Morgunblaðið - 26.02.1988, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1988
31
Utanríkisráðherra gagnrýnd-
ur fyrir breytta afstöðu hjá SÞ
UMRÆÐUR um skýrslu utanrík isráðherra fóru fram á AJþingi £ gser.
Matthías Á. Mathiesen, samgöngumálaráðherra gagnrýndi að utanríkis-
ráðherra hefði breytt afstöðu Islendinga til tíu tillagna á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna. I skýrslunni væri engan rökstuðning við
breytinguna að finna annan en óljósar tilvísanir í þingsályktun frá
1985 um að fagnað væri allri viðleitni til gagukvæmrar og alhliða
afvopnunar. Steingrimur Hermannsson sagðist telja að taka ætti mál-
efnalegrar afstöðu tíl hverrar tillögu fyrir sig sem kæmi fram á Alls-
heijarþinginu. Hann gæti ekki réttlætt það fyrir sjálfum sér að greiða
atkvæði gegn eða sitja hjá við sumar þessar tillögur eins og íslending-
ar hefðu hingað til gert.
Steingrímur Hermannsson, ut-
anríkisráðherra, sagði þessa skýrslu
vera í hefðbundnu formi en hann
hefði hug á að breyta því formi áður
en hann legði fram skýrsluna næst.
Þegar utanríkisráðherra ræddi
ástandið í fjarlægum löndum gagn-
rýndi hann stjóm ísraels harðlega
fýrir stefnu sína. Ekki væri hægt að
líta svo á að það sem þar væri að
gerast væri annað en hin verstu
hryðjuverk. Hann ságðist myndu
beita sér fyrir því að Norðurlöndin
mótuðu sameiginlega stefnu og mót-
mæla þessum yfirgangi.
Utanríkisráðherra sagðist telja að
íslenskur fiskur ætti tvímælalaust
að vera fríverslunarvara, og að leiðin
til þess lægi í gegn um Príverslunar-
bandalag Evrópu, ÉFTA. Aðgangi
að EFTA væri hins vegar best að ná
í gegn um Norðurlandaráð, og nauð-
synlegt væri því að taka þessi mál
upp á Norðurlandaráðsþingi, sem
haldið verður innan skamms. „Menn
líta svo á að Norðurlönd séu einn
markaður, heimamarkaður," sagði
ráðherra. „Auðvitað stendur slíkur
markaður ekki undir nafni nema við
getum selt okkar fisk þar tollfrjálst.“
Vill aukna þró-
unarhjálp
Steingrímur sagðist telja að auka
ætti verulega framlög íslendinga til
þróunarhjálpar. Hann sagði að ef öll
framlög landsmanna til þróunar-
hjálpar væru reiknuð saman, þar
með talið söfnunarfé stofnana á borð
við Rauða krossinn og Hjálparstofn-
un kirkjunnar, næmu þau um 0,05
- 0,06% af þjóðartekjum, en hins
vegar hefðu Sameinuðu þjóðimar
mælst til þess að hinar ríkari þjóðir
samtakanna létu um 1% þjóðarfram-
leiðslu af hendi rakna til hinna fá-
tækari.
Steingrímur lýsti þeirri skoðun
sinni að íslendingar ættu fremur að
taka að sér afmörkuð þróunarverk-
efni heldur en að taka þátt í stórum
verkefnum með öðrum þjóðum. Gott
Kjartan Jóhannsson;
Nefnd fjalli um
samskiptin við EB
Skili áliti fyrir áramót
KJARTAN Jóhannsson, þingmaður Alþýðuflokksins, leggur til að
stofnuð verði sérstök nefnd til að gera úttekt á stöðu fslendinga
gagnvart Evrópubandalaginu og gera tillögur um aðgerðir islenskra
stjómvalda í þeim málum. Kjartan lagði til við umræður nm skýrslu
utanríkisráðherra á Alþingi í gær að nefndin skilaði áliti fyrir árslok.
