Morgunblaðið - 17.09.1988, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1988
31
Búðardalur:
Opið hús hjá
samlaginu
Sunnudaginn 18. september
1988 verður opið hús hjá Mjólkur-
samlaginu ’í Búðardal. Það er í
tengslum við Norrænt tækniár
1988 sem er liður í að efla þekk-
ingu á tækni og auka skilning á
mikilvægi tækniþróunar.
Mjólkursamlagið í Búðardal hóf
starfsemi 18. mars 1964 og er eitt
af sautján starfandi mjólkurbúum
í landinu. Innvigtaðir eru um 3,0
milljón lítrar mjólkur á ári frá 71
mjólkurframleiðanda. Húsakostur,
vélar og tæki eru af fullkomnustu
gerð og öll aðstaða með því besta
sem gerist.
Helstu framleiðsluvörur eru ný-
mjólk, léttmjólk, undanrenna, ijómi,
Dalaskyr og ostar. Af ostafram-
leiðslunni ber hæst Dala-brie og
Dala-yiju sem eru í stöðugri sölu-
aukningu.
Undanfarin ár hefur verið lögð
nokkur áhersla á nýjungar og vöru-
þróun hjá mjólkursamlaginu. Má
þar nefna SmáMál, Súkkulaðifrauð
og Dalafrauð. Nú um þessar mund-
ir eru væntanlegar tvær nýjungar,
þ.e. SmáMál með karamellubragði
og Dala-Brie í smjördeigi, tilbúinn
í ofninn. Ostur þessi er bakaður við
ca. 220°C í 10—15 mín. Þá er tilbú-
inn veisluréttur, þegar óvænta gesti
ber að garði.
- Kristjana
Hallsteinn Sigurðsson.
Kjarvalsstaðir:
Sýning á verk-
um Hallsteins
Sigurðssonar
LAUGARDAGINN 17. september
hefst sýning á verkum Hallsteins
Sigurðssonar & Kjarvalsstöðum.
Sýningin stendur yfir til 2. októ-
ber og verður opin frá kl. 14-22
daglega.
Hallsteinn lauk námi við Mynd-
lista- og handiðaskólann árið 1966,
og stundaði síðan nám í London á
árunum 1966-1972 og hefur hann
auk þess farið í námsferðir til Ítalíu,
Grikklands og Bandaríkjanna. Hann
hefur haldið fjölda einkasýninga hér
á landi og erlendis.
GENGISSKRÁNING
Nr. 178. 18. september 1988
Kr. Kr. ToU-
Eln. Kl. 08.16 Kaup Sala B«nol
Dollari 46.68000 46,80000 46,65000
Sterlp. 78.23600 78,43700 78.62900
Kan. dollari 38,16300 38,25100 37,69500
Dönsk kr. 6.48740 6.50410 6,50400
Norsk kr. 6.73740 6.75470 6,77120
Sænsk kr. 7,21040 7,22890 7,23700
Fi. mark 10,62180 10.54890 10,52100
Fr. franki 7,32520 7,34410 7,36240
Belg. franki 1,18730 1,19040 1,19170
Sv. franki 29,62560 29,60150 29,60960
Holl. gyllini 22,08140 22,13810 22,13460
9V-þ. mark 24,91130 24,97530 25,00000
It. Ilra 0,03341 0,03349 0,03366
Austurr. sch. 3,54110 3,56020 3.55430
Port. escudo 0,30260 0,30340 0,30520
Sp. peseti 0,37290 0,37390 0.37810
Jap. yen 0,34815 0,34905 0,34767
írskt pund 66.90400 67.07600 66.90300
SDR (Sérst.) 60,31430 60,46930 60.40430
ECU. evr.m. 61.62570 51,75850 51,85850
Tollgengi fynr september er sölugengi 29. ágúst.
Sjólfvirkur simsvari gengisskránmgar er 62 32 70.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir KRISTJÁN JÓNSSON
Eystrasaltslönd Sovétríkjanna:
Þjóðernistilfinning-
um vex enn ásmegin
Ný stjóramálasamtök í Sovétlýðveldinu Lettlandi, Alþýðufylk-
ingin, hafa krafist þess að landið fái algjört sjálfsforræði í
efnahagsmálum og neitunarvald gagnvart Kremlarstjórn í
þeim málum sem snerta landið sérstaklega. Drög að stefnu-
skrá samtakanna voru birt fyrir nokkram dögum í dagblaði
ungkommúnista, Sovétskaja Molodezh og er þetta talið sýna
að samtökin ly'óti nokkurs stuðnings opinberra aðUa og hafi
verulegan félagafjölda. Mikið hefur einnig borið á þjóðeraistil-
finningum i hinum Eystrasaltslöndunum tveim, Eistlandi og
Litháen, undanfarna mánuði og starfa hliðstæðar stjóramála-
hreyfingar i þeim báðum. Síðastliðinn sunnudag gengu um 200
þúsund manns um götur Tallinn, höfuðborgar Eistlands, og
lofsungu þá ákvörðun eistneska kommúnistaflokksins að styðja
kröfur um aukna sjálfstjóra landsins og mun nýskipaður leið-
togi flokksins, Vaina Valas, hafa verið meðal göngumanna.
