Morgunblaðið - 26.04.1988, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1988
47
Sunnuhlíð:
Rífum aldraða úr
biðraðakerfinu
— segir Asgeir Jóhannesson
MEÐAL frummælenda á ráðstefnunni var Ásgeir Jóhannesson forstjóri
Innkaupastofnunar ríkisins. Ásgeir er jáfnframt formaður Sunnuhlí-
ðarsamtakanna í Kópavogi en þau hafa á undanförnum árum vakið
athygli fyrir myndarlega uppbyggingu hjúkrunarheimilis og nú nýverið
einnig þjónustuíbúða fyrir aldraða. Einkum hafa vakið athygli mikill
byggingahraði, en fyrstu þjónustuíbúðirnar voru afhentar eigendum
fullfrágengnar, 8'/2mánuði eftir að framkvæmdir hófust, og nýstárleg-
ar leiðir í fjármögnun.
„Við erum að opna sýn í heilt
kerfi og viljum rífa aldraða upp úr
hugmyndum um það að fara á bið-
lista og bíða eftir einhverju," sagði
Ásgeir. „Þeir eiga ekki að láta ráð-
stafa sér, þeir eiga sjálfír að taka
ákvörðun áður en þeir verða til
þess ófærir. Það sem fyrst og
fremst aðskilur okkur frá öðrum
er að við leggjum höfuðáherslu á
sjálfsákvörðunarrétt eldri borgara
til þess að velja sér íbúðir og um-
hverfí á eldri árum, sem er alveg
andstætt við biðlistana og ráðstöfun
annarra á öldruðu fólki, ef til vill í
aðstæður sem ekki henta viðkom-
andi aðilum. Allt sem við höfum
gert í þessum málum gengur út frá
þessum sjálfákvörðunarrétti,“ sagði
hann. „Síðan höfum við fundið leið-
ir til að aðstoða fólk til að velja sér
íbúðir með því að byggja þijár mis-
munandi stærðir af íbúðum, 49, 61
og 81 fermetri og við höfum gefíð
fólki kost á að velja sér á meðan
þær eru til, þar er engum ráðr-'af-
að.“
„Við rekum þjónustukjarnann,
sem tengist þjónustuíbúðunum en
með tilstyrks sveitarfélagains, sem
einnig sér um heimahjúkrun og
heimilishjálp lögum samkvæmt.
Mjög mörg sveitarfélög hafa sent
einstaklinga eða heilar nefndir til
að kynna ser hvemig við höfum
staðið að okkar uppbyggingu, bæði
við hjúkrunarheimili fyrir nokkrum
árum síðan, og ekki síður nú í sam-
bandi við byggingu á þessum fjör-
utíu vemduðu þjónustuíbúðum sem
við höfum reist á síðustu 12 mánuð-
um,“ sagði Ásgeir Jóhannesson.
„Það er ekki vafí á þetta hefur
vakið athygli, af því að við höfum
farið nýjar leiðir. Við höfum gert
einstæðan samning við Búnaðar-
banka íslands um aðstoð og banka-
ábyrgðir í þessu sambandi því við
viljum ekki að gamalt fólk þurfi að
stofna til skulda þegar það kemur
á lífeyrisaldur. Við höfum því tvær
tegundir af íbúðum og í samvinnu
við Kópavogsbæ tryggjum við þeim
sem ekki búa í eigin húsnæði, að
þeir geti líka búið við sama öryggi,
þjónustu og félagsskap og þeir sem
hafa eignast íbúð og þar af leiðandi
er þetta fyrir alla. Við leggjum
áherslu á að þeir sem ekkert hafa
eignast þurfí ekki að taka lán held-
ur séu þær íbúðir í eigu sveitarfé-
lagsins. 10% af íbúðunum er fyrir
slíkt fólk enda er það í samræmi
við niðurstöður félagslegrar könn-
unar í Kópavogi þar sem kom í ljós
að yfír 90% sextíuára og eldri bjó
í skuldlausum eða skuldlitlum eigin
íbúðum," sagði Ásgeir.
„Annar hlutur í þessum málum,
snertir allt þjóðfélagið og það er
að það fólk sem við erum að ræða
um skuldar yfírleitt ekki. Þess
vegna á ekki að lána því fólki. Það
er unga fólkið sem á að fá þessi
fullverðtryggðu lán. Við viljum að
það séu byggðar íbúðir fyrir eldra.
fólk án þess að þurfa að taka lán
frá þjóðfélaginu og losa um leið
íbúðir í grónum hverfum þar sem
eru leikskólar og skólar, bamaheim-
ili, íþróttavellir og svo framvegis,"
sagði Ásgeir Jóhannesson. „Þar
með er hægt að tvöfalda árangurinn
af hverju láni, það er lánað út á
gömlu íbúðimar en nýjar íbúðir fyr-
ir gamalt fólk eru byggðar skuld-
lausar. Lausleg athugun sýnir að
ef 10% sextíu ára og eldri flytti sig
til, mundi losna um 7 milljarðar í
íbúðakerfinu tíl bygginga, án þess
að stofnað sé til skulda. Það jafn-
gildir byggingu um 2000 íbúða sem
þýðir að ef byggðar væm 2000
íbúðir fyrir eldri borgara losna 2000
aðrar í grónum hverfum. Það þýðir
að hægt er að fá 4000 íbúðir í notk-
un fyrir 2000 lán út á eldri íbúðir,
sem um leið nýtast unga fólkinu
og bömum þess til þess að flytjast
í gróin hverfí með allri þjónustu.
