Morgunblaðið - 26.04.1988, Blaðsíða 64

64
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1988
Taka þarf af festu og
ábyrgð á vandamálunum
Greinargerð ráðherra Alþýðuflokksins, lögð fram á efnahagsmálaráðstefnu
fulltrúaráðs Alþýðuflokksfélaganna í Reykjavík 24. apríl 1988
1.
"jn Framundan eru erfið viðfangsefni
á sviði efnahagsmála. Horfur eru á
að halli á viðskiptum við útlönd á
þessu ári verði að óbreyttu um tíu
milljarðar króna. Ljóst er að mörg
fyrirtæki í útflutnings- og sam-
keppnisgreinum eiga við mikla
rekstrarerfíðleika að etja vegna
meiri verðlags- og kostnaðarhækk-
ana hér á landi en í viðskiptalöndum.
Verkfall verslunarfólks veldur því
að veruleg óvissa ríkir um þróun
kjaramála á næstu misserum. Það á
ekki eingöngu við um verslunarfólk
þar sem í nýgerðum kjarasamning-
um verkafólks eru ákvæði um endur-
skoðun launaliða, fái aðrir hópar
iaunafólks launahækkanir umfram
þær sem þar er kveðið á um.*Uppi
eru háværar kröfur um stórfellda
gengisfellingu krónunnar og verð-
bólguholskefla vofír yfir síðar á ár-
inu, ef látið verður undan þeim kröf-
um. Á öllum þessum vandamálum
þarf að taka af festu og ábyrgð.
2.
Við mótun efnahagsstefnu dugir
ekki að horfa aðeins fáa mánuði
fram í tímann. Skyndilausnir á
skammtímavandamálum mega ekki
spilla fyrir varanlegum efnahags-
framförum. Gengisfelling ein og sér
leysir í raun engan vanda heldur
veltir honum aðeins fram í tímann.
Gengisfelling er þaðan af síður alls-
heijarlausn á erfíðleikum lands-
byggðarinnar. Til þess að gengis-
felling breyti nokkru um viðskipta-
halla og afkomu útflutningsgreina
verður að fylgja henni samdráttur í
núverandi aðstæður gerist það ekki
nema stjómvöld grípi inn í kjara-
samninga á vinnumarkaði og lög-
bjóði takmarkanir á launahækkun-
um. Með því kæmi ríkisstjómin
harkalega aftan að þeim samtökum
launafólks sem gert hafa hófsama
kjarasamninga undanfarna mánuði
í trausti þess að ríkisstjórnin fylgdi
á eftir með ráðstöfunum til að stuðla
að hjöðnun verðbólgu. Aðgerðir af
þessu tagi koma harðast niður á
venjulegu launafólki — og þá ekki
síður launafólki á landsbyggðinni.
Þess vegna er nauðsynlegt að fara
nýjar leiðir við stjóm efnahagsmála
hér á landi í stað þess að hjakka
sífellt í sama farinu. Við verðum að
vinna okkur út úr vandanum með
þrautseigju og skipulagsumbótum
bæði í opinbemm rekstri og einka-
rekstri.
Veilur leynast víða í skipulagi
íslensks efnahagslífs. Þetta á jafnt
við um undirstöðuatvinnuvegi sem
þjónustugreinar, jafnt sjávarútveg
sem ijármagnsmarkað og banka-
kerfi, landbúnað sem verslun. For-
senda þess að fyárhagsgrundvöllur
velferðarríkis á Islandi verði treystur
er að hafíst verði handa um róttæka
endurskipulagningu á íslensku at-
vinnulífí.
• Bæta verður nýtingu fram-
leiðslutækja í sjávarútvegi þann-
ig að hann skili þjóðarbúinu
meiri tekjum og geti borgað físk-
vinnslufólki hærri laun.
• Stórauka verður hagkvæmni í
landbúnaðarframleiðslu ekki síst
vinnslu og dreifíngu búvöm hér
á landi svo að unnt verði að
draga úr ríkisútgjöldum vegná
niðurgreiðslna, útflutningsupp-
bóta og birgðahalds vegna of-
framleiðslu en þess í stað verði
framlög til velferðarmála fólks
aukin.
