Morgunblaðið - 31.08.1988, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, MIBVIKUDAGUR -81; AGUST 1988
Inga Jóna Þórðardóttir
„Atvinnuþátttaka for-
eldra, fjöldi einstæðra
foreldra, stuttur skóla-
dagoir barna og öry gg-
isleysi sem honum fylg-
ir eru staðreyndir sem
horfast verður í augu
við og bregðast við.“
Meiri menntun
En það er ekki síður mikilvægt
að líta á nám bama í þessu sam-
bandi. Stuttur skóladagur leiðir
óhjákvæmilega til þess að minni
kröfur er hægt að gera til menntun-
ar en við lengri skóladag. Mörgum
er í fersku minni þær umræður sem
urðu vegna skýrslu OECD um
menntastefnu hér á landi. í þeirri
skýrslu er íjallað um stuttan skóla-
dag og stutt skólaár og er lenging
skóladags talin eitt brýnasta verk-
efnið á grunnskólastigi.
Það hlýtur að vera keppikefli
allra, jafnt foreldra sem fræðslu-
yfirvalda að böm fái eins góða
menntun og kostur er og að þau
standi ekki að baki jafnöldrum
sínum í nágrannalöndunum. Al-
gengt er að heyra foreldra, sem
búið hafa erlendis um skeið með
böm sín, tala um hversu mikill
munur sé á námi barna hér og er-
lendis. Að sjálfsögðu er þetta mis-
munandi eftir námsgreinum og
aldri bama.
Á hitt ber að líta að þátt mennt-
unar í uppbyggingu þjóðfélagsins
má aldrei vanmeta. Við kjósum að
bera okkur saman við nágranna-
þjóðir — viljum hafa lífskjör sam-
bærileg eða jafnvel betri, ætlum að
keppa á sömu mörkuðum. Við hljót-
um því að gera sömu kröfur varð-
andi menntun.
Aðlögun að breyttum aðstæðum
í viðskiptalöndum t.d. varðandi innri
markað Efnahagsbandalagsins,
sem nú er í undirbúningi, hlýtur
að taka tillit til menntunar jafnt
og annarra þátta. Samkeppnis-
hæfni okkar lands er nefnilega líka
undir því komin að við stöndum
jafnfætis í menntun, — þekkingu
og hæfni.
Fjórir áfangar
Tillögur nefndarinnar um leng-
ingu skóladags fela í sér að skóla-
dagur verði lengdur í fjórum áföng-
um og að þeim loknum fái:
1.—3. bekkur 30 kennslust. á viku
4. bekkur 32 kennslust. á viku
5. bekkur 34 kennslust. á viku
6. bekkur 35 kennslust. á viku
7.-9. bekkur 36—37 kennslustá viku
Til samanburðar má geta þess að
í dag fæn
1.—2. bekkur 22 kennslust. á viku
3. bekkur 26 kennslust. á viku
4. bekkur 29 kennslust. á viku
5. bekkur 32 kennslust á viku
6. bekkur 34 kennslust. á viku
7.-9. bekkur 35 kennslust. á viku
Lengingin er því fyrst og fremst
gagnvart yngri bekkjunum.
Þegar þessum áföngum hefur
verið náð er reiknað með að rekstr-
arkostnaður grunnskóla aukist um
250 milljónir króna á ári miðað við
verðlag í janúar 1988. Til hliðsjónar
má geta þess að rekstrarkostnaður
grunnskóla samkvæmt fjárlögum
1988 er talinn muni verða 3,2 millj-
arðar króna.
Rétt er að benda á, að einn þess-
ara fjögurra áfanga er breyting á
fýrirkomulagi sex ára deilda — for-
skólans. Hún felur það í sér að all-
ir forskólanemendur njóti sama
kennslustundafjölda óháð fjölda
bama. í dag fer kennslustundafjöldi
forskóladeilda eftir fjölda bama og
þar af leiðandi fá sex ára nemendur
í fámennum byggðarlögum færri
stundir á viku en aðrir.
Hér hefur lenging skóladags ver-
ið gerð að umræðuefni. Lenging
skólaársins hlýtur að verða umfjöll-
unarefni skólamanna á allra næstu
ámm með hliðsjón af breyttum
þjóðfélagsháttum. Benda má á, að
í dag býr fjórðungur allra grunn-
skólanema við styttra skólaár en 9
mánuði. Nemendur landsbyggðar-
innar eiga að sjálfsögðu sama rétt
til náms og aðrir.
Það er ekki einungis hagsmuna-
mál foreldra að skóladagur verði
lengdur, það er hagsmunamál þjóð-
félagsins.
Heimild: Gróandi þjóðlíf, útg. Framtið-
arkönnun, 1987.
Höfundur er formaður samstarfs-
nefndar ráðuneyta um fjölskyldu■
mál.
Morgunblaðið/Sig. Jðns.
