Morgunblaðið - 17.09.1988, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1988
jntvgi Útgefandi miritaMfr Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúarritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur-Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Övissunni
verður að liúka
Istjómarmyndunarviðræð-
um að kosningum loknum
myndast fljótlega tímaspenna.
í fjölmiðlum er rekið á eftir
stjómmálamönnum og oft
virðist sem þeir séu neyddir
til að fara sér hraðar en þeir
sjálfír vilja. Síðan nær krafan
um að stjóm sé mynduð yfír-
hendinni og við höfum kynnst
því hvað eftir annað á síðari
ámm, að í slíku andrúmslofti
er oft erfítt að fótasig. Stjóm-
málamenn skiptast á orðsend-
ingum, tillögum og skeytum.
Keppnin snýst um það að fá
sem flesta þingmenn til stuðn-
ings við málefnagrundvöll.
Nú má segja að svipuð
staða hafí myndast, þótt ríkis-
stjóm sitji sem nýtur stuðn-
ings meirihluta á Alþingi.
Óvissa setur svip sinn á stjóm-
málalífið og smitar út frá sér
til allra þátta þjóðlífsins. AI-
menningur og þeir sem at-
vinnulífínu stjóma bíða og
halda að sér höndum. Sterk
orð um þann mikla efnahags-
vanda sem sagður er við okk-
ur blasa vekur ugg og kvíða
hjá mörgum. Öðrum þykir
ákaflega sárt að sjá þá sem
valdir hafa verið til þeirra
ábyrgðarstarfa að veita þjóð-
inni forystu deila fram og til
baka um leiðir og úrræði.
Spurt er hve lengi í ósköpun-
um menn þurfí að bíða ein-
hverrar niðurstöðu.
Því fer ekki heldur fjarri
að allar fréttimar af deilunum
og sviptingunum dragi úr
áhuga á alvarlegum umræð-
um um landsins gagn og
nauðsynjar. Fyrir ákafa fylg-
ismenn einstakra stjómmála-
flokka er erfítt að fylgja því
frá degi til dags, hvemig vind-
urinn blæs. Annars vegar eru
menn að ræða um efnislega
hlið mála, hins vegar setja
erfíðleikar í samskiptum
manna á meðal svip sinn á
stjómmálaástandið.
Fyrir alla, jafíit þá sem í
eldlínunni standa og hina sem
að baki þeim eru, ætti að vera
fyrir bestu að með skjótum
hætti verði bundinn endi á
núverandi óvissu. Hér á þess-
um stað hefur þeirri skoðun
hvað eftir annað verið lýst
undanfarið, að innan ríkis-
stjómarinnar virðist ekki vilji
til að standa sameiginlega að
því átaki, sem allir telja nú
nauðsynlegt til að koma þjóð-
arskútunni inn á kyrran sjó.
Reynsla undanfarinna daga
og vikna hefur staðfest rétt-
mæti þessara fullyrðinga.
Þegar þessi stjóm var
mynduð stóðu menn frammi
fyrir þeirri staðreynd, að
kosningar höfðu farið á þann
veg að þijá flokka þurfti til
að mynda starfhæfan meiri-
hluta á Alþingi. Stjómmála-
sagan geymir mörg dæmi um,
hve erfítt hefur reynst að
halda slíkum stjómum saman
og frá því að lýðveldi var
stofnað 1944 hefur engin
þriggja flokka stjóm setið við
völd í heilt kjörtímabil. Allt
bendir til að sú stjóm sem nú
situr eigi ekki eftir að vera
undantekningin sem sannar
regluna.
Augljóst er að fari ríkis-
stjómin frá völdum við þær
aðstæður, sem nú hafa skap-
ast, er enginn auðveldur kost-
ur við myndun nýrrar stjóm-
ar. En eins og staðan er núna
er það engin afsökun fyrir
áframhaldandi setu ríkis-
stjómarinnar að óvissa taki
við í stað hennar. Óvissan í
stjómarherbúðunum er þegar
orðin það mikil, að ástandið
minnir hvort sem er helst á
stjómarmyndunarviðræður.
Ef til vill tefur það aðeins
fyrir að ákvarðanir séu teknar
um biýn og mikilvæg mál, að
hugur manna er um of bund-
inn við það, hvað gerist eftir
að stjómin fer frá.