• Stuðla verður að sammna og
stækkun banka þannig að þeir
geti veitt betri þjónustu með
ódýrari hætti en nú er. Bæta
þarf eftirlits- og öryggisákvæði
bankalaga.
• Setja þarf almennar, sanngjam-
ar leikreglur um starfsemi á fjár-
magnsmarkaði utan banka og
sparisjóða, þannig að sömu regl-
ur gildi um sambærilega starf-
semi. Endurskoða þarf gildandi
fyrirkomulag verðtryggingar á
fjárskuldbindingum og þar með
lánskjaravísitölu.
9 Koma verður í veg fyrir ótæpi-
lega fjárfestingu í verslunar-
húsnæði og margvíslegri þjón-
ustustarfsemi.
• Brýnt er að endurskoða fyrir-
komulag launa- og kjarasamn-
inga meðal annars til þess að
stuðla að auknum tekjum fyrir
skemmri vinnutima og meiri
sveigjanleika í atvinnulífinu. At-
huga þarf kosti og galla hluta-
skipta.
Þessi atriðaskrá er langt frá
því að vera tæmandi. Umgjörð
efnahagslífs á íslandi verður að
vera með þeim hætti að hún
stuðli að endurskipulagningu
hefðbundinna atvinnuvega og
uppbyggingu nýrra atvinnu-
greina sem geti staðist undir
batnandi ’ífskjörum í framtíð-
inni. Stjó. völdum ber nú fyrst
og fremst að beita sér fyrir al-
mennum stöðugleika í efnahags-
YR skorar á YSl að
draga bréf til baka
Verslunarmannafélag Reykjavíl
til baka bréf um það hveijir megi
Segir í fréttatilkynningu frá VR
allri verkalýðssögunni og að ekki
að því að brjóta VR niður.
í bréfí VSÍ, sem birtist sem aug-
lýsing í blöðum, segir að vinnu-
stöðvun nái eingöngu til félags-
manna þess félags sem standi að
verkfallsboðuninni, en þeim starfs-
mönnum sem ekki séu í verkfalli
sé heimilt að vinna sín venjulegu
•störf. Þá segir þar að eigendum
fyrirtækja og nánustu ættingjum
þeirra sé heimilt að vinna við fyrir-
tæki sín, hvort sem þeir hafí unnið
þar að staðaldri eða ekki, og að
verkfallið nái ekki til stjórnenda
fyrirtækja og sé yfírmönnum heim-
ilt að ganga í störf aðstoðarmanna
sinpa.
í fréttatilkynningu VR segir að
vinnuveitendur hafí ekki úrskurðar-
vald um það hveijir af félagsmönn-
um séu undanþegnir verkföllum,
slíkt vald sé í höndum einstakra
verkalýðsfélaga. Þá sé öllum félög-
~um í ASÍ óheimilt að ganga í þau
störf sem lögð hafí verið niður.
Fréttatilkynning VR fer hér á
eftir: í óundirrituðu plaggi, sem
dreift hefur verið á bréfsefni með
haus Vinnuveitendasambands ís-
lands, eru settar fram staðhæfingar
um hveijir mega vinna í verkföllum.
{ því sambandi óskar Verzlunar-
mannafélag Reykjavíkur að koma
eftirfarandi á framfæri:
í lögum nr. 80 1938, um stéttar-
air hefur skorað á VSÍ að draga
vinna í verkfalli verslunarmanna.
að bréf VSÍ sé algert einsdæmi í
verði annað séð en að VSÍ stefni
félög og vinnudeilur, er verkalýðs-
félögum tryggður sá réttur að gera
verkfall í þeim tilgangi að vinna
að framgangi krafna sinna.
