Morgunblaðið - 26.02.1988, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraidur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Vandræði vegna
þjóðernishyggju
Lögboðin dráp og
útrýming dýra
Eitt af því sem marxistar
hafa jafnan lagt höfuð-
áherslu á er alþjóðahyggjan, að
í þágu málstaðar öreiganna eigi
menn og þjóðir að heija sig á
nýtt svið og Iáta af þeim kennd-
um, sem eiga rætur að rekja til
þjóðemishyggju. Með þessa
gmndvallarkenningu að vopni
hafa marxistamir/lenínistamir,
sem fara með völdin í Kreml leit-
ast við að rússneska þær þjóðir,
sem hafa verið lagðar undir
rússnesku herraþjóðina innan
Sovétríkjanna.
Fyrir okkur íslendinga og aðr-
ar þjóðir í Norður-Evrópu hefur
þessi viðleitni til rússneskunar
blasað næst við í Eystrasaltsríkj-
unum: Lettlandi, Látháen og
Eistlandi. Nú hefur þess verið
minnst í Ldtháen og Eistlandi,
að um þessar mundir em 70 ár
liðin frá því að þessar þjóðir
fengu sjálfstæði. Það var
skammvinnt því að með griða-
sáttmála Hitlers og Stalíns 1939
vom þjóðimar sviptar sjálfstæði
sínu að nýju. í tilefni af 70 ára
afmælinu hafa íbúar í Litháen
og Eistlandi verið hvattir til þess
að hafa ekki í frammi nein mót-
mæli gegn nýlenduhermnum,
höfðingjunum í Kreml. Er ljóst
af þeim hvatningarorðum, að
víða hafa menn áhyggjur af
þeirri ólgu, sem undir býr. Þrátt
fyrir þrotlaust starf í þágu rússn-
eskunar hefur ekki tekist að
svipta íbúa Eystrasaltsríkjanna
þjóðemistilfinningu þeirra í nafni
Marx og Leníns.
Við suðurlandamæri Sov-
étríkjanna er Armenía og þar býr
fomfræg þjóð. Telja raunar sum-
ir, að þar sé vagga mannkyns,
því að örkin hans Nóa hafí
strandað í íjallinu Ararat, sem
sést á björtum degi frá höfuð-
borg Armeníu Jerevan. Armenar
em stolt þjóð og láta ekki bug-
ast þótt á móti blási. Grimmiieg
átök þeirra og nágrannanna í
suðri, Tyrkja, em alkunn og em
þau háð enn í dag með laun-
morðum. Segjast Armenar vera
að hefna fyrir þau hundmð þús-
unda Armena, sem Tyrkir myrtu
í ofsóknum á hendur kristnum
mönnum um og eftir aldamótin
síðustu. Skammt frá Jerevan er
gríðarmikill minningarreitur um
þá, er féllu í því blóðbaði. Nú
berast þær fréttir, að Armenar
séu að rísa upp gegn hermnum
í Moskvu og höfði þar til þjóðem-
is síns og ævafomra landsrétt-
inda. Er óvíst hvaða lyktir þeir
atburðir allir hafa.
Ekki verður hjá því komist
þegar þessi mál em íhuguð að
leiða hugann að breyttum stjóm-
arháttum í Sovétríkjunum á þeim
tveimur ámm, sem liðin em frá
því að Míkhaíl Gorbatsjov tók við
embætti aðalritara sovéska
kommúnistaflokksins. Opnari
umræður um þau mál, sem ein-
ræðisherrar telja viðkvæm, en
við sem búum í frelsi sjálfsögð
mannréttindi, em þeim sem er
annt um þjóðemi sitt, vafalaust
hvatning til að láta þjóðemistil-
fínningar sínar í ljós. Telja
Kremlveijar það ógnun við veldi
sitt? Óttast þeir af þeim sökum
um undirstöður ríkis síns? Það á
eftir að koma í ljós. Þegar Ung-
veijar sýndu Moskvuvaldinu
mótþróa 1956 vom þeir brotnir
á bak aftur með hervaldi, sömu
sögu er að segja um Tékkóslóv-
aka 1968. í Póllandi tók herinn
völdin, þegar alþýða manna hafði
tekið höndum saman í fíjálsri
verkalýðshreyfíngu. Hver verður
afleiðing þess að þjóðemishyggj-
an sprettur upp innan Sovétríkj-
anna sjálfra?