Kjartan sagði að við stefnumörk-
un gagnvart EB yrði að mótast af
eftirfarandi þáttum:
Að tryggja viðskiptahagsmuni
íslendinga og samræma ýnisa iðn-
staðla og reglur háttum EB til þess
að ryðja úr vegi tæknilegum hindr-
unum í vegi viðskipta við bandalag-
ið. Þama séu nokkur atriði, sem
geti orðið viðkvæm, til dæmis inn-
flutningur lifandi dýra og plantna,
en þessi samræming ætti þó ekki
að vera neitt efnahagslegt vanda-
mál. Kjartan sagði aðild að banda-
laginu þó ekki vera á dagskrá að
sínu mati.
• Fylgst verði vel með framvindu
mála hjá bandalaginu og séð til
þess að sjónarmið Islendinga kom-
ist vel til skila. Kjartan sagði að
þama væri einkum á brattan að
sækja í landbúnaðar- og sjávarút-
vegsmálum. „Ég tel að samhentur
hópur hagsmunaaðila standi að
baki sjávarútvegsstefnu EB, og það
verður eflaust erfítt að hnika henni
til, en í þessu efni ættu beinar við-
ræður við bandalagið þó að geta
borið árangur," sagði þingmaður-
inn.
Aðildin að EFTA verði nýtt til
að ná samningum við EB og EFTA
eflt og stutt í því skyni.
Stofnuð verði samstarfsneftid
ráðuneyta til að samræma ákvarð-.
anatöku og steftiumótun, einnig
verði haft samráð við aðila atvinnu-
lífsins um þessi mál.
Áfram verði rætt við EB um sam-
starf og samskipti við íslendinga 'A
og reynt verði að kynna sérstöðu
íslendinga eftir föngum.
Kannað verði hvemig samræma
megi íslenska hagstjóm nýjum
kringumstæðum og hvemig megi
laga hana að því sem tfðkast f
helstu viðskiptalöndum okkar.
Kjartan sagði að svokölluð „full-
veldisskilyrði" kynnu að vefj’ast fyr-
m
Steingrimur Hermannsson,
anríkisráðherra.
dæmi um slíkt væri fískveiðiaðstoð
okkar við Grænhöfðaeyjar. „Ef við
gætum sinnt tveimur eða þremur
svona verkefnum, lægi eitthvað eftir
okkur,“ sagði utanríkisráðherra.
„Það er líka mikilvægt að nægilegt
fjármagn sé fyrir hendi til þess að
greiða götu okkar að verkefnum í
þróunarríkjunum. “
Guðrún Helgadóttir (Abl/Rvk)
sagði skýrsluna „ekki bera sömu
merki ofstækis og fordóma og hjá
sfðasta utanríkisráðherra,“ en setti
út á ýmis atriði. Hún sagði það vera
kyndugt, að fslendingar hefðu nú
hafið þátttöku í kjarriorkuáætlana-
nefnd Atlantshafsbandalagsins, þar
sem hún gerði áætlanir um hemaðar-
lega uppbyggingu, en íslendingar
hefðu hins vegar engan her. Þing-
konan vildi fá að vita, hvort íslend-
ingar hefðu látið bóka afstöðu sína
á fundum nefndarinnar og hvort
þeir hefðu þar lagt áherslu á kjam-
orkuvopnaleysi íslands. Hún kallaði
afstöðu stjómvalda til Suður-Afríku
vingulshátt og krafðist efriahags-
legra refsiaðgerða gegn stjóminni f
Pretoríu, jafnvel þótt þær hefðu að-
eins táknrænt gildi.