Þá segir jafnframt, í 18. gr. sömu
laga. að „þegar vinnustöðvun hefur
verið löglega hafín, er þeim sem
hún að einhveiju leyti beinist gegn,
óheimilt að stuðla að því að afstýra
henni með aðstoð einstakra með-
lima þeirra félaga eða sambanda
sem að vinnustöðvuninni standa“.
Meginreglan er því sú að þegar
verkfall er hafið er ekki eingöngu
félagsmönnum þess verkalýðsfé-
lags, sem til verkfallsins hefur boð-
að, skylt að leggja niður vinnu,
heldur er félagsmönnum sambanda,
sem að vinnustöðvuninni standa,
óheimilt að ganga í þau störf sem
lögð hafa verið niður.
Þetta nær svo langt, að félags-
mönnum einstakra félaga innan
ASÍ, en LÍV er innan þess sam-
bands, er óheimilt að taka upp eða
ganga í þau störf sem löglega hafa
verið lögð niður með verkfalli. Kem-
ur þetta skýrt fram í Fd. I bls.
130, þar sem ASÍ var talið heimilt
að banna félögum einstakra verka-
lýðsfélaga að ganga í störf sem
lögð höfðu verið niður með verkfalli.
Það er jafnframt meginregla að
það er í höndum einstakra verka-
lýðsfélaga að ákveða hveijir af fé-
lagsmönnum þess séu undanþegnir
verkföllum. Einstakir vinnuveitend-
ur eða samtök vinnuveitenda hafa
hér ekkert úrskurðar- eða ákvörð-
unarvald.
Samkvæmt samningum verslun-
armanna er öllu starfandi verslun-
ar- og skrifstofufólki skylt að vera
félagar í stéttarfélögum verslunar-
manna, að engum undanskildum.
Verslunarmenn hafa þó litið þannig
á, að þeir starfsmenn atvinnurek-
enda, sem starfs síns vegna geta
talist vinnuveitendur, standi utan
við stéttarfélagið. Sú takmörkun
nær eingöngu til framkvæmda-
stjóra, sem ber heildarábyrgð á fyr-
irtæki, og starfsmannastjóra, sem
eðli málsins samkvæmt teljast full-
trúar atvinnurekenda. Ollum öðrum
starfsmönnum er bæði rétt og skylt
að vera félagar í viðkomandi versl-
unarmannafélagi og hlíta lögmæt-
um samþykktum félagsins.
Fyrrgreint bréf vinnuveitenda er
algert einsdæmi í allri verkalýðs-
sögunni og ber ljósan vott þeirri
harðneskju sem Vinnuveitendasam-
band íslands hyggst beita í yfir-
standandi kjarabará.ttu, sérstaklega
gagnvart félagsmönnum Verzlun-
armannafélags Reykjavíkur, í þeim
tilgangi einum, að því er séð verð-
ur, að bijóta niður félagið.
Allir verslunarmenn og launafólk
í landinu öllu hljóta að fordæma
svona vinnubrögð og skora á VSÍ
að draga þetta bréf til baka.
málum og jöfnum starfsskilyrð-
um atvinnugreina.
3.
Þegar fyrir þingkosningamar í
fyrra bentu frambjóðendur Alþýðu-
flokksins á að veruleg hætta væri á
því að framvinda efnahagsmála hér
á landi færi úr böndunum með vax:
andi verðbólgu og viðskiptahalla. I
ríkisstjóm hafa ráðherrar Alþýðu-
flokksins ítrekað beitt sér fyrir ráð-
stöfunum til að stemma stigu við
þessari þróun: í stjómarmyndunar-
viðræðunum í fyrrasumar, í þing-
byijun, við afgreiðslu fjárlaga og
lánsfjárlaga fyrir yfirstandandi ár
um síðustu áramót og nú síðast í lok
febrúar síðastliðins. Með öðmm orð-
um á fyrstu níu starfsmánuðum
ríkisstjómarinnar hefur fjórum sinn-
um verið gripið til meiriháttar efna-
hagsaðgerða til þess að bregðast við
breyttum aðstæðum.