Ragnheiður Thorarensen við eitt af dúklögðu borðunum á sýning-
unni og merki Georg Jensen Damask.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁSGEIR SVERRISSON
Glasnost-stefnan og
glæpahneigð öreiganna
með degi hverjum ná traustari
fótfestu í Sovétríkjunum. Og al-
menningur les blöðin af gífurleg-
um áhuga þó svo allir séu ekki
sáttir við fréttaflutninginn. Hins
vegar virðast ijölmiðlar enn ekki
hafa fijallað á sama hátt um hina
smærri „efnahagsglæpi" Sovét-
borgara gegn ríkinu. Enda er það
óþarfi. Allir kannst við þá og flest-
ir hafa oftlega gerst sekir um þá.
Svartamarkaðsbrask og smærri
þjófnaðir á ríkiseigum (matvæl-
um, bensíni osfrv.) hefur löngum
verið sú aðferð sem Sovétborgarar
hafa beitt til að gera lífið þolan-
legra og vitaskuld er mikilvægast
Undanfarið hafa sovéskir fjöl-
miðlar skýrt frá skipulegri
glæpastarfsemi í landinu, sem
fengið hafi að þrífast vegna dug-
leysis og siðferðisskorts fyrri leið-
toga og embættismanna. Á síðum
blaða hefur mátt lesa um „mafíu-
starfsemi" að hætti Vesturlanda,
byssubardaga á götum úti, eitur-
lyfjasölu, ævintýralegar mútu-
greiðslur, glæpaforingja, sem í
engu virðast skera sig frá A1
Capone og stunda ijárhættuspil
þar sem óskiljanlegar fjárhæðir
eru í veði og jarðarfarir að hætti
mafíuforingja á Ítalíu þar sem
svartklæddir menn méð hatta
stíga út úr svörtum „Chaika“-
bifreiðum og votta hinum látna
virðingu sína vopnaðir vélbyssum.
„Brezhnev-klíkan" hefur einnig
fengið sinn skammt en svo sem
fram hefur komið í fréttum hefj-
ast í næsta mánuði réttarhöld
yfír tengdasyni hans, Júrí Tsjúr-
banov, sem gengdi stöðu aðstoð-
arráðherra þar til Brezhnev safn-
aðist til feðra sinna árið 1982.
Tsjúrbanov er sakaður um mútu-
þægni og spillingu en herferð til
að uppræta þessa lesti var hafin
í tíð Júrí Andropovs fyrrum Sovét-
leiðtoga og Míkhaíl S. Gorbatsjov
hefur frá því hann komst til valda
árið 1985 haldið merki þessa fyrr-
um velgjörðarmanns síns hátt á
lofti.
I fjölmiðlum er greint frá gjör-
spilltum flokksleiðtogum, sem
hafi í krafti stöðu sinnar, safnað
að sér gegndarlausum auðæfum
en enn sem komið er a.m.k. er
ekki fjallað um forréttindi hinnar
ráðandi stéttar af sama krafti
þótt vissulega hafí verið tæpt á
þessu sérkennilega kerfi, sem
furðu margir virðast njóta góðs af.
Viðtal við Alexander Gúrov,
undirofursta og glæpasérfræðing,
í Literatúrnaja Gazeta hefur vakið
athygli en í því kemur fram að
upphaf sovésku mafíunnar megi
rekja til bræðralags glæpamanna
sem sátu í þrælkunarbúðum
Stalins á fjórða áratugnum. í við-
talinu segir Gúrov að glæpahyskið
hafi tekið að skipuleggja sig á
sjötta áratugnum er efnahagur
Sovétríkjanna tók að vænkast.
„Starfsemin fer vaxandi en skipu-
lögð glæpasamtök er einkum að
fínna suðurhéruðunum, Úkraínu
og Moldavíu. Að mínu viti er
ástandið verst í Kiev, Lítov,
Ódessu, Donetsk og Dnépropet-
osk. Við þennan lista þarf síðan
auðvitað að bæta Moskvu og
Leníngrad," segir Gúrov.

• •■••VíW.
„Ég fullvissa þig um það að nú er öllum óhætt að tala um
allt.“ Teikning og texti úr sovéska vikuritinu Moskvu-fréttir.
Öll þessi ósköp hellast yfir fólk
sem gengur alla daga með aleig-
una í vasanum ef það skyldi
ramba á álitlega biðröð. Ætli hús-
mæður í Moskvu ræði þetta sín á
milli þær tvær til þijár klukku-
stundir sem þær eyða í biðröðum
með „avoskumar" sínar á degi
hveijum? (Á rússnesku nefnist
innkaupataska „avoska“ sem
myndað er af orðinu „avos" sem
þýðir „ef til vill“, karlamir nota
hins vegar skjalatöskur við inn-
kaupin). Hvað skyldu karlamir í
vodka-biðröðunum segja?
Vibrögðin hafa alltjent ekki lát-
ið á sér standa á opinberum vett-
vangi. „Glasnost er gengin í garð
og hún er í hámarki. Við lesum
ótrúlegar fréttir og skýrt er frá
staðreyndum sem virðast óhugs-
andi. Viðbrögð okkar em tvíbent.
