Morgunblaðið - 14.01.1988, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 1988
Sameinuðu þjóðirnar:
Norðurlöndin
o g afvopnun
Eftír Mikael
Bjerrum
NORRÆNA samvinnan innan
Sameinuðu þjóðanna hefur í
mörgum tilvikum reynst sér-
lega vel. í mörgum málaflokk-
um er talað um samnorrænt
frumkvæði, samnorrænt álit og
samnorræna atkvæðagreiðslu.
Einn málaflokkur markast þó
af óeiningu Norðurlandanna og
sker sig þannig sérstaklega úr,
en það eru öryggismálin.
Anders Ferm, sendiherra
Svíþjóðar hjá Sameinuðu þjóðun-
um, leggur þó áherslu á að þessi
óeining takmarkist aðeins við ein-
stök mál:
Við skulum ekki mikla muninn
á viðhorfum Norðurlanda á þessu
sviði fyrir okkur. Öll vilja þau
afvopnun og ’slökun. Þótt stefnur
þeirra séu mismunandi á nokkrum
sviðum öryggismála er litið á þau
sem smáþjóðir sem sækjast eftir
friði og slökun og forðast þá ævin-
týramennsku sem stórveldin hafi
sýnt.
Einingin
Þetta álit Anders Ferms virðist
hafa við rök að styðjast þegar
rætt er við starfsmenn Sameinuðu
þjóðanna sem ekki eru frá Norður-
löndunum. Þeir leggja sérstaka
áherslu á framlag Norðurland-
anna til ýmiskonar rannsókna á
sviði afvopnunar. Þá er einkum
bent á samnorrænt starf að baki
svonefndrar Thorsson-skýrslu,
sem er nefnd eftir Svíanum Inga
Thorsson. Perez de Cuellar, aðal-
ritari Sameinuðu þjóðanna, hefur
talað um skýrsluna sem yfírgrips-
mesta verkið sem unnið hafí verið
á sviði afvopnunar.
Háttsettir heimildarmenn frá
þeirri deild Sameinuðu þjóðanna
sem fæst við afvopnunarmál halda
því fram að Norðurlöndin séu
mjög virk í afvopnunarumræð-
unni, en benda um leið á að þau
hafí mismunandi viðhorf til ein-
stakra tillagna.
Óeiningin
Ef atkvæðagreiðslur í allsherj-
arþingi Sameinuðu þjóðanna eru
athugaðar kemur í ljós að Norður-
löndin greiða atkvæði samhljóða
í 72.9% tilvika. í þeim tilvikum
sem Norðurlöndin eru ekki ein-
huga er oftast um tillögur um
öryggismál að ræða. Hans G.
Andersen, sendiherra íslands hjá
Sameinuðu þjóðunum, er þeirrar
skoðunar að þessi óeining eigi sér
eðlilegar skýringar, og hann vísar
til þess að Svíþjóð og Finnland
eru hlutlaus lönd, en Island, Nor-
egur og Danmörk í NATO.
Athyglisvert er að atkvæða-
greiðslumar bera ekki aðeins vott
um mismunandi viðhorf Norður-
landa, heldur er einnig um
mismunandi viðhorf norrænu
NATO-landanna þriggja að ræða.
Það er mjög sjaldgæft að
NATO-löndin þijú greiði ekki at-
kvæði samhljóða, segir Ole
Bierring, sendiherra Danmerkur
hjá Sameinuðu þjóðunum, og
hann bætir við:
Þegar við Danir höfum greitt
atkvæði á annan veg en Norð-
menn og íslendingar er það vegna
dagskipunar þjóðþingsins frá 3.
maí, en hún hefur fært Dani ijær
þeim sameiginlegu bandalags-
sjónarmiðum, sem til að mynda
Norðmenn hafa.
Ekki er þó aðeins rætt um að
Danir sýni sjálfstæði við atkvæða-
greiðslur. ísland hefur, hvað
ýmsar afvopnunartillögur varðar,
staðið mjög sér meðal Norður-
landanna. Norrænir heimildar-
menn innan Sameinuðu þjóðanna
benda á að á tímabili hafí ríkt
óvissa um afstöðu Islendinga til
einstakra mála á afvopnunarsvið-
inu, ert nú líti út fyrir að samhengi
sé aftur komið í stefnu þeirra.
Viðræður landanna
Fulltrúar norrænu NATO-land-
anna þriggja ræða öryggismál í
svonefndum Barton-hópi, sem
samanstendur af fulltrúum
NATO-landanna, auk Ástralíu,
Nýja Sjálands og Japans. Lögð
er áhersla á að Barton-hópurinn
sé óformlegur og þar þurfí menn
ekki endilega að vera sammála,
heldur fari þar fram upplýsinga-
skipti.
Gag-nrýni á Svíþjóð
Áður hefur talsvert verið gagn-
rýnt að Svíar láti ekki fulltrúum
annarra Norðurlanda upplýsingar
í té um sænskt frumkvæði í af-
vopnunarmálum. Það gekk svo
langt árið_ 1985 að utanríkisráð-
herrar Islands, Noregs og
Danmerkur gagnrýndu Svíþjóð
opinberlega, og þessi gagnrýni
hefur haft nokkrar breytingar í
för með sér.