Að sjálfsögðu er það undir
ráðherrunum og stjómar-
flokkunum þremur, sem að
ríkisstjóminni standa, komið
að taka af skarið. Þeir hafa
þegar kastað málum svo lengi
á milli sín að ljóst ætti að
vera, hveijir telja sig geta
starfað frekar saman og
hveijir ekki. Frekari tillögur
frá einstökum flokkum geta
varla breytt miklu úr því sem
komið er. Málin liggja skýr
fyrir og forsætisráðherra hef-
ur lýst yfír að hann sé reiðu-
búinn til að fara inn á nýjar
brautir í skattheimtu, ef það
mætti verða til þess að greiða
úr vandanum. Þeim tillögum
hefur verið líkt við sprengju
af samstarfsráðherrum hans.
Allt ber að sama bmnni.
Óvissunni í landstjóminni
verður að ljúka og taka verður
af skarið um framtíð ríkis-
stjómarinnar.
Þorsteinn Pálsson, forsætisráðherra;
Vildi að Jón Baldvin yrði með-
flutningsmaður tillögunnar
Framkoma samráðherra einsdæmi
SÍÐUSTU daga hef ég lagt fram tvær tillögur í efnahagsmálum. Hin
fyrri var lögð fram sem umræðugrundvöllur af minni hálfu og í hinni
síðari sem ég kynnti fyrir formönnum samstarfsflokkanna í gær teygi
ég mig mjög í átt til sjónarmiða beggja flokkanna, jafnframt sem ég
verð að gæta þess meginsjónarmiðs Sjálfstæðisflokksins að þjóðinni
verði ekki sökkt á kaf í fen millifærslu og skattheimtu, sagði Þorsteinn
Pálsson, forsætisráðherra, í samtali við Morgunblaðið í gærkvöldi. Taldi
ráðherrann nauðsynlegt að binda enda á óvissuna i stjómarsamstarfinu.
Þorsteinn Pálsson sagði, að ljóst
hefði verið að svartillögur Alþýðu-
flokksins við hugmyndum þeim sem
hann kynnti í síðustu viku gengju
alltof skammt í þá átt að bæta hag
útflutningsatvinnuveganna og þær
hefðu skilið sjávarútveginn eftir í 3
til 4% taprekstri að meðaltali. Aðferð
alþýðuflokksmanna hefði einungis
byggst á millifærslum, sem hlaðið
hefðu upp óleystum vandamálum og
endað í óleysanlegum hnút. Fram-
sóknarflokkurinn hefði hins vegar
lagt til að meiri flármunum yrði var-
ið til að styrkja atvinnuvegina en
gert var ráð fyrir í upphaflegum til-
lögum forsætisráðherra. En jafn-
framt hefðu framsóknarmenn viljað
að þetta yrði gert með stóraukinni
skattheimtu og millifærslan hefði
verið óréttlát og falið í sér stórfellda
mismunun á milli fyrirtækja og at-
vinnugreina.
„Ég vildi á lokastigi," sagði for-
sætisráðherra „koma til móts við
sjónarmið Framsóknarflokks og
bæta stöðu atvinnuveganna heldur
meira en í minni upphaflegu tillögu
en ég hlaut að hafna millifærsluleið
þeirra og gera tillögu um almenna
réttláta leið, sem ekki hefði í för
með sér mismunun, þess vegna lagði
ég til 6% gengisfellingu.
Á hinn bóginn vildi ég koma til
móts við það sjónarmið Alþýðu-
flokksins að draga meira úr verð-
bólgu og gera ráðstafanir í þágu
þeirra tekjulægstu. Eina leiðin sem
ég sá færa var sú að leggja til nokkra
hækkun á telquskatti sem skapaði
svigrúm tii að lækka söluskatt á
matvælum í 10%. Með þessu móti
er hægt að koma verðbólgu niður í
10% á tímabilinu september til apríl
á næsta ári og lánskjaravísitölu niður
í 5-6% á sama tíma. Þetta hefði gert
mögulegt að halda áfram vaxtalækk-
un þrátt fyrir gengisbreytingu.
Ástaaðan er fyrst og fremst sú, að
lækkun á söluskatti á matvælum
eyðir þeim verðhækkunum sem ella
fylgja gengisbreytingu. Allt felur
þetta sem sé í sér raunlækkun á
matvælum um leið og grundvöllur
atvinnuveganna er treystur og vextir
halda áfram að lækka."
