki í Sópron sem fyrstu
konungar Magyara (eða Madjara)
létu reisa fyrir u.þ.b. þúsund árum.
Og næstum því tvö þúsund ára eru
rómversku rústirnar sem verið er
að grafa upp í miðri Sópron þessa
dagana,
Gamli kaþólski biskupinn sem sá
um tónleika Fóstbræðra þarna í
Sópron hafði frá inörgu að segja
og var sjálfur gott dæmi um ung-
versk-austurrískar mægðir. Hann
talaði þýsku eins og hún væri móð-
urmál hans, enda var sú raunin.
Móðir hans hafði verið austurrísk.
Þrátt fyrir það var hann heill og
sannur Ungveiji og var ekki að
heyra á honum að hann harmaði
að hafa ekki lent Austurríkismegin
1922, þrátt fyrir stjómmálalegt
ástand í Ugveijalandi sem var kirkj-
unni andsnúið og sem hann sjálfur
var andsnúinn. Annars sagði hann,
að það hefði ekkert þýtt fyrir tíu
árum að hlaupa út um allan bæ og
hengja upp veggspjöld og auglýs-
ingar um kirkjutónleika eins og
hann gerði núna. Þá hefði það ein-
faldlega ekki verið liðið af stjóm-
völdum, en nú skipti enginn sér af
því. Sópron er eins og skugginn af
fallegri borg. Grá og niðumídd hús-
in eru dálitla stund að ljúkast upp
fyrir manni, en svo allt í einu sér
maður hvað byggingarlagið er fal-
legt. Hve götumyndin er myndræn.
Það þyrfti ekki annað en að skíra
litina dálítið. Þá væri þetta allt eins
og leikmynd — hvert sem litið væri.
í Sópron voru ungversku farar-
stjórarnir á sínum stað. Tvö
ungmenni frá Búdapest tóku á
móti kórnum tilbúin að fylgja þeim
hvert fótmál þá rúmu viku sem stóð
til að dveljast í Ungveijalandi. Þetta
unga fólk hét Alexander og Díana,
vel menntað og elskulegasta fólk.
Einkum þótti stúlkan hafa frá
mörgu að segja um sögu lands og
þjóðar í nútíð og fortíð, og tala
fallega enska tungu, sem var uppá-
haldstunga ferðalanganna íslensku.
Eitthvað gekk piltinum verr að tjá
sig. Var það hvort tveggja að fram-
burður hans á hinu engilsaxneska
máli var allframandlegur. Svo bætti
það ekki úr skák að hátalarakerfið
í bíl monsieur Femand, sem féll í
hlut Alexanders hins unga að nýta,
var yfirleitt í ólagi, og dró það að
vonum nokkuð úr kjarki piltsins að
túlka það sem fyrir augu bar á leið-
inni löngu um sléttur Ungveija-
lands.
Að kvöldi þriðjudagsins 9. júní
hélt karlakórinn Fóstbræður fyrstu
tónleika sína i Ungveijalandi og
kannski þá bestu í þessari ferð,
a.m.k. var h(jómurinn í kirkjunni
sem þeir sungu í svo hæfilegur að
undirrituð minnist ekki að hafa
heyrt kórinn h(jóma betur í annan
tíma. Að tónleikunum loknum
gengu kórmenn fylktu liði í gegnum
bæinn og linntu eigj göngunni fyrr
en komið var í gullfallega og eld-
foma krá, þar sem íslensku gestun-
um var boðið upp á þorrabakka
þeirra Ungveijanna ásamt með
fímm eða sex tegundum af vini.
Voru tegundimar drukknar sam-
kvæmt séretakri röð og reglu eftir
því hvar komið var f lifrarpylsunum
og lundaböggunum.
Sumir þóttust qjaldan hafa
bragðað betri mat — þar í flokki
var undirrituð — aðrir voru ffemur
seinlátir að koma réttum þessum
ofani sig enda engir séretakir borra-
matsmenn að eðlisfari. Þama var
mikil atemmning og mikið sungið,
enda fomar rómverekar hvelfingar
kjallarans til að auka á sönggleðina
og ekki spöruðu heimamenn undir-
tektir. Og svo var kjallarameistari
staðarins og hans menn snortnir
af stundinni að þeir ákváðu þar og
þá að leysa íslensku gestina —
hvem og einn — út með vænni
flösku af nautsblóði, en svo nefnist
rauðvínstegund ein þjóðleg, sem
framleidd er á þessum slóðum. Þeg-
ar menn gengu út af teiti þessu kom
í ljós að það var ekki aðeins innan
veggja krárinnar að Sópron-búar
skemmtu sér með Fóstbræðrum.
Fyrir utan glugga krárinnar höfðu
nokkrir tónleikagesta tekið sér
stöðu og hlustað á sönginn er barst
út um gluggana. Svo fylgdi þetta
sama fólki Fóstbræðrum alla leið
upp á hótel að veisluhöldunum lokn-
um.
Veðrið hafði verið nokkuð beggja
blands þessa tvo daga sem íslensku
kórmennirnir höfðu dvalið í Ung-
veijalandi með fólki sínu. En
daginn, sem ekið var suður að Bala-
ton-vatni, fór heldur betur að hitna
í lofti. Balaton-vatn er ekki einasta
stærsta vatn í Ungveijalandi, held-
ur í allri Mið-Evrópu. Það er 595
km2 að flatarmáli og liggur í miðj-
um vesturhluta landsins og er
vinsælasti baðstaður Ungvetja.
