Morgunblaðið - 27.11.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 1988

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 1988
19

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fuiltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. f lausasölu 70 kr. eintakið.
Breytingaskeið
í stjómmálabaráttu
Síðustu daga hafa birst nið-
urstöður tveggja skoðana-
kannana um fylgi stjómmála-
flokkanna og stöðu ríkisstjóm-
arinnar. Rúm vika leið á milli
þess að leitað var eftir viðhorfí
almennings. Sveiflumar í fylg-
inu eru á vinstra kanti stjóm-
málanna, þar sem uppstokkun
verður á fylgi milli Kvennalista,
Framsóknarflokks og Alþýðu-
flokks. Vinsældir Sjálfstæðis-
flokksins aukast lítillega en þó
hefiir flokkurinn ekki fengið
þann byr í seglin sem kannanir
fyrir fáeinum vikum gáfu
vísbendingu um.
Nýafstaðin kosningabarátta
í Kanada var góð áminning um
það, hve sveiflumar geta orðið
miklar og skjótar í afstöðu al-
mennings. Við upphaf barátt-
unnar var helsta stjómarand-
stöðuflokknum, Fijálslynda
flokknum, spáð hmni. Um mið-
bik kosningaslagsins þótti
líklegast að Frjálslyndi flokkur-
inn sigraði. Úrslit kosninganna
urðu síðan íhaldsflokknum í
vil. Við þekkjum ekki slíkar
stórsveiflur hér, þótt fram-
ganga Kvennalistans í skoðana-
könnunum gefí til kynna, að
slfkt kynni að gerast, ef gengið
yrði til kosninga hér og nú.
Sjónvarpskappræður kanad-
ískra flokksleiðtoga vom taldar
hafa ráðið mestu um uppgang
fíjálslyndra á tímabili. Nú
þakkar Alþýðublaðið það
skrautsýningu á flokksþingi
krata, að fylgi flokks þeirra
jókst á milli þeirra tveggja
kannana, sem hér em til um-
ræðu. Aður hafði blaðið þó
skammast sín í leiðara fyrir
daðrið við framsókn á flokks-
þinginu. Ætla kratar að halda
áfram á framsóknarbrautinni
til að styrkja stöðu sína?
Sveiflur af þessu tagi setja
svip sinn á daglega stjóm-
málaumræðu og baráttu. Að
því leyti geta niðurstöður kann-
ana gefíð tóninn. Hitt er þó
ekki síður mikilvægt að meta
rétt aðrar vísbendingar, sem
kannanimar gefa. í Morgun-
blaðinu í fyrradag er birt sund-
urgreining á niðurstöðum í
könnun Félagsvísindastofnun-
ar. Þar kemur ýmislegt forvitni-
legt í ljós: Sjálfstæðisflokkurinn
hefur verulega styrkt stöðu sína
í Reykjavík frá því í þingkosn-
ingunum í fyrra, hann er í sókn
á Reykjanesi en tapar fylgi á
landsbyggðinni. Sjálfetæðis-
flokkurinn er með afgerandi
hætti vinsælastur meðal þeirra
sem em 18 til 24 ára, en þarf
að gæta sín á sókn Framsókn-
Milli húsanna rísa risa-
stór trén einsog græn
minning úr þeirri sömu
mold og lagði líknsama
gleymsku yfir glæpi og
þjáhingu liðinna alda.
Hún blasir hvarvetna
við. Ég man ekki hvað
ég eyddi löngum tíma í að grufla út
í samanburðarmálfræðileg atriði
eftir að við höfðum komið í skóbúð
á Via Indipendenza. Það var einsog
að uppgötva glötuðu mánuðina þijá,
en nú voru þeir þurrkaðir út f huga
mfnum. Og nú beindíst athyglin að
einu orði, penne sem merkir víst
§aðrir og ég heyri hvísl aldanna
við eyru mér, sé fyrir mér fjöður-
stafí og gamla menn við kálfskinn
og skriftir í norðiægu landi, nýtt
orð, hvísl einsog gola í laufi, scarpa
eða scarpe; það er: skór, að því er
stúlkan segir í skóverzluninni.