Þegar forsætisráðherra var spurð-
ur um ásakanir samstarfsráðherra
hans um að hann hefði komið fram
af óheiðarleika, svaraði Þorsteinn
Pálsson:
„Þingflokkur sjálfstæðismanna
samþykkti tillögu mína að málamiðl-
un á fimmtudagskvöld. Strax í gær-
morgun, á föstudagsmorgun, bað ég
Jón Baldvin Hannibalsson fjármála-
ráðherra að hitta mig og þar skýrði
ég hugmyndir mínar fyrir honum og
tilganginn með þeim. Þetta vildi ég
gera áður en ég legði tillögumar
fyrir ríkisstjóm. Mér fannst heiðar-
legt að ræða málið fyrst við fjármála-
ráðherra og gefa honum kost á því
að við flyttum tillöguna sameiginlega
enda snertir hún viðkvæm skattamál
eins og fram hefur komið. Ég minni
á í þessu sambandi að það er býsna
erfítt fyrir Sjálfstæðisflokkinn að
fallast á tillögur Framsóknarflokks
og Alþýðuflokks um að hækka telq'u-
skatt en þær tillögur hafa þeir borið
mjög stíft fram í viðræðum að und-
anfömu og þar með reynt að stilla
Sjálfstæðisflokknum upp við vegg.
Fjármálaráðherra tók tillögum
mínum ekki fagnandi en sagðist vilja
ræða þær í sínum hópi. Eg ákvað
að fresta sameiginlegum fundi
stjómarflokkanna að hans ósk svo
að honum gæflst tóm til þessara við-
ræðna við sína menn. Ég frestaði
þessum fundi fyrst til klukkan 3
síðdegis í gær og síðan tiþklukkan
5 að ósk fjármálaráðherra. Á fundin-
um sem hófst þá gerði ég formönnum
samstarfsflokkanna, þeim Steingrími
Hermannssyni og Jóni Baldvin, grein
fyrir tillögum mínum í heild. Ég
sagðist ekki ætla að ræða þær opin-
berlega á þessu stigi og óskaði eftir
viðbrögðum þeirra flokka og síðan
yrðu tillögur mínar ræddar í ríkis-
stjóminni.
Það hefur því komið mér afar
mikið á óvart, hvemig þeir hafa síðan
fjallað um málið í fjölmiðlum áður
en tillögumar hafa verið lagðar fram
formlega í ríkisstjóminni. Ég hygg
að vinnubrögð af þessu tagi séu eins-
dæmi.“
Forsætisráðherra, hvert er fram-
haldið?
„Ég heyrði ekki betur en formenn
samstarfsflokkanna hefðu tilkynnt
það fyrir sitt leyti í beinni sjónvarps-
útsendingu í gærkvöldi. Mér finnst
eðlilegra að framhaldið ráðist á ríkis-
stjómarfundi. Það verður að binda
enda á óvissuna."
Jón Baldvin Hanni
Ekkert i
lögur fo
„NIÐURSTAÐA þingflokksins var s
herra eru enn uppi á borðinu eygjun
möguleika," sagði Jón Baldvin Han
ins, í samtali við Morgunblaðið að
gærkvöldi. „Ef þessum tillögum vei
ekki sé sérstakt tilefni til ríkisstjórn
um þessarra flokka að ræða málin <
þessi stjórnarkreppa verði leyst.
Forsætisráðherra hefur nú aflient
okkur sínar tillögur og við vitum
ekki annað en að það sé hans síðasta
orð. Ef málin standa þannig í hans
huga að það sé annað hvort að taka
þessum tillögum eða hafna þeim þá
er fyrsta umræðuefnið ekki um sam-
eiginlegar tillögur annarra. Við höf-
um lagt fram nógar tillögur. Það er
ekki skortur á tillögum."
„Við Steingrímur skomðum báðir á
Þorstein að draga tillöguna til baka.
Ég var ekki fyrr kominn í ráðuneyt-
ið en þrír fréttamenn spurðu mig
hvað mér fyndist um þessar tillögur,
þar á meðal afnám matarskatts.
Síðan komu þær nákvæmlega fram
í fréttum ríkisútvarpsins. Því var
Tillögnr forsætisráð
Hér birtast f heíld tillögur Þor-
steins Pálssonar forsætisráðherra
sem hann lagði fyrir Steingrím
Hermannsson og Jón Baldvin
Hannibalsson. Þær eru í formi
draga að yfirlýsingu rikisstjórnar-
innar um aðgerðir í efnahagsmál-
um.