Guðrún gerði að umtalsefrii að
fulltrúar frá Vamarmálaskrifstofu
Utanríkisráðuneytisins hefðu fylgst
með heræfíngum í Kanada. „Ég bið
góðan Guð að hjálpa mér,“ sagði
hún. „Hveijir eru eiginlega sérfræð-
ingar okkar í heræfingum? Eru það
þeir sem eiga að verjast þegar við
hin erum dauð? Það þarf ekki mikla
kímnigáfu til að sjá fyrir sér fulltrúa
Vamarmálaskrifstofunnar á heræf-
ingu.“
Engin ástæða til
afstöðubreytingar hjá SÞ
Matthfas Á. Mathiesen (S/Rn)
sagði ljóst af skýrslu utanríkisráð-
herra að utanríkisstefnan væri sú
sama í höfuðatriðum og verið hefði
f tíð fyrri ríkisstjómar. Hann gagn-
rýndi hins vegar að utanríkisráðherra
hefði breytt afstöðu íslendinga til tíu
tillagna á Allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna. í skýrslunni væri engan
rökstuðning við breytinguna að finna
annan en óljósar tilvísanir í þingsá-
lyktun frá 1985 um að fagnað væri
allri viðleitni til gagnkvæmrar og
alhliða afvopnunar. „Hvers vegna
gátu fyrirrennarar Steingríms fylgt
sömu þingsályktun, en greitt at-
kvæði á annan veg?“ spurði Matt-
hías. „Þingsályktunin felur ekki í sér
að samþykkja eigi hvaða tillögu sem
er á Allsheijarþinginu, þótt hún jfjalli
um afvopnun. Margar þessara til-
lagna eru eingöngu lagðar fram í
áróðursskyni," sagði Matthías.
Júlfus Sólnes (B/RN) gerði ut-
anríkisstefnu Borgaraflokksins að
umtalsefni. „Við teljum það stað-
rejmd, að við séum í vamarbandalagi
vestrænna þjóða. Það er staðreynd,
hvort sem okkur líkar betur eða verr.
Það er líka staðreynd að þetta banda-
lag hefur tryggt frið í okkar heims-
hluta í flöratíu ár,“ sagði Júlfus.
„Hins vegar era stríð og skærar víða
annars staðar, svo við teljum nauð-
synlegt að vera áfram í NATO, þótt
gjaman vildum við sjá heiminn án
hemaðárbandalaga."
Júlfus sagði að Borgaraflokkurinn
vildi draga úr mikilvægi herstöðvar-
innar í Keflavík með því að láta koma
upp herstöð einhvers staðar fyrir
norðan ísland. ‘ Einnig teldi hann
koma til greina að færa herstöðina
út á land til þess að draga út hættu
þeirri er höfuðborgarbúum stafaði
af árás á hana. Hann hvatti einnig
til þess að haldin yrði friðarráðstefna
í Reylqavík til að draga út vígbúnaði
á Norðurhöfum og að ísland yrði
gert að miðstöð viðskipta milli Evr-
ópu og Ameríku, meðal annars með
stoftiun fríverelunarsvæða.
Tortryggni frumrót
vigbúnaðar
Kjartan Jóhannsson (A/Rn)
sagði miklar breytingar hafa orðið
undanfarið í öiyggis- og afvopnunar-
málum. Nánast hefði orðið bylting í
samskiptum stórveldanna. Hann
sagðist telja að þeir aðilar sem létu
í ljós ótta yfir samkomulaginu um
meðaldrægar eldflaugar eða gert lítið
úr samkomulaginu af því að fækkun-
in væri smávægileg hefðu báðir á
röngu að standa. Vfgbúnaðaijafn-
væginu í Evrópu hefði ekki verið
raskað Vestur-Evrópu í óhag.
Kjartan sagði tortryggni vera
frumrót vígbúnaðár og samningar
um afvopnun væra tæki til þess að
auka samskipti rfkjanna og draga
þannig úr tortryggninni. Hin hlið
málsins væri sú að eðlilegum sam-
skiptum og gagnkvæmu trausti yrði
ekki komið á nema almenn mannrétt-
indi væra fyllilega virt og landamæri
ekki gerð að óyfiretíganlegum þrö-
skuldi. *"
Kristín Einarsdóttir (Kvl/Rvk)
sagði fíarlægðina frá mengaiidi iðn-
aði hafa orðið okkur til góðs hingað
til og við að mestu leyti sloppið við
þá miklu eyðingu sem hefði orðið í
iðnríkjunum vegna andvaraleysis í
mengunarmálum. Á seinni áram
hefðum við þó orðið áþreyfanlega vör
við breytingar í þessum málum. ís-
land hefði færet nær umheiminum.