Dökkhærð og brosir fallega, ekki
sízt þegar hún leggst á annað hnéð
og mátar. Hárið þverklíppt eínsog
okkur er sagt Kleópatra hafí greitt
sér. AUir skórnir of litlir og hún
horfír vandræðalega á mig og segir
maður þurfí ekki að vera í sokkum
og bendir á nakta brúna fætur sína.
Ég hristi höfuðið en býst þó ekki
við mér takist að koma hugsun
minni til skila en þá segir sonur
minn, Við verðum að vera í sokkum
HELGI
spjall
þar sem við eigum
heima(!) Þá brosir
stúlkan og bendir enn á
brúna fætur sína einsog
til að minna okkur á að
sólin sé þó til einhverra
nota; maður þurfi þó
ekki að vera í sokkum
og geti keypt sér of litia skó ef
aðrir stærri eru ekki til og freisting-
in of mikil. Kurteist fólk í Bolonía
og góðlegt og engin hætta á því
það sé svo uppáþrengjandi að mað-
ur þurfí að hafa áhyggjur af að
komið sé með exi til að höggva af
manni tæmar í skóbúðum.
7 :
I •;
Göngum út í skuggann og
sólskinið og ég er með hug-
ann við scarpa. Léttir að
þvi að hugsa um eitthvað annað en
það sem maður hefur glatað f lífínu.
Og mér tekst að einbeita mér að
samanburðarmálfræðinni, minnug-
ur þess sem Grímur Thomsen sagði
að tungumálið er skuggsjá þess
anda sem notar það.
81
Þetta er bara latína, segi
ég. Líklega sama orðið og
skorpa og skerpikjöt á fær-
eysku. Húð sem skorpnar. Leður
sem er svo mjúkt að hægt er að
arflokksins inn í þá aldurshópa.
Kvennalistinn hefur náð þeirri
stöðu að fleiri konur styðja
hann en Sjálfetæðiflokkinn. Al-
þýðuflokkurinn er að stórtapa
fylgi í Reykjaneskjördæmi á
sama tíma og framsóknarmenn
styrkja þar enn stöðu sína. Al-
þýðubandalagið nýtur sáralítils
fylgis meðal ungs fólks. Borg-
araflokkurinn heldur áfram á
niðurleið sinni.
Ef þessar vísbendingar eru
lagðar til grundvallar og rætt
um þær á forsendum markaðs-
fræðinga þá ættu konur og
landsbyggðarbúar að vera sér-
stakir markhópar hjá sjálfstæð-
ismönnum á komandi vikum og
mánuðum. Þá er sérstakt íhug-
unarefni, hvemig á því stendur
að svo stór hópur ungs fólks
lýsir yfír stuðningi við Fram-
sóknarflokkinn. Nærtæk skýr-
ing er, að einmitt þessi hópur
verði fyrir mestum áhrifum af
skrautsýningum í sjónvarpi.
Þar er Steingrímur Hermanns-
son fyrirferðarmeiri en aðrir
stjómmálamenn og hvað sem
um efni yfírlýsinga hans má
segja vekja þær umtal og at-
hygli. í fjölmiðlaslag stjóm-
málanna hélgar tilgangurinn
oft meðalið að því er virðist.
Þá ber að minnast þess, að Is-
lendingar á aldrinum 18 til 24
ára hafa aldrei kynnst hafta-
og skömmtunarstefnu Fram-
sóknarflokksins í framkvæmd.
Lofeamleg ummæli forystu-
manna framsóknarmanna um
ágæti opinberrar forsjár kynnu
fyrr én síðar að leiða til þess
að þetta unga fólk fengi nasa-
sjón af afleiðingum ómengaðrar
framsóknarstefnu.