Óþarft orð-
bragð
Umræður um bjórinn á Al-
þingi íslendinga hafa oft
orðið langar og strangar. Hefðu
líklega flestir ætlað, að þing-
menn hefðu haft nægan tíma til
að láta tilfínningar sínar í ljós í
málinu og gætu nú staðið þannig
að afgreiðslu þess, að málefnaleg
afstaða og festa setti svip á fram-
göngu þeirra. Því miður sýnist
annað upp á teningnum.
í umræðum á þingi í fyrradag
um bjórmálið var notað þannig
orðbragð um talsmenn þess, að
heimiluð verði sala á bjór í versl-
unum ÁTVR, að það getur ekki
talist þinginu til sóma. Þá var
einnig gengið þannig til verks
við lestur á nöfíium lækna, sem
hafa lýst sig fylgjandi sölu
áfengs öls hér á landi, að engu
var líkara en upplesarinn liti á
þingtíðindi sem sakaskrá. Þing-
menn njóta sérstakrar friðhelgi
þegar þeir flytja mál sitt í sölum
Alþingis, þeim fer það einstak-
lega illa að nota þann stað til
að ráðast á aðra fyrir að láta
skoðanir sínar í ljós á opinberum
vettvangi.
Alþingi setur niður við orð-
bragð eins og það, sem viðhaft
var í þingumræðum um bjórmál-
ið í fyrradag. Raunar er það aldr-
ei til marks um að menn telji sig
hafa góðan málstað að veija,
þegar þeir grípa til stóryrða og
uppnefna.
eftir Birgi
Guðjónsson
Dráp hvítabjamar á Homströnd-
um í maí 1974 varð mér tilefni til
greinar sem birtist í Morgunblaðinu
28. maí það sama ár. Við fjölskyld-
an vorum þá nýkomin til landsins
eftir tæplega 8 ára dvöl í Banda-
ríkjunum. Flestum fríum á þessum
árum höfðum við varið til tjaldlegu
og útiveru í þjóð- og ríkisgörðum.
Við vomm því vel kunnug stöðu
dýra- og náttúruvemdunar þar sem
og alþjóðlega.
Á einfaldan hátt má segja að
nútíma viðhorf til náttúruvemdunar
miða að því að viðurkenna að hver
lífvera eigi sér sinn tilvemrétt í
lífríkinu og útrýming einstakra teg-
unda sé með öllu óréttlætanleg.
Einföld skilgreining á þjóðgarði
(national park) er fríðlýsing og
varðveisla á þeim jurta- og dýrateg-
undum sem eiga heimkynni sín á
því svæði og er aðflutningur á öðr-
um tegundum ekki leyfður. Ströng
lög er þetta varðar hafa verið sett
með flestum þjóðum. Stórvirkjun
hefur t.d. orðið að víkja fyrir smásfl-
um sem talin vom í útrýmingar-
hættu.
Við urðum undrandi á stöðu nátt-
úmvemdarmála á íslandi. Var ljóst
að alþjóðleg viðhorf t.d. í náttúm-
og dýravemdun höfðu ekki náð til
landsins. Skýr mörk virtust ekki
vera milli skrúðgarðs og þjóðgarðs.
Litið var enn í meginatriðum á villt
dýr sem ýmist vond og réttdræp,
eða góð og alfriðuð, að vísu með
nytjadýr inn á milli. Augljóst var
hvaða flokki hvítabjöm tilheyrði.