Ungur Eistlendingur heldur á litlu spjaidi þar sem minnt er samn-
ing Sovétmanna og Þjóðveija frá 1939 þar sem kveðið var á um
innlimun Eystrasaltsríkjanna i Sovétríkin. Myndin var tekin á
útifundi sjálfstæðissinna i Tallinn, höfuðborg Eistlands, i síðasta
Alþýðufylkingin í Lettlandi er
andvíg hvers kyns einokun
á valdi,“ segir í stefnuskrárdrög-
unum sem eru talin einhver djarf-
legasta ögrun við einokunarhlut-
verk kommúnistaflokksins er um
getur í síðari tíma sögu landsins.
Einnig er sagt að íbúar landsins
verði að vera lettneskir borgarar
og Lettland ætti að hafa rétt á
að gera samninga við erlend ríki.
Þess er krafist að nauðungar-
flutningur á fjölmörgum Lettum
til annarra hluta Sovétríkjanna á
stjómarárum Jósefs Stalíns verði
lýst sem „glæpum gegn mann-
kyninu" og þeir sem báru ábyrgð
á þeim verði nafngreindir og
sviptir stöðum sínum og sérrétt-
indum.
Meðal annarra nýmæla í
stefnuskránni má neftia kröfur
um að Lettar fái að gegna her-
þjónustu í sérstöku, sjálfstæðu
herliði í Lettlandi sjálfu, fólk
megi kanna þær upplýsingar sem
yfirvöld hafi aflað sér um það
og láta reyna á sannleiksgildi
þeirra fyrir rétti, einnig rétt fólks
til að ferðast til útlanda og hafa
eðlileg samskipti við útlendinga
og loks rétt Letta til að afplána
fangelsisdóma í Lettlandi sjálfu.
Enn fremur er stungið upp á
því að landbúnaður verði í reynd
einkavæddur með því að leyfa
bændum að taka jarðnæði á leigu
í allt að 99 ár. Krafist er strangra
reglna gegn fyrirtækjum er valda
sjávarmengun sem er mikið og
vaxandi vandamál 5 landinu. Fyr-
ir nokkrum vikum mótmæltu
mörg þúsund manns í Eystrasalt-
slöndunum sjávarmenguninni.
Tungumálabarátta
í Eistlandi
Eystrasaltslöndin eru ekki fjöl-
menn ríki; í Litháen búa 3,6 millj-
ónir manna, Lettlandi 2,6 milljón-
ir og Eistlandi 1,5 milljón. Vegna
vaxandi fjölda Rússa og annarra
Sovétmanna sem ekki eru af lett-
neskum stofni en flust hafa til
Lettlands síðustu áratugi er nú
svo komið að Lettar eru orðnir
minnihlutahópur í landi sínu. í
stefnuskrá Alþýðufylkingarinnar
er þess krafist að hamlað verði
gegn innflutningi fólks og brugð-
ist verði við „alvarlegri ógnun"
við menningarlegar hefðir lands-
ins. Gera verði lettnesku að opin-
beru tungumáli landsins og koma
á fót sjálfstæðu menntakerfi í
Lettlandi.
í stefnuskránni er ekki minnst
á samning Stalíns og Hitlers árið
1939 þar sem kveðið var á um
innlimun Eystrasaltsríkjanna I
Sovétríkin. Hins vegar er fjallað
um eitt af viðkvæmustu efnum í
sögu ríkjanna sem er nauðungar-
flutningur tugþúsunda manna á
stríðsárunum til fjarlægra héraða
í Sovétríkjunum, einkum Síberíu.
Haft var eftir borgarstjóranúm í
Ríga, höfuðborg Lettlands, í júní
síðastliðnum að 31 þúsund Lettar
hefðu verið fluttir nauðugir á
brott frá föðurlandi sínu á þess-
um árum. Vestrænir sagnfræð-
ingar telja að rétt tala sé mun
hærri. Fjöldi Eistlendinga og Lit-
háa varð að sæta sömu örlögum.