Þegar staða ríkisstjórnarinn-
ar er skoðuð vekur athygli, að
flokkamir þrír sem að henni
standa ná ekki meirihlutafylgi
meðal kjósenda. Á hinn bóginn
segist meirihluti manna styðja
ríkisstjómina. Þarna kemur enn
til álita sá þáttur sem ræður æ
meira í mati á stjómmálum hér
eins og annars staðar, það er
stundarkynning í sjónvarpi.
Kosningabaráttan í Banda-
ríkjunum á dögunum var háð í
sjónvarpi og þar var höfðað til
manna með einföldum hætti' og
„smámál" gerð að aðalatriði.
Þróunin er í þessa átt hér, hvort
sem okkur líkar betur eða verr.
tyggja það - og þá eru örlög for-
feðranna að sjálfsögðu ekki langt
undan; né húðimar sem þeir notuðu
til að skrifa á óborganlegar frá-
sagnir og breyttu í skó á fætuma;
eða fætumar einsog Hallgrímur
Pétursson sagði; né hungursneyð-
imar sem gerðu skóna að freistandi
magafylli.
En nú er útlitið heldur gott. Mig
hefur dreymt nokkra Sigurða und-
anfamar nætur og það táknar góða
daga, þykist ég vita af langri
reynslu.
9Ég hef gaman af að ferð-
ast, þó ferðast ég mest í
• huganum. Feröast þegar
ég sef og svo þegar ég er nývaknað-
ur; þá er allt á ferð og flugi í huga
mínum. Svonefndur veraleiki eða
reynsluheimur á heldur erfítt upp-
dráttar og öllu slær saman, hvemig
sem ég einbeiti mér. Einkum í mikl-
um hitum og þá ekki sízt í þessari
fallegu borg, Bolonía sem er í aðra
röndina eins konar. eftirstöðvar af
fortíðinni og kannski er það ekki
sízt þess vegna sem marxisminn
fæddi af sér kommúnistaflokkinn
einmitt þar. í þessari borg sem er
saltstólpi gamallar hugsunar.
M.
(meira næsta sunnudag)
Aflokksþingi framsókn-
armanna á dögunum
vitnaði Steingrímur
Hermannsson, forsæt-
isráðherra, í einhvem
ónafíigreindan viðmæl-
anda sinn, sem taldi að
setja yrði opinberar
skorður við fjárfestingu landsmanna vegna
óhófs almennings og fyrirtækja. „Þessi
maður lagði til,“ sagði forsætisráðherra,
„að fíárfestingarráði yrði komið á fót á
ný. Þótt ég viðurkenni rökrétta hugsun
þessa manns treysti ég mér ekki til að
leggja það til. Ég vil enn treysta á skyn-
semi opinberra aðila, einstaklinga og fyrir-
tækja.“ Á hinn bóginn taldi formaður
Framsóknarflokksins, að stjómvöld yrðu
að hafa lagaheimildir til að taka fram fyr-
ir hendur á einstaklingum og fyrirtækjum
og sagði: „Það mega ekki vera nein vettl-
ingatök."
Jón Baldvin Hannibalsson, formaður
Alþýðuflokksins, lét einstaklinga og fyrir-
tæki ekki heldur eiga neitt inni hjá sér í
flokksþingsræðu sinni, þegar hann
skammaðist yfír því sem hann kallaði „sól-
und og braðl“ þessara aðila. Þing Al-
þýðufíokksins sá ástæðu til þess í ályktun
að vara sérstaklega við oftrú á mætti
einkaframtaksins „við núverandi aðstæð-
ur“. Flokksmenn hafa vafalaust haft
skammir Jóns Baldvins í garð einstaklinga
í huga, þegar þeir ályktuðu um þetta efni.
„Hvers vegna allur þessi flottræfílsháttur,
öll þessi sólund, allt þetta braðl?" spurði
Jón Baldvin fullur hneykslunar.