Þjóð sem hafði þegar útrýmt einni
dýrategund, þ.e. geirfuglinum, átti
þau lög á bókum að útrýma skyldi
a.m.k. þremur öðmm. Annað
tveggja uppmnalegra landspendýra
var ekki einu sinni friðlýst í þjóð-
garði. Átti það að vera sárabót að
aðalþjóðgarðurinn var skreyttur
útlendum aðfluttum barrtijám?
í grein minni skýrði ég frá því
að þær þjóðir sem ráða yfír þeim
landsvæðum þar sem hvítabimir
hafa aðsetur, þ.e. Kanadamenn,
Danir, Norðmenn, Bandaríkjamenn
og Rússar, höfðu á þessum tíma
allar viðurkennt að stofninn væri í
hættu og komið sér saman um frið-
un hans. Veiði á bjamdýmm var
óheimil nema eskimóum sem höfðu
lífsviðurværi sitt af veiðum.
Mæltist ég til þess að þessi mál
yrðu endurskoðuð hér og benti á
hagnýtar leiðir sem mætti fara til
að komast hjá að tortíma undan-
tekningarlaust öllum þeim dýmm
sem hingað flæktust og taldi þetta
vera verðugt verkefni fyrir áhuga-
menn um náttúruvemd. Að ungs
manns æði hóf ég bréfaskriftir við
ýmsar stofnanir og samtök úti í
heimi sem höfðu þekkingu á þessum
málum til að afla hagnýtra upplýs-
inga. Engin viðbrögð urðu við grein
minni og heyktist ég á málflutn-
ingnum.
Tvisvar síðan og nú síðast fyrir
nokkmm dögum hafa bjamdýr ver-
ið felld og í þetta sinn ungt dýr.
Ekki vil ég álasa þeim sem það
verk unnu með tilliti til liðins tíma
þar eð enginn undirbúningur hefur
farið fram til að fanga slík dýr. Það
er hins vegar mikið ánægjuefni að
nú heyrast margar raddir sem virð-
ast skilja að það þarf ekki að vera
sjálfsagt í öllum tilfellum að drepa
slík dýr tafarlaust.
Ef almenn náttúmvemdarsjónar-
mið hafa nú ekki áhrif til endur-
skoðunar er illa farið. íslendingar
eiga með réttu eða röngu undir
högg að sækja á alþjóðavettvangi
hvað snertir orðstír í náttúmvemd-
unarmálum. Vonandi uppgötva er-
lendir ákafamenn ekki að útrýming
vissra dýrategunda er hér enn lög-
boðin þótt langt sé liðið á tuttug-
ustu öldina. Það er þó óskynsam-
legt að gefa erlendum hópum frek-
ari vopn í hendur með þeirri vitn-
eskju að bjamdýrshúnn sé hér drep-
inn án nokkurrar tilraunar til björg-
unar. Slíkt gæti leitt til frekari
ófrægingarherferðar, eða yrði það
kannski sannleiksherferð?
Ég leyfí mér því að minna á fyrri
tillögur mínar og ræða ýmsa val-
kosti sem mér virðast vera fjórir:
1. Friðun dýranna, þ.e. láta þau
afskiptalaus.
2. Fanga þau og flytja aftur til
heimkynna.
3. Fanga þau og setja í dýragarða.
4. Tortíming í neyðartilfellum eða
þegar fullreynt er að fanga þau.
Fyrsti kostur kæmi að sjálfsögðu
ekki til greina jafnvel þótt dýr
gengju á land á óbyggðu svæði
hvað þá í byggð sem nú nýlega.
Fjórða valkost þarf ekki að ræða,
en annar og þriðji möguleiki ættu
að vera áhugaverðir.
Aðferðir til að fanga villt dýr em
vel þekktar og staðlaðar og upplýs-
ingar um þær liggja fyrir. Hér á
landi er þegar nokkur þekking á
slíku og hluti þess búnaðar sem til
þarf og kunnátta í umhirðu slíkra
dýra.