Það þarf að stefna mjög markvisst
að þessu og við höfum verið að leita
lausna. Öll okkar hugmyndafræði
stóðst í framkvæmd, það kom ekk-
ert óvænt upp á.“
„Við teljum nauðsynlegt að þeir
sem byggja fyrir eldri borgara geri
langtímaáætlanir í byggingamál-
um. Þeir eldri borgarar sem hug
hafa á því 'að búa í vemduðum íbú-
um þyrftu því að geta skráð sig
hjá þeim sem byggja slíkar íbúðir
með 5-10 ára fyrirvara, en tilkynnt
síðan endanlega ósk sína 1-2 árum
áður en þeir vilja flytja inn. Með
þeim hætti má draga úr öryggis-
leysi eldra fólks og óvissu þess um
öruggt húsnæði á efri árum og
tryggja að það geti notið öryggis á
ævikvöldi, þjónustu og félagsskapar
að eigin vali. Það er okkar hugsjón
og stóri framtíðardraumur," sagði
Ásgeir Jóhannesson.
Nokkrir þátttakenda.
Hlíf ísafirði:
Heimilismenn haldi
fjárhagslegu siálfstæði
Morgunblaðið/Sverrir
Ásgeir Jóhannesson formaður
stjórnar Sunnuhlíðar.
ERINDI Halldórs Guðmundsson-
ar forstöðumanns Hlífar, ibúða
aldraðra á ísafirði, vakti athygli
ráðstefnugesta, en hann fjallaði
um uppbyggingu og rekstur
verndaðra þjónustuíbúða og fé-
lagsstarf aldraðra. Hlíf, íbúðir
aldraðra á ísafirði, tóku til starfa
1982. Þar búa nú 60 manns. Að-
staðan er í eigu ísafjarðarbæjar
en íbúar leigja 45 fermetra íbúð-
ir og hafa þær til ráðstöfunar
meðan heilsa leyfir. Heimilið er
þannig upp byggt að hver heimil-
ismaður haldi fjárhagslegu sjálf-
stæði sínu og reki eigið heimili
en eigi þó aðgang að ákveðinni
þjónustu og búi við öryggi. Heim-
ilið er rekið án daggjalda eða
opinberra framlaga og hafa tekj-
ur staðið undir útgjöldum. Leiga
er rúmar 13 þúsund fyrir ein-
stakling en um 21 þúsund fyrir
hjón.
Að auki greiða heimilismenn fyr-
ir þá þjónustu sem boðið er upp á
og þeir kjósa að færa sér í nyt.
Einungis eru 3,65 stöðugildi við
Hlíf, eða 1 á hveija 16 vistmenn
Morgunblaðið/Sverrir
Halldór Guðmundsson forstöðu-
maður Hlífar á ísafirði.
en algengt mun á elli- og dvalar-
heimilum að 1 starfsmaður sé fyrir
hverja 2 vistmenn. í erindi sínu
sagði Halldór Guðmundsson meðal
annars: „Heimilisfólk í Hlíf er ekk-
ert frábrugðið öðru eldra fólki, að
Búnaðarbankinn og Sunnuhlíð:
Bankaábyrgð-
ir í stað afsals
BÚNAÐARBANKI íslands gerði samning við Sunnuhlíð sem á sér ekki
hliðstæðu f bankastarfsemi hérlendis. Samningurinn er þríþættur. Auk
þess að taka að sér bókhaldsþjónustu og ráðgjöf fyrir viðskiptavini
Sunnuhlíðar brúar bankinn bil milli greiðslna vegna eigna sem seldar
eru og gjalddaga á greiðslum vegna framkvæmda f Sunnuhlíð. Þriðji
þátturinn og sá sem gerir samninginn svo sérstakan er að bankinn
veitir eigendum bankaábyrgðir fyrir framlögum sfnum, og koma þær
f stað afsals f þessum viðskiptum, þar sem Sunnuhlfð er skráður eig-
andi húsnæðisins og annast sameiginlegan rekstur utan húss og innan.
Samkvæmt ábyrgðunum er bank- traustur og það skipti öllu máli. Mik-
inn skuldbundinn til að greiða verð
íbúðarinnar, samkvæmt mati sérs-
takrar nefndar sem tekur tillit til
markaðsverðs og ýmissa annarra
þátta, til eigenda eða erfíngja þeirra
innan 18 mánaða frá því að þess er
óskað.