Eyðsla umfram efni er engum til vel-
famaðar. Um þá staðreynd þarf ekki að
deila. Fyrir liggur að ekki hefur verið hald-
ið á málefnum ríkissjóðs, sem lýtur forsjá
stjómmálamannanna, með þeim hætti að
til fyrirmyndar er. Hann hefiir þó hagnast
mest allra á því sem nú er kölluð sólund,
bruðl og flottræfílsháttur. Kemur þetta
best í ljós nú, þegar þenslan minnkar.
Hvað eftir annað gengur fjármálaráðherra
upp í ræðustól á Alþingi til að skýra frá
sífellt meiri halla á ríkissjóði. Nú er því
helst borið við að innflutningur sé ekki
„nægur“ til að áætlanir um afkomu ríkis-
sjóðs gahgi eftir. Þessar áætlanir vora
gerðar eftir pólitískri forskrift Jóns Bald-
vins Hannibalssonar sem fíármálaráðherra
á sínum tíma. Halldór V. Sigurðsson, ríkis-
endurskoðandi, segir að mest muni um
samdrátt í tekjum ríkissjóðs af söluskatti,
aðflutningsgjöldum og tekjuskatti, þegar
Qárskortur ríkisins er metinn, og vegi
lægri tekjur af söluskatti þar'þyngst. Um
leið og stjómarherramir fárast yfír eyðslu
almennings ættu þeir að sýna í verki, að
þeir geti brugðist rétt við, þegar hún
snarminnkar. Hvar sjást þess merki í stjóm
ríkisfjármála?
Hættaá
haftabú-
skap
fyrir hendi
Ætli stjómmála-
menn sem fylgja
sömu stefnu og þeir
Steingrímur Her-
mannsson og Jón
Baldvin Hannibals-
son segjast gera
núna að ná markmiðum sínum og draga
úr eyðslu og fíárfestingu með harfdafli,
þar sem engum vettlingatökum er beitt,
grípa þeir fljótt til hafta og skömmtunar.
Það er grunnt á umræðum um fíárfest-
ingaráð eða Fjárhagsráð eins og það hét
á sínum tíma. Um þessar mundir er að
koma út bók hjá Almenna bókafélaginu,
þar sem gerð er úttekt á haftaárunum á
Islandi, verslunarfjötrunum sem hér voru
1931 til 1940. Bókin heitir Þjóð í hafti
eftir Jakob F. Ásgeirsson, sem nú stundar
nám í sögu og hagfræði við Oxford-
háskóla, en hefur áður ritað Alfreðs sögu
og Loftleiða og samtalsbók við Kristján
Albertsson. Var bókin Þjóð í hafti unnin
að frumkvæði samtakanna „Viðskipti og
versljin".
Á áranum 1934 til 1939 sat hér sann-
kölluð haftastjóm Framsóknarflokks og
Alþýðuflokks undir forsæti Hermanns Jón-
assonar. Eru hagfræðingar sammála um,
að hún tók algerlega skakkan pól í hæðina
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 26. nóvember
og gerði kreppuna hér á landi sérstaklega
langvinna og þungbæra vegna þess, að
efnahagsvandamálin voru ekki tekin rétt-
um tökum. Jakob F. Ásgeirsson segir:
„Sett var á laggimar „Skipulagsnefnd
atvinnumála" og falið að leggja fram „rök-
studdar tillögur og sem nákvæmastar
áætlanir . . . hvemig komið verði á föstu
skipulagi á allan þjóðarbúskapinn, jafíit
opinberar framkvæmdir og fyrirtæki sem
atvinnurekstur einstaklinga, þannig að þau
verði sem hagkvæmast rekin og aukin
með hag almennings fyrir augum (Plan-
ökonomi)." Álþýðublaðið kvað skipan
nefndarinnar „stærsta sporið sem stigið
hefur verið til þessa í áttina til þjóðnýting-
ar atvinnuveganna" og bætti við: „Með
starfí þessarar nefndar hefst sú stefna hér
á landi að framkvæma atvinnulíf þjóðar-
innar eftir áætlun." Sjálfstæðismenn
töluðu um hinn rauða rannsóknarrétt og
-var nefndin jafnan kölluð Rauðka.