Við emm stolt af þessum djarfa
fréttaflutningi en skömmumst
okkar jafnframt fyrir skuggahlið-
ar tilveru okkar,“ segir Júrí nokk-
ur Feofanov í grein, sem hann
ritaði nýlega í Moskvu-fréttir og
fjallar um starfsemi sovésku maf-
íunnar. Höfundurinn víkur sér-
staklega að „Brezhnev-klíkunni",
en það hugtak virðist einkum eiga
við ættmenni leiðtogans, og segir
vinahóp Galínu, dóttur Brezhnevs,
hafa samanstaðið af glæpahyski.
í skjóli þessa hafi ótrúleg svarta-
markaðsverslun fengið að þrífast.
Allt sem menn geti hugsað sér
hafi verið falt en höfundurinn
hneykslast sýnu mest á þeirri
staðreynd að unnt hafí verið að
fá „Gullstjörnu hetju verkalýðs-
ins“ keypta fyrir milljón rúblur.
Þetta siðspillta viðhorf segir Feof-
anov hafa skapað forsendur fyrir
skipulegri glæpastarfsemi í
landinu.
Allt er þetta bein afleiðing
glasnost-stefnunnar sem virðist
að hafa sambönd.
Fréttaritari The Financial Ti-
mes hefur það eftir Dr. Tatjönu
Koryagínu, sem starfar hjá sov-
ésku skipulagsstofnunni, Gosplan,
að svartimarkaðurinn velti á ári
hveiju 90 milljörðum rúblna (tæp-
um 7.000 milljörðum ísl. kr.) og
að þúsundir Sovétborgara séu
réttnefndir milljónamæringar.
Mesta athygli vekur að frú Kory-
agína telur ekki að skera eigi upp
herör gegn þeim sem stunda
svartamarkaðsbrask (enda þyrfti
þá að segja meirihluta þjóðarinn-
ar, sem ekki tilheyrir forréttinda-
stéttinni, stríð á hendur) heldur
telur hún að laga þurfi hagkerfið
að svartamarkaðinum en þar megi
finna þau lögmál sem eigi að hafa
mótandi áhrif á efnahagslífíð!
Takist þetta kann það að hafa
gífurleg áhrif á líf manna í Sov-
étríkjunum en ekki verður séð
hvemig á að framkvæma svo rótt-
tæka breytingu á efnahagskerfínu
þrátt fyrir magnaðar, afdráttar-
lausar og merkilegar yfírlýsingar
Míkhaíls S. Gorbatsjovs í nafni
perestrojku. Andstaðan innan
kerfísins mun vafalaust reynast
mikil eins og sannast hefur á þeim
sviðum þar sem perestrojku hefur
verið hrint í framkvæmd og Sovét-
borgarar lesa gjaman um í biðröð-
unum. Vafalítið verður þeim einn-
ig skýrt frá gangi umbótaherferð-
arinnar á þessum vígstöðvum því
nú verður tæpast aftur snúið.
„Hvemig er unnt að setja sann-
leikanum takmörk?", spyr áður-
nefndur Júrí Feofanov í grein
sinni í Moskvu-fréttum. Ekki er
ljóst til hverra spumingunni er
beint en sovéskir ráðamenn hafa
hingað til haft svör á reiðum hönd-
um. Nú er hins vegar nýtt tíma-
bil gengið í garð sem krefst ann-
ars konar svara.
EF marka má frásagnir fréttaritara vestrænna dagblaða og tíma-
rita í Moskvu fjalla fjölmiðlar sovéskir nú af stakri elju og trú-
mennsku um skipulagða glæpastarfsemi, afbrot og spillingu í
Sovétríkjunum. Er þetta enn eitt merki þess hve glasnost-stefna
Míkhails S. Gorbatsjovs Sovétleiðtoga, sem kveður á um aukið
upplýsingastreymi og opinskáa umfjöllun, hefur haft gífurleg
áhrif í þessu lokaða landi. Enda eru viðbrögðin mikil og sterk
ef marka má greinar og lesendabréf í sovéskum blöðum og ensk-
um tímaritaútgáfum. Ymsir fullyrða að glæpir færist í vöxt í
Sovétríkjunum en vandinn er sá að ævinlega hefur verið illmögu-
legt að skilgreina glæpi og afbrot þar eystra auk þess sem lítið
sem ekkert hefur verið um þá fjallað fyrr en nú. Vegna stöðnunar
í efnahagslífinu, miðstýringar og vöruskorts hefur þróast sérs-
takt hagkerfi svartamarkaðarins, sem er í flestu tilliti með öllu
ótengt hinu opinbera og nærist á dæmafárri sjálfsbjargarvið-
leitni og útsjónarsemi þegnanna í landi þar sem flest allt virðist
skorta a.m.k. í augum Vesturlandabúa.