Fjöldi þorpa, bæja og smáborga
stendur við vatnið — einkum sunn-
anvert — og á afkomu sína að
mestu undir þjónustu við ferðamenn
og baðgesti. Siglingar eru líka mik-
ið stundaðar á vatninu og mun vera
þó nokkuð sviftivindasamt og ekki
árennilegt fyrir óvana að vera úti
á vatninu á smákænum þegar rýkur
upp með roki þar.
Við vesturenda Balaton-vatns
eru friðaðir mýrarflákar, þar sem
storkar og aðrir vaðfuglar eiga sér
griðland. I hlíðum hæðanna norðan
við vatnið — og sjálfsagt allt í kring-
um það — eru sumarbústaðahverfi
borgarbúa, enda vatnið vel í sveit
sett — t.d. ekki nema um 80—90
km frá Búdapest. Það var ekki
nema um hundrað kílómetra akstur
frá Sópron til Falatonfured, bæjar-
ins, sem skyldi vera næsti dvalar-
staður Fóstbræðra í Ungveijalandi.
Ungveijar hugsuðu mjög ná-
kvæmlega fyrir því að gestir þeirra,
íslenskir, fengju nógu oft og nógu
mikið að borða. Var hópurinn ekki
búinn að dvelja lengi í Ungveija-
landi þegar þungar áhyggjustunur
voru farnar að heyrast úr ýmsum
hornum vegna „línanna" svo-
nefndu. Það sem e.t.v. bjargaði
málunum í sumum tilfellum var að
morgunmaturinn var oft býsna
framandlegur og ekki laust við að
kresnum fslendingum fyndist nokk-
uð vanta upp á hreinlætið á einstaka
stað. En hvað um það. Ekki bar á
öðru en fólki yrði almennt gott af
matnum, enda voru Ungveijar
ósparir á að bjóða upp á apríkósu-
og kirsubeijabrennivin á undan
matnum og skildu ekkert í þeim
íslendingum sem kunnu ekki gott
að meta. Gamli klerkurinn í Sópron
sagði líka að vatn væri til þess að
þvo sér úr en vín væri til að drekka.
En það var um viðurgjörninginn.
Helst vildu Ungvetjarnir koma þrí-
réttaðri máltíð tvisvar á dag ofan
í íslendingana. En hver máltíð sam-
anstóð t.d. af hnausþykkri gúllas-
eða baunasúpu sem forrétt, svína-
steik, bjúga og lifrarkæfu ásamt
ýmsum greinum grænmetis í aðal-
rétt og osta- eða draflavínarbrauði,
is og ávöxtum sem eftirrétt. Að
þessu öllu etnu var svo fram borin
fíngurbjörg af sótsvörtu og hnaus-
þykku tyrknesku kaffí, og þegar
þar var komið sögu voru matmenn-
in islensku orðin nokkuð framlág á
stundum.
Nú, til einnar slíkrar máltíðar var
stofnað um hádegisbilið á leiðinni
frá Sópron að Balaton-vatni. Það
var áð á krá úti sveit sem líktist
engu meir en stórum og faltegum
bóndabæ (það var áberandi hvað
útlit bæja og býla hresstist eftir þvi
sem lengra dró inn í landið i áttina
að Balaton-vatni og Búdapest) og
stóðu húsbændur og þjónustulið úti
á hlaði og tóku á móti Fóstbræðrum
með aprikósu- og kirkjubeija-
brennivinunum sínum, harmóníkku-
spili og hátíðlega skreyttum
húsakynnum. Þama var svo in
mikla máltíð borin fram I brennandi
sólarhitanum, en íslendingamir,
sumir hveijir, ekkert sérstaklega
svangir, en þeim mun þyretari eftir
að komast á baðströndina við Bala-
ton-vatnið fræga. En ullt var þama
veitt vel.
Á Hótel Szot í bænum Balaton-
fúred var svo komið um nónbilið.
Og um kvöldið héldu Fóstbræður
tónleika hinumegin við vatnið. Það
kostaði klukkutima lystisiglingu
fram og til baka um Balaton-vatnið
fagra það kvöld. Er þeir komu úr
þeirri ferð vor þeir enn leiddir með
fólk sitt á enn eina krána. Sú var
staðsett uppí hlíðinni fyrir ofan
hótelið, en það var úti á strönd
Balaton-vatns. Veitingastaður þessi
var allur skrautlýstur og þar var
sígaunahljómsveit sem gekk milli
borða og bauðst til að leika hvað-
eina er hjartað girntist. Og þarna
upphófst enn ein margréttuð mál-
tíðin og réttimir hver og einn vegleg
máltíð fyrir meðalmann. Daginn
eftir flatmagaði svo fólkið á strönd-
inni fyrir framan hótelið og horfði
á tignarlegar seglskútur sigla mjúk-
lega um himinblátt vatnið og bera
við fy'öll í ijarska. Síðdegis þennan
sama dag lagði hópurinn svo af
stað til Búdapest.
Texti og myndir:
SIGRÚN BJÖRNSDÓTTIR