Eftir uppbyggingu Framsóknarflokks-
ins í sveitum landsins voru bændur sokkn-
ir í skuldir, nánast gjaldþrota við verð-
fallið. En haftastjórninni þótti ekki nóg
að gert að bjarga þeim frá gjaldþrqti með
Kreppulánasjóði; eins og stjóm Ásgeirs
Ásgeirssonar hafði gert, heldur vora nú
lagðar fram stórar fíárhæðir til enn auk-
innar túnræktar, enn meiri nýbyggingar
og enn aukinnar framleiðslu, því land-
búnaðarafurðir áttu að vera útflutnings-
vörar. í anda hins fasta skipulags var land-
búnaðinum svo komið á „félagslegan
grandvöll" með afurðasölulögunum 1934
og hefur síðan verið í algeram viðjum. í
verslunarmálunum tók stjómin upp „algert
haftafyrirkomulag" eins og Ólafur Bjöms-!
son komst að orði og lýst verður á þessum
blöðum. Stjómskipuð fískimálanefíid átti
að leysa allan vanda gjaldeyrisatvinnuveg-
anna með því að stuðla að breyttri fram-
leiðslu og sfldarútvegsnefnd var reist á
rÚ8tum hinnar misheppnuðu sfldareinka-
sölu. Á öllum sviðum þjóðlífsins færði ríkis-
valdið út kvíamar stofnaðar voru ríkis-
einkasölur á ýmsum innfluttum vamingi,
hafín skipaútgerð ríkisins, reistar sfldar-
verksmiðjur ríkisins, Gutenberg gerð að
ríkisprentsmiðju, sett á fót Landssmiðja.
Stjómvöld hugsuðu sér að gera þjóðina
sem mest sjálfri sér næga, kjörorðið var
að búa sem mest að sínu, og það svigrúm
sem gafst var notað til þess að efla innlend-
an neysluiðnað í skjóli vemdartolla og
hafta. Þannig átti að draga úr gjaldeyris-
eyðslu og skapa ný störf. Stórfelldar opin-
berar framkvæmdir áttu svo að draga úr
atvinnuleysi: það voru lagðir vegir, gerðar
hafriir, byggðar rafveitur. En hin arðgæfa
framleiðsla sat á hakanum; jafnvel at-
vinnubótavinnan var ekki notuð til þess
að efla útflutningsframleiðsluna heldur
fólst í kleppsverkum eins og snjómokstri
og gijótmulningi.
Ofan á allt bættust síðan þau afdrifa-
ríku mistök að búa við ranga gengisskrán-
ingu allt til loka kreppunnar."
Römm er sú
taug
Þetta dæmi
stjómar Framsókn-
arflokks og Al-
_ þýðuflokks 1934-
1939 gekk alls ekki upp. Stjómarfarið á
þessum áram hér á landi var tímaskekkja.
Stjómárherramir lifðu í tilbúnum veru-
leika. Margt bendir því miður til þess að
hið sama geti gerst á ný. SkTautsýningar
framsóknarmanna og kratá I flokksþing-
um eru liður í því að forystumenn flokk-
anna líta með eftirsjá til þessara langvinnu
og erfíðu kreppuára.
Spyija má: Eru fískvinnsla og útgerð
jafn illa á vegi staddar og landbúnaðurinn
1934? Á að líta á „Stefánssjóð" núverandi
stjómar sem arftaka hinnar opinberu of-
stjómar og fyrirgreiðslu fyrr á árum.
Gætir þess ekki í æ vaxandi mæli í sjávar-
útvegi okkar, að opinberir aðilar telja sig
eiga að ráða þar stóru og smáu? Umræður
um að losa um hina opinberu stjóra á at-
vinnulífinu sem á rætur að rekja til hafta-
og skipulagshyggju fjórða áratugarins
renna venjulega út í sandinn vegna oftrú-
ar vinstrisinna á sllka stjómarhætti.