Sem stendur hafa aðeins þijú
Sovétlýðveldi - Armenía, Georgía
og Azerbajdzhan, - sitt eigið
tungumál sem opinbert mál en
ekki rússnesku eins og hin ríkin.
TASS-fréttastofan sovéska
skýrði nýlega frá því að mið-
stjóm kommúnistaflokksins í
Eistlandi hefði samþykkt að
styðja kröfur þess efnis að eist-
neska yrði gerð að opinberri
tungu landsins. Eistneska er
skyld finnsku og hafa íbúamir
náin tengsl við finnska menn-
ingu, geta m.a. horft á sjón-
varpssendingar frá Finnlandi.
Æðsta valdastofnun Sovétríkj-
anna, forsætisnefnd Æðsta ráðs-
ins, verður að samþykkja slíka
breytingu til að hún taki gildi.
Fyrr á árinu leyfðu yfirvöld að
hinn gamli fáni Eistlands frá
sjálfstæðisámnum 1919 - 1940
yrði notaður ásamt fána Sov-
étríkjanna. Auk þess er nú stefnt
að því að frá 1990 fái Eistlend-
ingar víðtækari sjálfsstjóm í
efnahagsmálum en nokkurt ann-
að Sovétlýðveldi.
í samþykkt eistnesku mið-
stjómarinnar var tekið fram að
rússneska ætti að vera jafn rétt-
mánuði.
há eistnesku hvað snerti opinbera
starfsemi í Eistlandi en þriðjung-
ur íbúana er af rússneskum
stoftii. Sums staðar í landinu eru
Eistlendingar nú í minnihluta og
hafa þeir beðið um að innflutn-
ingur fólks yrði heftur.
Sjálf stæðiskröfur
viðraðar
Enn Pyldroos, forseti eist-
neska listamannasambandsins,
var í síðustu viku kjörinn í æðstu
stjóm (Buro) kommúnistaflokks-
ins í Eistlandi en hefur þó ekki
atkvæðisrétt. Pyldroos er tengd-
ur Alþýðufylkingu Eistlands og
sagði hann fréttamönnum Reut-
ersað hann myndi eiga fund með
leiðtogum Alþýðufylkingarinnar,
sem nú er orðin fjöldahreyfing,
og síðan myndi hann skýra stjóm
kommúnistaflokksins frá niður-
stöðum viðræðnanna. Hann
sagðist telja hlutverk sitt vera
að miðla skoðunum „grasrótar-
innar" til leiðtoga kommúnista-
flokksins en hann væri ekki full-
trúi Alþýðufylkingarinnar í stjóm
flokksins.
Þegar Pyldroos var kjörinn í
stjómina flutti hann harðorða
ræðu yfír fundarmönnum og
sagði að stjómarskrárbundin
réttindi Eistlendinga hefðu verið
fótum troðin síðan 1940. Hann
varði einnig rétt almenningssam-
taka í landinu til að setja fram
úrslitakröfur þótt slíkar aðferðir
væru e.t.v. ekki nauðsynlegar i
löndum þar sem „eðlilegar lýð-
ræðisreglur giltu" en slíku væri
ekki til að dreifa í Sovétríkjunum.
Með þessum orðum virtist hann
eiga við kröfur sem settar hafa
verið fram um sjálfstæði lands-
ins.
Einkavæðingar krafist
Annar maður, sem kosinn var
í flokksstjómina án atkvæðisrétt-
ar, Peeter Kibe, sagði fundar-
mönnum að efnahagsumbætur
sem fælu í sér rétt bænda til að
leigja bújarðir til langs tíma,
dygðu ekki til að blása lífsanda
í sovéskan landbúnað er berst í
bökkum. Hann krafðist að land-
búnaður yrði algjörlega einkav-
æddur þar sem bændur yrðu að
vera þess fullvissir að jarðimar
yrðu þeirra um alla framtíð,
„kynslóð eftir kynslóð." Skýrt var
ffá ummælum Kibes og Pyldroos
í málgagni eistneska kommúni-
staflokksins 11. september.
Valas, formaður eistneska
kommúnistaflokksins, flutti
stefnuræðu sína á áðumefndum
fundi stjómar flokksins á eist-
nesku og segja heimildarmenn
að slíkt hafi ekki gerst síðan
1940 er landið missti sjálfstæði
sitt. TASS-fréttastofan tók það
skýrt fram að fundarmenn hefðu
allir verið sammála um að „Eist-
land væri óaðskiljanlegur hluti
Sovétríkjanna."
(Heimildir: Reuter og The
Ecoaomist)