Morgunblaðið - 26.04.1988, Blaðsíða 20

Morgunblaðið - 26.04.1988, Blaðsíða 20
20 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1988 F ASTGEN GISSTEFN A KJÚKUNGAS eftir Jóhann Rúnar Björgvinsson Eru Holtakj úklingar bestir? Við höfum verið að velta því fyrir okkur vegnaþess.að við seljum fleiri þúsundir í hverjum mánuði. Grillaðir á aðeins 3 stk. í pakka 5 stk. í pakka 469 kr./kg Laugalæk2, s. 686511 Garðabæ,s. 656400 Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á inntak fastgengisstefn- unnar. I. Frjálst og fast gengi Við fijáls gjaldeyrisviðskipti án afskipta yfírvalda ræðst verð eða gengi gjaldeyris af framboði og eft- irspum hans. Aukin eftirspurn og sömuleiðis minnkandi framboð leiða til hærra verðs, en aftur minnkandi eftirspurn og aukið framboð til lægra verðs. Framboð gjaldeyris stjómast af kaupum erlendra aðila á annars vegar innlendri framleiðslu (útflutningi) og hins vegar á inn- lendum verðbréfum (m.a. skulda- bréfum). Eftirspumin stjómast aft- ur á móti af kaupum innlendra að- ila á erlendri framleiðslu (innflutn- ingi) og á erlendum verðbréfum, og af s.s. afborgunum og vaxtagreiðsl- um af áður seldum skuldabréfum. Við frjálst gengi myndi aukin eftirspum erlendra aðila eftir inn- lendri framleiðslu og því aukið fram- boð gjaldeyris leiða til lækkunar á gengi hans. Sama gerist ef innlend- ir aðilar tækju í auknum mæli er- lend lán. Hið gagnstæða ætti sér hins vegar stað ef innlend eftirspum eftir erlendri framleiðslu ykist, þ.e.a.s. eftirspum eftir gjaldeyri vex og verð hans hækkar. Við fastgengisstefnu aftur á móti leitast Seðlabanxi við að halda föstu gengi á gjaldeyri með því að stýra framboði og eftirspum hans, og með því að skuldbinda sig til að kaupa og selja gjaldeyri á því fasta gengi. Hann mætir því auknu framboði gjaldeyris, vegna t.d. aukinnar er- lendrar eftirspumar eftir innlendri framleiðslu eða vegna aukinnar er- lendrar lántöku, með því að kaupa þann gjaldeyri sem boðinn er á þessu fasta gengi. Verð gjaldeyris verður því óbreytt þótt framboðið hafí auk- ist. Þá mætir Seðlabanki aukinni eftirspum eftir gjaldeyri með auknu framboði, þannig að gengið verður óbreytt þótt eftirspumin sé meiri. Fleiri dæmi mætti nefna, en niður- staða þeirra er svipuð. II. Vandinn hér á landi Vandinn við framkvæmd fast- gengisstefnu hér á landi er fyrst og fremst vanmegnug peningastjóm- un, en hún torveldar mjög fram- kvæmd slíkrar stefnu. Ef t.d. aukið framboð gjaldeyris vegna aukinnar útflutningsframleiðslu eða erlendra lántaka veldur auknu peningamagni í umferð sem ekki á sér samsvömn á innlendri framleiðsluaukningu vegna t.d. fullrar nýtingar fram- leiðsluþátta eru líkur á þenslu innan- lands sem aftur veldur innlendri verðbólgu og auknum innflutningi. Aukin innlend verðbólga umfram erlenda við fast gengi hefur í för með sér að gjaldeyrir rýmar að verð- gildi mælt í innlendu verðlagi, þ.e.a.s. raunvirði (raungengi) hans lækkar eða m.