Bolar á beit í Berufírði.
Þegar vinstri -stjóm var mynduð hér
1971 og Framkvæmdastofnun ríkisins sett
á laggimar og henni falið að vinna að
áætlanagerð, minntu þeir tilburðir helst á
það, þegar Rauðka átti að leysa allan
vanda á fjórða áratugnum. Áætianabú-
skapurinn var enn í upphafí áttunda ára-
tugarins hugstæður framsóknarmönnum.
Nú er það handaflsstjóm á fjárfestingu
og innflutningi sem heillar. Fram á sjötta
áratuginn var málum þannig háttað, að
hvorki var unnt að fá gjaldeyri né leyfí
til innflutnings nema fyrir náð og miskunn
stjómarherranna.
Jakob F. Ásgeirsson bendir á það í bók
sinni, að verslunarhöftunum 1934-38 hafí
í rauninni ekki verið ætlað að draga úr
innflutningi, enda dróst hann nær ekkert
saman af völdum sjálfra haftanna; höml-
umar reyndust ekki strangari en svo að
innflutningurinn var á þessum áram tvö-
falt meiri á hvem landsmann en 1914.
Jakob segin „Markmið innflutningshaft-
anna virðist fyrst og fremst hafa verið
flokkspólitískt. Haftastjómin réri að því
öllum árum að sem stærstur hluti verslun-
ar í landinu færðist á hendur S.Í.S. og það
alræðisvald í innflutningsversluninni, sem
höftin veittu stjómvöldum, var notað í því
skyni."
Til þess að ná þessu markmiði var sett
sú regla, að kaupfélög skyldu „fá leyfí til
innflutnings hlutfallslega eftir tölu félags-
manna og heimilismanna þeirra, miðað við
fjölda landsmanna." Þetta var hin svokall-
aða höfðatöluregla sem miðaði að því að
efla innflutningsdeild SÍS á kostnað ann-
arra innflytjenda, draga verslunina með
valdboði úr höndum kaupmanna. Árið
1933 voru aðeins um 10% af heildarinn-
flutningi til landsins á vegum kaupfélag-
anna og Sambandsins, en samkvæmt
höfðatölureglunni átti hlutur SÍS að vera
23% við fyrstu útreikninga 1935 en 1938
hljóðaði krafa SÍS upp á 38% alls innflutn-
ings til landsins. Lýsir Jakob F. Ásgeirsson
þessu öllu nánar, en hann telur þessa vald-
beitingu ekki eiga sér neina hliðstæðu í
íslenskri stjómmálasögu: Höfðatölureglan,
sagði dr. Oddur Guðjónsson, „er hin lævís-
asta svikamylla sem hægt er að hugsa
sér, enda fullkomið einsdæmi og þekkist
í engu menningarlandi öðra en Islandi."
Varla hefur farið fram hjá neinum, sem
fylgist með íslenskum stjómmálum líðandi
stundar, að vandi SÍS skiptir verulegu
máli í öllum aðgerðum rikisstjómarinnar.
SÍS er enn eins og fyrir fímm áratugum
fjöregg Framsóknarflokksins og forystu-
menn hans taka nú eins og þá mið af
hagsmunum SÍS við allar ákvarðanir sínar
um efnahags- og atvinnumál. Og nú er
Ólafur Ragnar Grímsson, fíármálaráð-
herra, farinn að tala á þann veg að SÍS
kunni að líða undir lok (af hveiju sagði
hann ekki Framsóknarflokkurinn?). Hljóta
þau orð að vera fyrirboði einhverra „björg-
unaraðgerða". Valur Amþórsson, formað-
ur stjómar SÍS, telur þörf á opinberum
styrkjum við dreifbýlisverslun.
