Morgunblaðið - 27.05.1988, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 1988
27
Shimon Peres í Brussel:
Hlutur EB og
framtíð Israels
Brussel, frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
SHIMON Peres utanríkisráð-
herra ísraels átti í vikunni við-
ræður við utanrikisráðherra
Evrópubandalagsins í Brussel.
A fundi hans og ráðherranna
var m.a. rætt um afgreiðslu
Evrópuþingfsins á tillögum um
viðskiptasambönd við ísrael, en
þingið felldi tillögurnar í vetur.
Jafnframt ræddu ráðherrarnir
hugsanlega ráðstefnu um að
koma á friði í Mið-Austurlönd-
um og þátt Evrópu í þeirri við-
leitni.
Á blaðamannafundi sagði Peres
að Evrópa bæði gæti og yrði að
stuðla að annarri og betri framtíð
fyrir fólk í Mið-Austurlöndum,
framtíð sem byggðist á friði og
efnahagslegum framförum. Hann
lagði áherslu á landfræðileg og
menningarleg tengsl Evrópu við
þennan heimshluta og minnti á
þá staðreynd að EB hefur vinsam-
leg samskipti bæði við ísrael og
arabaríkin. Hans Dietrich Gensc-
her utanríkisráðherra Vestur-
Þýskalands, sem situr í forsæti í
ráðherranefndinni, ítrekaði stuðn-
ing Evrópubandalagsins við hug-
myndina um ráðstefnu um ástand-
ið fyrir botni Miðjarðarhafsins og
sagði að finna yrði pólitíska lausn
á vandanum, óbreytt ástand væri
alls óviðunandi. Hann kvaðst
fagna breyttum viðhorfum beggja
stórveldanna og skoraði á Sov-
étríkin að taka upp eðlileg sam-
skipti við ísrael.
Aðspurður kvaðst Peres furða
sig á afstöðu sovéskra stjómvalda
og sagðist hafa sagt Eduard Shev-
ardnadze utanríkisráðherra Sov-
étríkjanna, að þeir létu eins og
kapítalisti sem sækir um lán í
banka með því að reyna að telja
bankanum trú um að hann þurfi
ekki á láni að halda. Um þá gagn-
rýni að ráðstefna um málefni Mið-
Austurlanda yrði lítt annað en
glansathöfn sagði hann að ljóst
væri að menn væru ekki að efna
til hanastélsboðs og ráðstefnan
myndi verða árangursrík ef stór-
veldin bæði stæðu heilshugar að
henni. Hann sagði að það væri
drengileg hugmynd að senda evr-
ópskan her á svæðið, en taldi litlar
líkur á að það myndi einhveiju
breyta, benti í því sambandi á al-
þjóðlegt herlið í Líbanon og árang-
ur þess.
Hermdarverk
íPretoríu
Fjórar hvítar konur særðust í
sprengjutilræði í Suður-Afríku í
gær, þar af tvær alvarlega. Tvær
sprengjur sprungu með fimm
mínútna millibili í verslunarhverfi
borgarinnar Pretoríu, sem er að-
setur ríkisstjómarinnar. Var fyrri
sprengjan falin í bíl en sú síðari
að líkindum í blómavasa. Yfirvöld
kenndu skæruliðum Afríska þjóð-
arráðsins, ANC, um tilræðin.
Tveir hvítir lögreglumenn voru
í gær dæmdir til dauða fyrir að
pynta og myrða svartan ungling
fyrir tveim árum. Verði dómunum
ftillnægt munu mennimir verða
fyrstu hvítu lögreglumennimir sem
teknir verða af llfí vegna glæpa
við störf í hverfum blökkumanna
eftir að óeirðir hófust að marki
árið 1984.