Breyta verður lögum og reglum
og veita hvítabimi lágmarks lög-
Kaupleignfrumvarp félagsmálaráðherra veldur deilum:
Þingflokkar Framsóknj
stæðisflokks samþykkja \
ÞINGFLOKKAR Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks
hafa báðir neitað að samþykkja
óbreytt húsnæðiskaupleigu-
frumvarp Jóhönnu Sigurðar-
dóttur félagsmálaráðherra,
sem hún lagði fram i neðri deUd
Alþingis á mánudag. Segja for-
menn þingflokkanna að frum-
varpið hafi verið lagt fram án
þess að þingflokkamir fjöUuðu
um það i endanlegri mynd.
Þingflokkur sjálfstæðismanna
sendi félagsmálaráðherra bréf
í gær þar sem sagt er að breyt-
ingar, sem flokkurinn taldi að
hefðu komist í gegn, væru ekki
í frumvarpinu, og sagt að annað
af tvennu verði að gerast: ann-
aðhvort verði þingskjaUð prent-
að upp með breytingum eða þá
að ráðherra lýsi því yfir að
breytingamar nái i gegn. Þing-
flokkur framsóknarmanna seg-
ist hafa fijálsar hendur um að
leggja fram breytingartíllögur.
Sjálfstæðismenn:
framlagning heimiluð með
skilyrðum
Ólafur Einarsson formaður
þingflokks sjálfstæðismanna
sagði _að flokkurinn hefði afgreitt
þetta mál í síðustu viku og Geir
H. Haarde, hafði greint frá sam-
komulagi sem orðið hafði í undir-
nefnd. Þingflokkurinn hefði þá
heimilað framlagningu málsins
miðað við að frumvarpið yrði í
þeim búningi sem þá var skýrt
frá, en með fyrirvara um að hann
fengi að sjá það í endanlegri
mynd.
„Það misfórst og ég veit ekki
hveijum það er að kenna en frum-
varpið var lagt fram á mánudag
án þess að þingflokkurinn fengi
að sjá það. Við samanburð á því
sem okkur hafði verið tjáð að sam-
komulag væri um, kom í ljós að
það var ekki að öllu leyti eins.
Þess vegna tókum við málið fyrir
á þingflokksfundi á miðvikudag
og rituðum félagsmálaráðherra
bréf þar sem gerð var grein fyrir
afstöðu flokksins og fundið að því
að málið hefði verið lagt fram án
þess að þingflokkurinn fengi að
sjá það. Við lýstum því síðan yfír
að við værum reiðubúnin að
standa að málinu eins og ákveðið
hefði verið áður en þá þyrfti ann-
að af tvennu að gerast: annað-
hvort að prenta þingskjalið upp
eða þá að ráðherra lýsti því yfír
að þessu yrði breytt," sagði Ólaf-
ur.
Hann sagði að það sem flokkur-
inn gerði aðallega athugasemdir
við varðaði vaxtagreiðslu af auk-
aláni, 15% íbúðarverðsins, ef
leigutaki kaupir íbúðina. Sjálf-
stæðisflokkurinn teldi að þetta lán
ætti að greiða með markaðsvöxt-
um en' ekki niðurgreiddum vöxt-
um. Sagðist Ólafur ekki vita ann-
að en um það hafí orðið samstaða
í nefndinni en ekki væri hægt að
lesa það útúr frumvarpinu.
Framsóknarmenn:
ráðherra allt of
bráður á sér
Páll Pétursson formaður þing-
flokks framsóknarmanna sagði að
einstaklega klaufalega hefði tek-
ist til með framgang málsins og
félagsmálaráðherra verið alltof
bráður á sér að henda málinu inn
,f þingið án þess að hafa til þess
ákveðnar heimildir frá samstarfs-
flokkunum. „Við ákváðum á þing-
flokksfundi í gær að bregða ekki
fæti fyrir frumvarpið og gera ekk-
ert vesen út af þessu. Við hefðum
getað heimtað að málið verði tek-
ið upp að nýju en gerðum það
ekki. Við erum þó með óbundnar
hendur með að flytja breytingar-
tillögur, sem ég held að þurfí