Horftum
öxl
til framtíðar
Heitstrengingar
forystumanna
Framsóknarflokks
og Alþýðuflokks
þess efnis, að þeir
ætli að láta hendur
standa fram úr ermum við að stemma stigu
við einkaframtakinu og njóta til þess
stuðnings mesta afturhaldsins í íslenskum
stjómmálum, Alþýðubandalagsins, lofa
ekki góðu um framhaldið, ef tekið er mið
af sögunni. Þeim mun brýnna er að taka
mið af henni vegna þess að þeir Steingrím-
ur Hermannsson og Jón Baldvin Hanni-
balsson horfa um öxl til þeirrar framtiðar,
sem þeir ætla að skapa. Þar að auki hefur
Steingrímur sagt, að vestrænar leiðir i
stjóm efnahagsmála henti ekki íslenskum
þjóðarbúskap. Þær leiðir sem þá yrðu fam-
ar eru i anda forsjárhyggjunnar sem
blómstraði hér á tímum haftastjórnarinnar
á fjórða áratugnum.
Á mánudag vann íhaldsflokkur Kanada
góðan sigur í þingkosningum undir forystu
Brians Mulroneys. í fyrsta sinn í
kanadískri stjómmálasögu á þessari öld
situr sami forsætisráðherra íhaldsflokks-
ins þar í landi í tveimur meirihlutastjómum
sem taka hvor við af annarri. í Kanada
var einmitt tekist á um það, hvort fara
ætti sér-kanadíska leið í stjóm efnahags-
og atvinnumála eða halda áfram á þeirri
braut sem Mulroney hafði markað með
fríverslunarsamningnum við Bandaríkin.
Hin nýja stjóm Mulroneys hefur umboð
kjósenda til að staðfesta samninginn, sem
á eftir að opna landamæri Bandaríkjanna
og Kanada fyrir viðskiptum á öllum svið-
um. Einangrunar- og haftastefnunni var
hafnað þar eins og henni hefur verið hafn-
að í Evrópu, þar sem myndast 320 millj-
óna manna markaður á árinu 1992; sam-
eiginlega mynda Bandaríkjamenn og
Kandamenn ekki „nema“ 267 milljóna
manna markað.
Það væri í samræmi við fyrri reynslu
okkar af samstjóm framsóknarmanna og
krata að nú yrði farið inn á allt aðrar
brautir en taldar eru skila bestum árangri
í nágrannalöndunum. Hér yrði einangr-
unarhyggja sem er fylgifískur skömmtun-
ar og hafta ofan á, þegar aðrir eru að
opna efnahagskerfí sín og atvinnulíf. Þeir
sem með stjómartaumana fara hefðu gott
af að lesa þó ekki væra nema einkunnar-
orðin f bók Jakobs F. Ásgeirssonar, Þjóð
í hafti, en þau eru eftir dr. Þorkel Jóhann-
esson, fyrrum háskólarektor, og svohljóð-
andi:
„En höfuðgildi sögunnar, þeim sem
kynna sér hana, eru rök þau, er hún legg-
ur fram til vamaðar eða hvata seinni kyn-
slóðum, er þær eiga um að velja kjör og
kosti í sínu lífí, skapa sjálfum sér örlög.
Frá þessu sjónarmiði er hagsagan veiga-
mesti þáttur þjóðarsögunnar. Hún er und-
irstaða þess, að hægt sé með réttu ráði
að færa sér í nyt reynslu kynslóðanna."
„Þetta dæmi
stjórnar Fram-
sóknarflokks og
Alþýðuflokks
1934-1939 gekk
alls ekki upp.
Stj órnarfarið á
þessum árum hér
á landi var tíma-
skekkja. Stjórnar-
herrarnir lifðu í
tilbúnum veru-
leika. Margt
bendir því miður
til þess að hið
sama geti gerst á
ný. Skrautsýning-
ar framsóknar-
manna og krata á
flokksþingum eru
liður í því að for-
ystumenn flokk-
anna líta með eft-
irsjá til þessara
langvinnu og erf-
iðu kreppuára.“