Morgunblaðið - 27.11.1988, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 1988
21
Benazir ásamt tveimur af
þremur aðstoðarmönnum, sem
var rænt í byijun síðasta árs,
þegar hún segir að reynt hafi
verið að ráða hana af dögum.
böggli, með því eina sem faðir minn
lét eftir sig,“ segir Benazir. „Ég
þrýsti loðskinnsúlpu hans að mér
og minntist þess allt í einu að Kath-
leen Kennedy hafði klæðzt úlpu
föður síns [Roberts Kennedys] í
Radcliffe-kvennaskólanum löngu
eftir að hann var myrtur. Stjórn-
málahrif flölskyldna okkar höfðu
alltaf verið borin saman. Nú tengdu
okkur ný og hræðileg bönd ...“
Benazir og móðir hennar höfðu
verið í haldi í Sihala í sex vikur og
„sex mánuði þar áður í Rawal-
pindi. Samt hafði ég ekki getað
viðurkennt fyrr en daginn áður að
Zia hershöfðingi mundi í raun og
veru ráða föður minn af dögum.“
„Mér fannst eins og líkami minn
væri sundurtættur. Hvemig gat ég
haldið áfram? Þrátt fyrir allt sem
við höfðum rejmt hafði okkur ekki
tekizt að halda föður mínum á lífí.
Ég var svo einmana. „Hvað get ég
gert án þín?“ hafði ég spurt hann
í dauðaklefanum ... Hann hafði
yppt öxlum ráðþrota.“
„Ég hafði séð föður minn í
síðasta sinn daginn áður, “ segir
Benazir. „Fundur okkar olli meiri
sársauka en orð fá lýst. Enginn
hafði sagt honum að hann yrði tek-
inn af lífi í bítið daginn eftir. Eng-
inn hafði sagt það leiðtogum heims-
ins, sem höfðu opinberlega farið
fram á að hann yrði náðaður, þar
á meðal Jimmy Carter, Margréti
Thatcher, Leonid Brezhnev, Jó-
hannesi Páli páfa II, Indiru Gandhi
... Bleyðumar í stjóm Zia höfðu
Stuðnings-
menn Benazirs
og Altafs Hussa-
ins (sem hefur
rætt við hana um
samstarf): Faðir
hennar helzta fyr-
irmyndin.
Mohammed Zia
„sveifst einskis."
ul-Haq:
áreiðanlega ekki tilkynnt þjóðinni
hvenær faðir minn yrði líflátinn.
Aðeins ég og. móðir mín vissum
það. Og við vissum það af tilviljun
og vegna ályktunarhæfíleika okk-
ar.“
„Þeir drepa mig í nótt“
Þar sem degi aftökunnar var
haldið leyndum reyndi Benazir að
bjarga honum með því að smygla
skilaboðum úr fangelsinu um að
aftakan vofði yfir. En tilraun henn-
ar mistókst. Orðsendingin komst til
skila, en ekki áskomn hennar til
stuðningsmanna þeirra feðginanna
um að þeir gerðu uppreisn. Eitthvað
fór úrskeiðis þegar verðirnir yfir-
heyrðu þjóninn Ibrahim við fangels-
ishliðið.
Benazir tókst að fá aftökunni
frestað um einn dag, en vonbrigði
hennar og móður hennar urðu mik-
il þegar þær heyrðu ekki minnzt á
uppreisnaráskorunina í fréttum
BBC.
„Hvers vegna eruð þið báðar
hér,“ spurði Aii Bhutto þegar
mæðgurnar töluðu við hann í
síðasta sinn gegnum rimlana á
dauðaklefanum. „Er þetta síðasti
fundurinn?"
„Ég held það,“ svaraði Benazir
og fangavörður staðfesti það, þegar
faðir hennar kallaði í hann. „Hefur
tíminn verið ákveðinn?" spurði
hann. „Klukkan fimm í fyrramálið,
samkvæmt fangelsisreglum," svar-
aði vörðurinn. „Gerðu ráðstafanir
til þess að ég geti 'farið í bað og
rakað mig,“ sagði faðir Benazirs.
„Heimurinn er fallegur og ég vil
vera hreinn þegar ég kveð hann.“
Ali Bhutto fékk hálftíma til að
kveðja konu sína og dóttur. Hann
sat á dýnu á glölfinu. Verðimir
höfðu fyarlægt borð hans, stól og
rúm.
„Takið þetta með ykkur,“ sagði
hann og rétti Benazir tímarit og
bækur, sem hún hafði fært honum
í fangelsið. „Ég vil ekki að þeir.
snerti dótið mitt.“ Því næst afhenti
hann henni vindla, sem lögfræðing-
ar hans höfðu gefíð honum. „Eg
geymi einn handa mér og reyki
hann í kvöld,“ sagði hann.