Mengun sjávar myndi ógna afkomu
íslendinga um leið og hún væri ógn-
un við allt líf á jörðinni. Okkur staf-
aði til dæmis hætta af kjamorkukn-
únum kafbátum í hafinu umhverfiÉ;
ísland. Eitt slys gæti ógnað öllu lífi
f hafinu umhverfis ísland.
Kristín sagði mikið hafa verið
framleitt af vopnum undanfarin ár.
Vopnaframleiðslan hefði svo reynt
að kynda undir og viðhalda óvinaí-
myndinni og selt svo öllum vopn til
að ógna nágrannanum. Henni fynd-
ist það nöturlegt ef vilji til að fækka
vopnum nú byggðist einungis á efna-
hagslegum erfíðleikum. Hún sagðist
vona að svo væri ekki.
{ skýrelu utanríkisráðherra sagði
hún ekki koma skýrt fram hvort við
ætluðum að hafa hér herlið til fram-
búðar. Kvennalistinn væri andvígur
hugarfari hermennskunnar og okkur
bæri að stöðva allar hemaðarfram-
kvæmdir hér á landi þegar í stað og
stefna að friðlýsingu íslands án
vfgbúnaðar 1 heimi án hemaðar-
bandalaga.
Kristín vék einnig að EB og sagði
aðild að bandalaginu ekki koma til
greina. Hún sagði ekki heldur koma
til greina að tengja á neinn hátt
samninga um aðgang að mörkuðum
EB við aðgang að fiskimiðum eða
að „selja landið“ fyrir aðgang að
mörkuðum EB eins og formaður Al-
þýðuflokksins vildi nú ólmur gera. _
Perestrojkulestur
Steingrimur Hermannsson, ut-
anrflrisráðherra, rakti lauslega þær
tillögur á allsheijaþingi Sameinuðu
þjóðanna sem ísland hefði breytt um
afstöðu til. Varðandi tillögu Mexf-
kana og Svfa um frystingu kjama-
vopna sagðist hann vera reiðubúinn
að láta fara fram atkvæðagreiðslu á
þinginu ef menn héldu að hann hefði
farið gegn vilja þess. Hann sagðist
ekki vilja flokka neinar tillögur sem
áróðurstillögur heldur vilja taka mál-
efnalega afstöðu til hverrar fyrir sig.
Steingrímur sagði kaldastríðs-
hugsunarháttinn vera á undanhald®
og hann hefði meðal annars heyrt
Shultz, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, hvetja menn til að lesa
bókina Perestrojku eftir Gorbatsjov.
„Það fer nú að fölna margt sem ég
hef sagt,“ sagði Steingrímur Her-
mannsson.
Kjartan Jóhannsson
ir mönnum, en þar er um að ræða
atríði á borð við sameiginlegan
vinnumarkað, sameiginlegan fjár-
magnsmarkað, fast gjaldmiðils-
kerfí, samræmda skattstefnu og
fleira. Hann sagðist þó ekki hafa
áhyggjur af því fyretnefnda, tungu-
mál og loftslag á íslandi hindruðu
innflutning erlends vinnuafls í stór-
um stfl. Meiri áhyggjur væri að
hafa af gengismáium og fijálsum
fjármagnsmarkaði, enda væri þar
um að ræða tvö hagstjómartæki,
sem mikið hefði verið beitt hér á
landi. Kjartan sagði að þegar hefðu
verið stigin skref í átt til þess að
samræma skattkerfið með því sem
gilti í öðram Evrópulöndum með
breytingum á söluskatti og væntan-
legum virðisaukaskatti.