Reuter
Ný lög um samvinnufélög:
Æðsta ráð Sovétdkjanna fékk
allar óskír sínar uppfylltar
ÆÐSTA ráðið I Sovétríkjunum samþykkti sanihljóða i gær ný lög um
samvinnufélög eftir að hafa knúið i gegn breytingu á skattareglugerð
rikisstjórnarinnar. Hart var deilt um málið á miðvikudag og sagði
Alexejj Ponomarev, formaður sérstakrar þingnefndar sem fjallaði um
málið, að niðurstaðan hefði verið sú að stjómin endurskoðaði stigvax-
andi skatta á ágóða samvinnufélaganna. „Nýju lögin munu því ekki
skerða hagsmuni nokkurs aðilja, hvorki ríkisins né samvinnufélag-
anna,“ sagði Ponomarev.
Míkhaíl S. Gorbatsov Sovétleiðtogi
var viðstaddur þegar Ponomarev
greindi þingheimi frá breytingartil-
lögum þingnefndarinnar sem sett var
á laggimar til að miðla málum milli
ríkisstjómarinnar og þingsins. Hann
sagði að margir þingmenn hefðu
gagnrýnt nýlega reglugerð stjómar-
innar sem fól I sér að háir skattar
vom lagðir á ágóða samvinnufélag-
anna og bætti því við að tekið hefði
verið tillit til gagnrýninnar í einu og
öllu.
Breytingamar á lagafrumvarpinu
fela m.a. í sér að samvinnufélög
mega nú byggja hús, leggja vegi og
stofna menningarklúbba. Einnig er
tiyggt að yfirvöld á hveijum stað
megi ekki hafa afskipti af samvinnu-
félögunum hvað varðar skiptingu
ágóðans.
Að því búnu bar Avgust Voss,
forseti annarrar þingdeildarinnar,
frumvarpið ásamt breytingartillög-
um undir atkvæði og var það sam-
þykkt samhljóða af báðum deildum
að sovéskum sið. Atkvæðagreiðslan
átti að fara fram á miðvikudag en
var frestað til fímmtudags vegna
ágreiningsins í þinginu.
Þingnefndin sem samdi breyting-
artillögumar sem komu frumvarpinu
í höfn fundaði sem fyrr segir á mið-
vikudagskvöld og voru tveir fulltrúar
úr Stjómmálaráðinu viðstaddir auk
Boris Gostevs, fjármálaráðherra og
höfundar skattareglugerðarinnar
umdeildu.
Ónafngreindur embættismaður á
vegum þingsins sagði Mary Ellen
Bortin, fréttamanni JZeuters-frétta-
stofunnar, að kvörtunum hefði rignt
yfir Gostev á fundi nefndarinnar.
„Hann átti í erfiðleikum með að fá
orðið. Hann er f fremur óþægilegri
aðstöðu," bætti hinn ónafngreindi
heimildarmaður við.
Hluta þingnefndarfundarins var
sjónvarpað á miðvikudagskvöldið og
er slíkt dæmi um „glasnost" varð-
andi starfsemi þingsins einstakt í
sögu Sovétríkjanna. Einnig eiga
sjónvarpsáhorfendur ekki að venjast
því að sjá þijá háttsetta menn tekna
á beinið af fulltrúum í Æðsta ráð-
inu. Sagt er að Viktor Nikonov og
Georgíj Razumovskíj, félagar í
Stjómmálaráðinu, hafí setið þöglir
undir beinskeyttum árásum þing-
manna.
Nýju lögin sem samþykkt vom í
gær og ganga í gildi þann 1. júlí
hafa það að markmiði að hvetja fólk
sem er reiðubúið að taka áhættu til
að segja upp störfum hjá ríkinu, þar
sem launin em lág en trygg, og hefja
eigin atvinnurekstur I samvinnufé-
lögum. í þeim felst einnig að fólk
má hafa mun meira í tekjur áður en
skattheimta kemur til sögunnar held-
ur en fyrr.
En margir spyija hvaða afleiðing-
ar það hafí að hækka þak á tekjum
manna. „Tökum dæmi af kolanámu-
manni," heldur heimildarmaðurinn
áfram, „hann vinnur baki brotnu
fyrir 500 rúblum á mánuði og ráð-
herrar fá 600-700 rúblur. En það
gengur ekki að samvinnumaður sem
selur kebab úti á götu þéni meira
en ráðherra. Við verðum að varð-
veita félagslegt jafnrétti."