ö.o. meira magn af erlendri framleiðslu fæst fyrir sama magn innlendrar framleiðslu; við lægra raunvirði gjaldeyris vilji menn því kaupa meira af honum en áður. Umframeftirspum myndast sem Seðlabanki mætir annaðhvort með auknu framboði þannig að fast gengi haldist, eða með þvingunum, s.s. skömmtun á gjaldeyri sem þýð- ir að hluta eftirspumarinnar verður ekki fullnægt. En fleira kemur til. Yfirlýsingar stjómvalda um áframhaldandi fast gengi ásamt þeirri staðreynd að gjaldeyrir rýmar að verðgildi mælt í innlendu verðlagi auka til muna eftirspum eftir erlendum lánum og því framboð gjaldeyris. Þá gætir svipaðra áhrifa af þeirri staðreynd að innlendir vextir eru í flestum til- fellum verðbólgutryggðir, sem gerir kaup á innlendum skuldabréfum mjög gimileg í augum erlendra að- ila. Jafnvægi getur skapast milli eft- --- irspumar og framboðs, en spuming- ujiuuuri.Htuimiimiii in er með hvaða hætti peninga- stjómunin mætir þessu aukna fram- boði. Ef reynt er að stýra peninga- magninu í umferð á þann veg að ekki leiði af þensla getur skapast grundvöllur fyrir árangursríkri fast- gengisstefnu. En ef hins vegar auk- ið framboð kemur fram í auknu peningamagni og áframhaldandi þenslu verða forsendur fastgengis- stefnunnar æ veikari; áframhald- andi verðbólga ýtir undir frekara framboð gjaldeyris o.s.frv. Seðla- banki getur reynt að spyma á móti með því að hefta framboð og eftir- spum gjaldeyris, með s.s. gjaldeyris- umsóknum og umsóknum um er- lendar lántökuheimildir. En stað- reyndin er sú að aðhaldslaus pen- ingastjómun og fastgengisstefna fara ekki saman. III. Afleiðingar vandans Þegar innlend verðbólga er meiri en erlend og fastgengisstefnu er fylgt verður afrakstur erlends vinnuafls og fjármagns stöðugt ódýrari mælt í innlendum afrakstri. Þetta þýðir m.ö.o. að innlendur kaupmáttur vex. Þá rýma erlend lán stöðugt að verðgildi ásamt því sem innlendir vextir gefa mun meira í aðra höndina en erlendir. Hér áður fyrr bmnnu innlend lán upp í verð- bólgunni, nú brenna hin erlendu þótt hægar sé. Afleiðingar þessa misvægis eru einkum tvær. í fyrsta lagi eru líkur á miklum viðskiptahalla þar sem erlend framleiðsla verður stöðugt ódýrari og því eftirsóknarverðari á sama tíma sem innlend framleiðsla í erlendri samkeppni verður stöðugt dýrari og erfíðari. I öðru lagi eykst erlend skuldasöfnun verulega og þar sem erlend lán eru mun hag- stæðari en innlend. IV. Lokaorð Brýnt er að menn skilji þetta samhengi peningastjómunar og fastgengisstefnu; að innlend verð- bólga geti ekki til lengdar verið meiri en sú erlenda við fast gengi nema með fyrmefndum afleiðingum viðskiptahalla, rekstrarerfíðleika og erlendrar skuldasöfnunar. Mikil- vægt er því að Seðlabanki og stjóm- völd reyni að reka skynsama og virka peningastefnu og skapi nauð- synleg skilyrði til slíks. Þá er mikil- vægt að undirstrika að mistökin við framkvæmd fastgengisstefnunnar hér á landi hafa ásamt öðmm þátt- um aukið annars vegar innlendan heildarkaupmátt sem er kostaður með erlendri skuldasöfnun, og hins Jóhann Rúnar Björgvinsson „Brýnt er að menn skilji þetta samhengi pen- ingastjórnunar og fast- gengisstefnu; að inn- lend verðbólga geti ekki til lengdar verið meiri en sú erlenda við fast gengi nema með fyrrnefndum afleiðing- um viðskiptahalla, rekstrarerf iðleika og erlendrar skuldasöfn- unar.