Ríkisstjómin hefur ákveðið að-
gerðir í efnahagsmálum sem leggja
grunn að stöðugleika í efnahagslífínu
og hafa að markmiði
- að bæta afkomu atvinnuvega,
- að treysta atvinnuöryggi og hag
heimilanna,
- að draga úr verðbólgu,
- að lækka vexti og fjórmagns-
kostnað.
Aðhald í verðlagsmálum
Ríkisstjómin hefur ákveðið að fela
Verðlagsstofnun að beita ströngu
verðlagsaðhaldi í samræmi við gild-
andi ákvæði um verðstöðvun sam-
kvæmt lögum nr. 56/1978 um verð-
lag, samkeppnishömlur og órétt-
mæta viðskiptahætti. Við fram-
kvæmdina skal Verðlagsstofnun
veita nauðsynlegar undanþágur
vegna breytinga á gengi og verði á
erlendu hráefni og aðföngum og enn-
fremur vegna starfsemi innlendra
uppboðsmarkaða og árstíðabundinna
verðbreytinga.
Breytingar á gjaldskrám ríkisfyr-
irtækja verða óbreyttar til 10. aprfl
1989. Þó verður heimilt að taka til-
lit til hækkana af erlendum toga og
sérstakra heimilda í fjárlögum.
Fjárhæðir launaliða í gjaldskrám
sjálfstætt starfandi sérfræðinga
verða óbreyttar til 10. aprfl 1989.
Sama gildir um hvers kyns útselda
vinnu og þjónustu.
Lækkun söluskatts
af matvælum
Söluskattur af matvælum lækkar
1. október nk. úr 25% í 10%. Tekju-
skattur einstaklinga hækkar frá
sama tíma úr 28,5% í (30)% til að
bæta ríkissjóði tekjumissi vegna
skattalækkunarinnar. Heildarskatt-
hlutfall einstaklinga hækkar því úr
35,2% í (36,7)%.
Skattalækkunin veldur því að
matvæli lækka um allt að 12% eftir
vöruflokkum. Skattalækkun á mat-
vælum ein og sér veldur um 1,5%
lækkun á vísitölu framfærslukostn-
aðar.
Stöðvun launa-og
búvöruverðshækkana
Samningsbundin og lögákveðin
laun hækka ekki til 10. aprfl 1989.
Sama gildir um búvöruverð.
Fiskverð
Almennt fískverð sem ákveðið var
í júníbyijun framlengist óbreytt til
10. aprfl 1989.
Verðjöfnun á frystum
sjávarafurðum
Stjóm frystideildar Verðjöfnunar-
sjóðs fískiðnaðarins er heimilt að
taka innlent eða erlent lán með ríkis-
ábyrgð að flárhæð allt að 440 millj-
ónir króna. Andvirði lánsins skal
nota til greiðslu verðbóta vegna
framleiðslu á freðfiski og hörpudiski
á tímabilinu frá 1. júní sl. Sjóðsstjóm
ákveður nánar hvemig að greiðslu
verðbóta skuli staðið, en taka skal
sérstakt tillit til afkomu frystiiðnað-
arins.
Þrátt fyrir ákvæði laga um Verð-
jöfnunarsjóð fiskiðnaðarins skal
veija 250 milljóiium króna af inn-
stæðu á reikningi vegna skelflettrar
rækju í deild fyrir frystar afurðir í
Verðjjöfnunarsjóði fiskiðnaðarins til
endurgreiðslu til þeirra rækjufram-
leiðenda, sem gert hefur verið að
greiða í sjóðinn á tímabilinu 1. febr-
úar 1986 til 30. september 1988.
Skal fjárhæðinni skipt milli framleið-
enda í hlutfalli við það sem þeim
hefur verið gert að greiða í sjóðinn
vegna rækjuframleiðslu á framan-
greindu tfmabili að frádregnum verð-
bótum sem til falla vegna fram-
leiðslu þeirra á sama tímabili. Sjávar-
útvegsráðherra setur reglugerð um
tilhögun endurgreiðslu samkvæmt
þessari grein.
Eiginfjárstaða fyrirtækja
Stofnaður verður sjóður sem hafí
að markmiði að treysta eiginfjár-
stöðu fyrirtækja í útflutnings- og
samkeppnisgreinum. Sjóðurinn skal
vera sérstök deild í Byggðastofnun,
sem annast rekstur hans, og hafa
sérstaka stjóm. Stofnfé sjóðsins