Annar vandi varðandi samvinnu-
stefnuna nýju var ræddur í þing-
nefndinni á miðvikudag. Menn veltu
því fyrir sér hvað gera þyrfti til að
halda bændum á samyrkjubúunum,
homsteini sovésks landbúnaðar.
Lagt var til að hækkaðar yrðu lífeyr-
isgreiðslur til þeirra sem setjast I
helgan stein eftir starfsævi á sam-
yrkjubúum því ella fengist enginn til
að vinna þar. Gostev var spurður
hvað slík ráðstöfun myndi þýða mikia
útgjaldaaukningu fyrir ríkið. Þegar
hann svaraði að ríkið þyrfti sennilega
að punga út 1,5 milljörðum rúblna
(100 milljörðum ísl. krónfy til við-
bótar sögðu þingmenn: „Utvegaðu
þá peningana, þú ert ráðherrann!"
Að sögn heimildarmannsins sýnir
þetta hver breyting hefur orðið í lýð-
ræðisátt síðan Gorbatsov tók við
völdum. „Það sem gerst hefur undan-
fama daga er ótrúlegt," sagði sendi-
maður vestræns ríkis Sem fylgdist
með fundinum. „Það lítur út fyrir
að Æðsta ráðið sé að breytast í raun-
vemlegt þjóðþing."
Sovétríkin:
Kolmunnaleit yfir
Noregi og Svíþjóð
Nota fullkomna njósnavél af gerðinni Hjúsín-18
Ósló. Frá Rune Timberlid, fréttaritara Morgunblaðsins.
NÝRRI og mjög stórri, sovéskri eftirlits- og njósnaflugvél,
Iljúsín-18 DORR, hefur að undanförnu verið flogið nokkrum
sinnum yfir Svíþjóð og Noreg undir því yfirskini, að verið sé
að fara til kolmunnaleitar á Atlantshafi. BlaðafuUtrúi sovéska
sendiráðsins í Ósló hélt þvi a.m.k. fram við dagblaðið Aftenpost-
en en þeir, sem til þekkja, vísa þeirri fuUyrðingu algerlega á bug.
Teije Monstad, fískifræðingur kolmunnans verði leitað úr flugvél
Á þessu korti, sem birtist á forsíðu Aftenposten 20. maí sl., sést flugieiðin, sem Sovétmenn fara
til kolmunnaleitarinnar. Er farið frá Riga í Lettlandi og beint yfir Svíþjóð og Noreg.
við Hafrannsóknastofnunina í
Björgvin og maður sérfróður um
lífshætti kolmunnans, segir, að
viðbára Sovétmanna sé út í hött.
í viðtali við Aftenposten sagði
hann, að á útmánuðunum héldi
kolmunninn sig á 400 metra dýpi
á hrygningarslóðunum vestur af
Bretlandseyjum og því útilokað
að finna hann úr flugvél.
„í apríl fer hann inn í Noregs-
haf og upp að íslandi og Jan
Mayen I ætisleit en heldur sig enn
á tiltölulega miklu dýpi, 200-400
m. Aðeins lítill hluti stofnsins,
ungfiskurinn, fer upp undir 100
metrana," sagði Monstad.
Sovéskir fískifræðingar hafa
aldrei minnst á það við norska
starfsbræður sína eða aðra, að
og Monstad segist ekki geta
ímyndað sér með hvaða tækjum
sé unnt að fínna hann.
Það var vegna mistaka í norska
herráðinu, að Sovétmenn fengu
leyfi til að fljúga yfír norskt land
í þessari koimunnaleit en þar sem
stjómvöld hafa nú einu sinni veitt
leyfíð veigra þau sér við að aftur-
kalla það. Iljúsín-18 DORR er
kunn sem hreinræktuð njósna-
flugvél og komst fyrst í fréttimar
á Vesturlöndum árið 1986. Blaða-
fylltrúi sovéska sendiráðsins í
Ósló segir hins vegar, að flugvélin
hafi verið notuð til fiskileitar frá
1979.
Samkvæmt upplýsingum frá
vamarliðinu á Keflavíkurflugvelli
hefur þessara flugvéla ekki orðið
vart í eftirlitsflugi liðsins.