Ríkisstjórnin verður ekki sökuð
um aðgerðarleysi í almennum efna-
hagsmálum. Ráðherrar Alþýðu-.
flokksins hafa borið hitann og þung-
ann af því að framfylgja aðhalds-
stefnu ríkisstjómarinnar í efnahags-
málum. Núverandi ástand í efna-
hagsmálum má hins vegar rekja til
aðgerða og aðgerðarleysis síðustu
ríkisstjómar á árinu 1986 og fyrri
hluta árs 1987 og grundvallarveilu
í skipulagi atvinnuvega. Ráðstafanir
síðustu ríkisstjómar í tengslum við
febrúarsamningana 1986 og að-
haldsleysi hennar í aðdraganda
kosninganna á síðasta ári kynntu
undir þenslunni sem fylgdi miklum
tekjuauka í sjávarútvegi vegna vax-
andi afla, hækkandi fískverðs og
lækkandi verðs á olíu. Síðasta ríkis-
stjóm — en að henni stóðu núver-
andi samstarfsflokkar Alþýðuflokks-
ins í ríkisstjóm — lét undir höfuð
leggjast að sporna í tæka tíð við
fyrirsjáanlegrí ofþenslu í þjóðarbú-
skapnum.
4.
Aðhaldsstefna ríkisstjómarinnar
hefur verið tvinnuð saman úr að-
haldi í ríkisfjármálum og peninga-
málum og takmörkunum á erlendum
lántökum. Jafnframt hefur verið leit-
ast við að halda gengi krónunnar
stöðugu til að halda aftur af verð-
bólgu, stuðla að hófsömum kjara-
samningum og veija kaupmátt
launa. Þingmenn og ráðherrar Al-
þýðuflokksins hafa lagt sitt af mörk-
um til að þessi stefna skilaði tilæt-
luðum árangri. Þeir hafa sætt sig
við ýmsar málamiðlanir sem hafa
reynst nauðsynlegar, þótt það hafi
kostað að fresta þyrfti að hrinda í
framkvæmd ýmsum baráttumálum
flokksins. Því er hins vegar ekki að
neita að við ramman reip hefur ver-
ið að draga. Þannig hafa innan ríkis-
stjórnarinnar stöðugt verið gerðar
kröfur um síaukin útgjöld til land-
búnaðarmála og þess krafíst að vext-
ir yrðu lækkaðir með valdboði, sem
hefði óhjákvæmilega i för með sér
aukna ásókn í lánsfé. Þá hafa einn-
ig sífellt komið fram kröfur um auk-
in framlög til samgöngufram-
kvæmda, sem eflaust ætti að fresta
að minnsta kosti að hluta við ríkjandi
aðstæður. Á sama tíma hefur kaup-
leigufrumvarpið mætt andstöðu inn-
an stjórnarliðsins og fæti hefur ver-
ið brugðið fyrir vandlega undirbúin
áform um breytta verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga.
5.
Það er alls ekki tímabært að víkja
frá þeirri meginstefnu í efnahags-
málum sem mörkuð var í stjómar-
sáttmálanum á miðju síðasta ári og
ríkisstjórnin hefur fylgt síðan. Of
snemmt er að kveða upp dóm um
það hversu mikil áhrif aðhaldsað-
gerðir hennar hafa haft til þessa og
koma til með að hafa á næstunni. I
raun liggja afar takmarkaðar upp-
lýsingar fyrir um þróun efnahags-
mála það sem af er árinu. Þær breyt-
ingar sem orðið hafa á ytri skilyrðum
þjóðarbúsins frá því í febrúarmánuði
réttlæta ekki kúvendingu í stjóm
efnahagsmála. Það á ekki að líta á
stjóm efnahagsmála sem dægurmál.
Það tekur tíma fyrir markvissar
efnahagsaðgerðir að hafa áhrif og
það tekur ekki síður tíma að koma
á umbótum sem horfa til langs tíma.
Brýnt er að nota næstu vikur og
mánuði til þess að meta árangur
efnahagsstefnunnar til þess og end-
urskoða áherslur í henni í ljósi breyt-
inga á ytri skilyrðum. Þá er ekki
síður mikilvægt að nota tímann
framundan til að huga að gerð fjár-
laga og lánsfjárlaga fyrir næsta ár.