“ vegar kaupmátt heildarlauna, sem er kostaður m.a. af innlendri fram- leiðslu í erlendri samkeppni. Eðlilegt er að menn vilji halda þeim kaupmætti sem þeir hafa áunnið sér, en þó er ljóst að hluti hans hefur komið til vegna mistaka eins og áður greinir. í umræðunni er oft talað um að leiðrétting á gengi hafí aðeins í för með sér aukna verðbólgu og sömu erfíðleika og áður að nokkrum mánuðum liðnum, þar sem launþegar muni krefjast bóta vegna skerðingar á kaupmætti sem slík leiðrétting hefur í för með sér. En eitt er víst að mikill við- skiptahalli og erlend skuldasöfnun getur ekki staðist til lengdar. Því verður að fínna lausn á þessum vanda fyrr eða síðar og helst þá sem veldur samfélaginu minnstum til- kostnaði. Sú lausn er ekki auð- fundin né einföld. Líklega liggur hún í einhvers konar þjóðarsátt um hvemig megi leiðrétta þessi mistök með minnstum tilkostnaði. Margir þurfa að gefa eftir skammtíma hagsmuni í stað langtíma hagsmuna og hagsmuna samfélagsins í heild. Vilji fyrir slíkri þjóðarsátt er ef til vill ekki mikill um þessar mundir, en hvert stefnir? Að lokum er spurning hvort ekki sé kominn tími til gagngerrar endur- skoðunar á stjóm peningamála landsins með virkari stjómun í huga, þegar tillit er tekið til þess glund- roða sem hún hefur valdið í gegnum árin. Ljóst er að innlend verðbólgu- þróun undanfama áratugi á sér ekki fordæmi meðal annarra vest- rænna ríkja á svipuðu velmegunar- stigi. Hver skyldi vera ástæða þess? í þessu sambandi mætti velta fyrir sér hvort auðlindaskattur hafi ekki mikilvægu hlutverki að gegna í þessu samhengi, þ.e.a.s. að hann hafí ekki aðeins það hlutverk að stuðla að hámarksnýtingu fram- leiðsluþátta í sjávarútvegi heldur ekki síður það hlutverk að stýra peningamagni í umferð sem tæki í höndum Seðlabanka. Ef staðreyndin er sú að bæði aukinn sjávarafli og hagstæðari við- skiptalq'ör hafa óhindrað í gegnum árin skilað sér í auknu peninga- magni í umferð er ekki að undra þótt verðbólga hafí verið mikil hér á landi. Við slíkar aðstæður er hag- stjóm með minnsta móti, því einn megintilgangur hagstjómar er að stuðla að sem jöfnustum vexti í hagkerfinu, þar sem sveiflur til og frá eru dýru verði keyptar í sóun verðmæta. Með auðlindaskatti er hægt að draga úr meginaflvaka slíkra sveiflna, þ.e.a.s. ef vel árar til sjávar og á erlendum fískmörkuð- um er auðlindaskatturinn hækkaður en aftur lækkaður ef illa árar. Það ætti líka að vera löngu liðin tíð að líta á sjávarútveg sem eitthvert áhættuspil þar sem mikill hagnaður er eitt árið og tap það næsta, enda er slíkur búskapur meira í ætt við veiðimannabúskap en nútíma þjóð- arbúskap. Hér er mikið verk að vinna sem ekki verður lokið á einni nóttu held- ur á nokkrum árum ef ekki áratug- um, en þegar það er komið í höfn eigum við að líkindum meiri samleið með öðrum vestrænum ríkjum hvað verðbólguþróun snertir en nú. Höfundur er hagfræðingvr hjá Þjóðhagsstofnun. tl Sportvöru- verslun opnuðí Hveragerði Hveragerði. NÝLEGA var opnuð sport- vöruverslun í Hveragerði og hlaut hún nafnið Hverasport. Eigendur hennar eru hjónin Andrés Úlfarsson og Steinunn Sigurðardóttir. Ætla þau að bjóða allar al- mennar íþróttavörur, ferðasport- vörur og mikið úrval af veiðivör- um. Er markmiðið að bjóða góð- ar vörur á góðu verði. Andrés kvaðst mundi hafa verslunina opna allar helgar eft- ir 1. júní, en þangað til alla virka daga og á laugardögum. Kvaðst hann vonast til að geta veitt hinum mörgu ferða- mönnum sem heimsælga Hvera- gerði góða þjónustu svo og heimamönnum. Nýja verslunin er að Breiða- mörk 10. - Sigrún Andrés Úlfarsson í verslun sinnl Morgunblaðið/Sigrún Sigfttsdóttir
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.