Kjartan sagði að nú væri það
fyrst og fremst íslendinga að vinna
vel að þessum málum. „Við verðum
að vera vel viðbúin árið 1992,“ sagði
hann. „Við þurfum að vita hvað við
viljum og hvað við ætlum okkur."
76 milljónir í Menning-
arsjóð útvarpsstöðva
Menntamálaráðherra sagði f
fyrirspumatíma í Sameinuðu
þingi í gær að samtals hefðu út-
varps- og sjónvatpsstöðvar greitt
76 m.kr. í Menningarsjóð út-
varpsstöðva. Þar af hefðu 85
m.kr. farið til Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands lögum samkvæmt.
Sumum þingmönnum fannst
verulegur munur á þvi hversu
mikið Stöð 2 greiddi i sjóðinn og
hversu stóran hluta auglýsinga-
markaðarins Stöðin segðist hafa.
Menntamálaráðherra sagði að
þetta yrði kannað nánar.
Birgir ísleifur Gunnarsson,
meimtamálaráðherra, sagði hljóð-
varps- og sjónvarpsstöðvar samtals
hafa greitt 76 m.kr. í Menningar-
sjóð útvarpsstöðva. Greiðslur f
Menningarejóðinn skiptust þannig
að RÚV hefði greitt rúmar 60.
m.kr., íslenska sjónvarpsfélagið
rúmar 5 m.kr., íslenska útvarps-
félagið rúmar 10 m.kr., Eyfírska
sjónvarpsfélagið 238.950, Stjaman
300 þús., Tækifærisútvörp 10.155
kr. og skólaútvörp 4.000 kr.
Menningarejóður hefði samtals
greitt rúmlega 35 m.kr. til Sinfóníu-
hljómsveitar íslands svo sem út-
varpslögin gerðu ráð fyrir. Önnur
framlög úr sjóðnum væru: RÚV kr.
8.525.000, íslenska sjónvarpsfélag-
ið kr. 5.750.000, íslenska útvarps-
félagið kr. 9.508.000 og Eyfíreka
sjónvaipsfélagið kr. 400.000.
Birgir sagði menntamálaráðu-
neytið hafa óskað eftir ítarlegri
skýrslu um starfsemi Menningar-
sjóðs útvarpsstöðva.
Eiður Guðnason (A/Vl) sagðist
vera tortrygginn á þessar tölur.
Sjónvarpsstjóri Stöðvar 2 hefði ný-
lega sagt í viðtali við Morgunblaðið
að Stöð 2 væri nú með rúmlega
helming auglýsingamarkaðarins og
u.þ.b. sama verð á auglýsingum ög
Ríkissjónvarpið. Annaðhvort væru
þessar staðhæfingar rangar eða
rétt væri að láta fagmenn líta á
bókhald stöðvarinnar.
Ingi Björn Albertsson (B/Vl)
sagði það vera siðferðilega skyldu
ráðherra að láta athuga þetta mál.
Birgir ísleifur Gunnarsson,
menntamáiaráðherra, sagði að
það skyldi ekki standa á sér til
þess að láta eyða tortryggninni.
Tvennt bæri þó að hafa í huga þeg-
ar þessar tölur væru skoðaðar. í
fyrsta lagi að þegar talað væri um
tekjur frá RÚV væri átt við frá
bæði útvarpi og sjónvarpi. Einnig
hefði Stöð 2 starfað skemur enRÚ1/
á því tfmabili sem þessar tölur
næðu yfír. í öðru lagi hefði sjóðs-
stjómin sett sér þá reglu í upphafi
að úthluta ekki til þeirra sem
skulda. RÚV hefði ekki greitt sín
gjöld fyrr en í síðasta mánuði.
Stefán Valgeirsson (SJF/Ne)
sagði þetta vera svo alvarlegt að
það ætti að biðja um skýrslu um
málið frá ráðherra.