í því sambandi verður athyglin að
beinast að útgjaldahlið fjárlaganna
og hvemig komið verður í veg fyrir
að útgjöld til einstakra málaflokka
vaxi meira og minna stjómlaust án
þess að ríkissjóði séu tryggðar tekjur
á móti.
6.
Því fer fjarri að ríkisstjómin hafí
setið auðum höndum undanfarin
misseri. Varðandi framhaldið vilja
ráðherrar Alþýðuflokksins:
• Vara við áróðri um gengisfell-
ingu sem allsheijarlausn á aðsteðj-
andi vanda í efnahagsmálum og
benda á að gengislækkun ein sér er
ávísun á verðbólgu, kaupmáttar-
skerðingu og þyngri greiðslubyrði
af lánum.
9 Vara við hugmyndum um höft í
utanríkisviðskiptum, hvort sem þeim
er beint gegn frelsi í innflutningi eða
útflutningi og minna á þörfina fyrir
aukið útflutningsfrelsi og raunhæfa
löggjöf gegn hringamyndun í atvinn-
ulífínu.
9 Leggja ríka áherslu á að frum-
vörp um:
a) kaupleiguíbúðir
b) virðisaukaskatt
c) banka og sparisjóði
d) bifreiðaeftirlit
verði samþykkt sem lög frá Alþingi
fyrir þinglok í vor.
9 Leggja ríka áherslu á að hraðað
verði endurskipulagningu banka- og
sjóðakerfís til þess að minnka kostn-
að af banka- og fjármálastarfsemi
og draga úr þeim mun sem er á
milli innláns- og útlánsvaxta.
9 Leggja ríka áherslu á að frum-
varp um fullan aðskilnað dómsvalds
og framkvæmdavalds verði sam-
þykkt sem lög frá Alþingi á þessu
ári.
9 Leggja ríka áherslu á að halda
áfram samanburðarathugunum á
verði vöru og þjónustu og rækilegri
kynningu á niðurstöðum þeirra til
þess að styrkja markaðsstöðu heim-
ilanna og drýgja kjör þeirra.
9 Leggja ríka áherslu á að áfram
verði ötullega unnið að umbótum á
skattakerfí og upprætingu skatt-
svika.
9 Leggja ríka áherslu á að nefnd
sem skipuð hefur verið til þess að
endurskoða fyrirkomulag verðtrygg-
ingar fjárskuldbindinga og þar með
lánskjaravísitölu skili áliti sem fyrst.
9 ítreka stefnumörkun ríkisstjóm-
arinnar í landbúnaðarmálum og
munu fylgja því fast eftir að mörkuð
stefna um einföldun milliliða- og
sjóðakerfís landbúnaðarins verði
framkvæmd án tafar.
9 Leggja ríka áherslu á að lands-
byggðina eigi meðal annars að efla
með framkvæmd tillagna um breytta
verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga, með bættri fjármagnsþjónustu
á landsbyggðinni, með byggingu
kaupleiguíbúða út um land og með
flutningi afurðastöðva landbúnaðar-
ins og ákveðinna ríkisstofnana út á
land.
9 ítreka stefnumörkun ríkisstjórn-
arinnar í jafnréttis- og fjölskyldu-
málum og benda á, að endurskipu-
lagning og raunhæfar umbætur í
húsnæðiskerfínu eru undirstaða far-
sællar fjölskyldustefnu.
9 Leggja ríka áherslu á að jafna
verður aðstöðu fólks í landinu.
Það má aldrei verða að íslending-
ar skiptist í tvær þjóðir — eina sem
býr við mikla velsæld og aðra sem
býr við kröpp kjör. Hér á að búa ein
þjóð um ókomna tíð- og það hlýtur
ríkisstjórn með þátttöku Alþýðu-
flokksins ævinlega að hafa að leiðar-
ljósi.