Jón Adolf Guðjónsson bankastjóri
hefur annast þessa samningsgerð
fyrir hönd Búnaðarbankans og flutti
hann framsöguerindi á ráðstefnunni.
Hver er reynsla Búnaðarbankans af
samningnum við Sunnuhlíð?
„Það hefur allt gengið eftir áætlun
í þessu máli. Viðsemjandi okkar var
il vinna var lögð í að vanda til áætl-
ana og undirbúnings enda hafa allar
forsendur staðist. Þannig að það er
óhætt að segja að reynsla okkar af
þessum samningi sé góð,“ sagði Jón
Adolf.
„Præðilega séð ætti bankinn að
geta gert svona samning við aðila
hvar sem er á landinu en þó hefur
ekki á það reynt. Þó getur verið að
einhvers staðar séu ljón á veginum.
Það yrði að koma í ljós," sagði hann.
„Eins og þessi samningur er gerður
varðar hann ekki aukna þátttöku
bankans í fjármögnun húsnæðismála
Jón Adolf Guðjónsson.
en hins vegar opnar bankinn náttúru-
lega með ábyrgðaryfirlýsingunni
nýja möguleika," sagði Jón Adolf
Guðjónsson.
„Það er vissulega ákveðnin hag-
nýting í því að eldra fólk geti flutt
úr of stóru og ef til vill óheppilegu
húsnæði og geri stærri fjölskyldum
kleift að eignast hina gömlu íbúð.
Það er kannski eitt alstærsta verkef-
nið í húsnæðismálum hér á landi að
nýta betur það húsnæði sem fyrir
er. Ég held að það hafi ekki verið
hugað nægilega að því,“ sagði Jón
Adolf Guðjónsson bankastjóri.
öðru leyti en því að andleg og líkam-
leg hrömun þess virðist vera mun
hægari en gerist á mörgum stofn-
unum.“
Nokkrar ástæður þessa sagði
Halldór vera: 1. Með því að vera
nánast gert skylt að halda eigið
hetmili virðist fólk halda lengur
andlegu og líkamlegu atgervi. 2.
Fólk haldi ijárhagslegu sjálfstæði
sínu og eigi beinan þátt í greiðslu
rekstrarkostnaðar. Haldnir séu
fundir þar sem íbúum eru kynntar
greiðsluáætlanir og breytingar á
gjaldskrám. 3. Vegna fjölbýlis sé
lítil hætta á félagslegri einangrun.
Auk þess að íbúar hittist í þvotta-
húsi, verslun, setustofum og öðru
sameiginlegu rými sé lögð sú skylda
á herðar allra íbúa að fylgjast með
nágrönnum sínum, þannig að við
hverjar dyr er ljós sem kveikt er
þegar gengið er til náða en slökkt
að morgni þegar farið er á fætur.
Þetta skapi ábyrgðartilfinningu fyr-
ir velferð náungans. 4.Hver og einn
ákveður hvort og hve mikið hann
tekur þátt í félagsstarfsemi og 5.011
aukning þjónustu beinist að ein-
staklingum en ekki heildinni. Þjón-
usta er því aðeins aukin að hver
og einn samþykki eða biðji sjálfur
um aðstoð. Þegar heilsa fólks fari
að bila og það geti ekki haldið heim-
ili sé þjónustan aukin meðheimilis-
hjálp og -hjúkrun en síðan sjúkra-
húsvist ef þörf krefur. Þannig sé
reynt að gera hvem og einn meðvit-
aðan um aðstæður sínar og ýtt
undir að allir reyni sitt ítrasta til
að sjá um sig sjálfír. Halldór sagði
það lykilatriði að nauðsynlegt sé
að tengja saman fjárhagslega
ábyrgð og þjónustu. Þar þurfi að
ríkja tregðulögmál, þjónustan sé til
staðar en sé ekki veitt nema í
síðustu lög og ef þörf krefji.
Halldór sagði að ef allar þjón-
ustuíbúðir nái að skila sama ár-
angri og raunin er á ísafirði sé fyrir-
sjáanlegt að þörf fyrir hjúkrunar-
rými muni fara minnkandi. And-
hverfa þjónustuíbúða séu stofnanir
sem taki af gömlu fólki allt sjálf-
stæði og steypi það í munstur sem
henti stofnuninni, láti það þiggja
þjónustu hvort sem það vill eða
ekki og geri fólk með skipulögðum
hætti að þiggendum sem ekki hafi
annað hlutverk en að vera lifandi
dauðir, stofnuninni til lífsviðurvær-
is. Markmið stofnana sem annast
aldraða sagði Halldór að ætti að
vera að leggja sjálfar sig niður.
Öldmðum kæmi það best geta svo
lengi haldið líkamlegu og andlegu
atgervi að þeir þurfi aldrei að fara
inn á stofnun.