Ole Bierring segir:.Gagnrýnin
varð þess valdandi að sendiherrar
Norðurlandanna hófu viðræður
um afvopnunarmál, ekki endilega
til þess að verða sammála, heldur
'í það minnsta til að koma í veg
fyrir óvænt atvik sem þessi. Við-
ræðumar fara mjög óformlega
fram og hafa gefíð mjög góða
raun.
Eftir fráfall Olafs Palme hefur
lítið verið um sænskt frumkvæði
í afvopnunarmálum. Norrænir
heimildarmenn innan Sameinuðu
þjóðanna segja að Svíar hafí ekki
lengur mikla þörf fyrir að halda
fram sérmálum sínum.
Kjarnorkuvopnalaust
íwæði
Norðurlöndin ræða þannig ör-
yggismál innan Sameinuðu
þjóðanna og þar á meðal hefur
verið rætt um möguleikann á
kjamorkuvopnalausu svæði á
Norðurlöndum. í riti Sameinuðu
þjóðanna, Afvopnun 1948-85,
kemur eftirfarandi fram: „Mis-
munandi viðhorf ríkisstjóma
Norðurlandanna hafa hingað til
komið í veg fyrir að náðst hafi
áþreifanlegur árangur í viðræðum
um kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum."
Á sama tíma hefur verið lögð
síðasta hönd á samning um kjam-
orkuvopnalaust svæði á_ Suður-
Kyrrahafi, sem nær yfir Ástralíu,
Nýja Sjáland og nokkur smáríki
á Kyrrahafí. Samningurinn hefur
verið nefndur „Rarotonga-sátt-
rnálinn" og má líkja honum við
samninga um Suður-Ameríku og
Suður-heimsskautið sem þegar
hafa verið gerðir. Þannig hefur
því verið lýst yfír að mjög stór
hluti heimsins sé kjamorkuvopna-
laus. Háttsettir heimildarmenn
innan afvopnunardeildar Samein-
uðu þjóðanna benda þó á að engin
trygging sé fyrir því að samning-
amir verði virtir.
Norrænir heimildarmenn innan
Sameinuðu þjóðanna segja að það
sé ekki auðvelt að ræða um Norð-
urlöndin sem kjamorkulaust
svæði þegar þau hafí engin raun-
veruleg áhrif á gang málsins, og
þeir vísa til þess að slíkt svæði
hafí takmarkað gildi án trygging-
ar stórveldanna. Háttsettir heim-
ildarmenn innan Sameinuðu
þjóðanna em svartsýnir á að stór-
veldin vilji, eins og málum er nú
háttað, leggja fram slíka trygg-
ingu.
Framtíðarmögnleikar
Á ráðstefnu, sem haldin var í
ágúst 1987 undir yfirskriftinni
„Afvopnun og þróun“, lögðu
Norðurlöndin fram samnorræna
álitsgerð og sýndu þar einingu
um gmndvallarsjónarmið. Hátt-
settir heimildarmenn í afvopnun-
ardeild Sameinuðu þjóðanna
benda ennfremur á fmmkvæði
Norðurlandanna, á hemaðarlega
þýðingu þeirra og hefðbundin
sameiginleg sjónarmið. Um leið
leggja þeir áherslu á að væm
Norðurlöndin eins einhuga um
þennan málaflokk og til að mynda
um kynþáttamál, gætu þau gegnt
mjög stóm hlutverki við að brúa
bilið milli austurs og vesturs. Þeir
segja að það sé ekki af tilviljun
að þegar talað sé um afvopnun
sé einnig minnst á Helsinki-sátt-
málann, á ráðstefnuna í Stokk-
hólmi og á leiðtogafundinn í
Reykjavík. Norðurlöndin njóti vel-
vildar beggja stórveldanna.
Höfundur starfar sem upp-
Iýsingafulltrúi hjá Norræna
félaginu í Danmörku.
Frá fundi um afvopnunarmál i allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna.
TIL HAMINGJU MEÐ
AFMÆLIÐ - ÁSTMLÚ
24 daga afmælisveisla
I tilefni af 200 ára afmæli Ástralíu og opnunar Heimssýningarinnar í Bris-
bane, efnum við til sérstakrar hópferðar til Ástralíu. Ferðast verður vítt og
breitt um landið og skoðað það markverðasta sem þar er að finna.
Sydney - Alice Springs - Ayers Rock - Cairns - Hamiltoneyjar - Brisbane.
Aðeins lúxushótel - Fjöldi skoðunarferða innifalinn.
Fararstjórlnn Sigurður Ásgeirsson er búinn að fara til Ástralíu og sjá um að
allur aðbúnaður sé fyrsta flokks.
snnn
FERÐASKRIFSTOFAN
ALLRA
VAL
Suðurgötu 7, sími 624040