„Mér tókst að smygla út orðsend-
ingu,“ hvíslaði Benazir. Hún greindi
frá efni hennar og hann virtist
ánægður. „Skilið kveðju frá mér til
hinna bamanna," sagði hann.
„Þið hafið báðar þjáðst mikið.
Nú þegar þeir ætla að drepa mig í
nótt vil ég frelsa ykkur líka. Ef þið
viljið getið þið farið frá Pakistan,
meðan stjómarskráin er ekki í gildi
og herlög ríkja. Ef þið viljið öðlast
hugarró og helja nýtt líf getið þið
farið til Evrópu."
„Nei, nei,“ sagði kona hans. „Við
getum ekki farið. Herforingjamir
mega ekki halda að þeir hafí sigrað
...“ Benazir tók í sama streng og
faðir hennar brosti ánægður.
„í nótt verð ég fijáls“
Fangelsisstjórinn neitaði að
verða við bón Benazirs um að dyr
dauðaklefans yrðu opnaðar. „í
guðsbænum,“ sagði hún.' .jFaðir
minn er forsætisráðherra. Ég er
dóttir hans. Þetta er síðasti fundur
okkar." En allt kom fyrir ekki.
„í nótt verð ég frjáls," sagði AIi
Bhutto. „Ég hitti aftur móður mína
og föður. Eg fer aftur til lands for-
feðra minna í Larkana og verð hluti
af moldinni, ilminum og loftinu
þar. Mín verður minnzt í söngvum_
og frá mér verður sagt í þjóðsögum*
Larkana. En það er mjög heitt í
Larkana," sagði hann og brosti.
Þegar mæðgumar óku frá fang-
elsinu umkringdi mannflöldi bílinn.
Allt í einu kom Benazir auga á vin-
konu sína,. Yasmin, yzt í mann-
þrönginni. „Yasmin!“ hrópaði hún.
„Þeir ætla að drepa hann í nótt!“
Hún var ekki viss um hvort hún
hefði heyrt.
Seinna báðust mæðgumar fyrir:
„Guð, láttu kraftaverk gerast. Láttu
eitthvað gerast." Þær héldu f von-
ina. Hæstiréttur hafði einróma
mælt með því að dauðadómnum
yrði breytt í ævilangt fangelsi. Auk
þess þurfti lögum samkvæmt að
tilkynna aftökudag með a.m.k. viku
fyrirvara og engin slík tilkynning
hafði verið gefín út.
Léiðtogar flokks Bhutto höfðu
líka sent þau skilaboð að Zia hefði
lofað stjómum Saudi-Arabíu,
arabísku furstadæmanna og fleiri
aðilum að milda dauðadóminn. En
Zia hafði oft svikið gefin Ioforð og
traðkað á landslögum. Vegna þrá-
láts ótta mæðgnanna höfðu ut-
anríkisráðherra Saudi-Arabíu og
forsætisráðherra Líbýu lofað að
koma flugleiðis, ef aftökudaguryrði
tilkynntur. En Benazir vissi ekki
hvort þeir hefðu heyrt orðsendingu
hennar í BBC, eða hvort þeir gætu
komið í tæka tíð.
Kínversk sendinefnd var í Isl-
amabad. Faðir Benazirs hafði lagt
grandvöll að vináttu við Kínverja.
Mundu þeir koma vitinu fyrir Zia?
Náðunarbeiðni
Zia hafði gefíð til kynna að hann
mundi ekki hugleiða náðun, nema
því aðeins að beiðni bærist frá föð-
ur Benazirs eða fjölskyldu hans.
Faðir hennar hafði lagt bann við
því að farið yrði fram á náðun.
Þó sagði móðir Benazirs við dótt-
ur sína: „Ég ætla að biðja Zia um
náðun.“ Hún svaraði hneyksluð:
„Mamma, þú getur það ekki. Pabbi
fékk okkur til að lofa því að gera
það ekki. Saklaus maður biður ekki
um náðun. Hve oft hefur pabbi
ekki sagt okkur að hamj vilji frem-
ur deyja með sæmd en með van-
sæmd?“
„Ég mun ekki bregðast föður
þínum,“ sagði móðir hennar. „Zia
drepur hann hvort sem er. Ef ég
bið um náðun núna hefur Zia ekki
þá afsökun á morgun að íjölskyldan
hafí ekki skrifað honum og að hann
hefði sýnt miskunn ef hún hefði
látið til sín heyra. Ég vil ekki að
það kvelji mig það sem eftir ævinn-
ar að heyra hann segja þetta.“
Móðir Benazirs tók sér blað og
penna i hönd: „Ég skrifa þér til að
biðja þig um að náða eiginmann
minn ..." Skömmu síðar kom rit-
ari Zia, Saghir hershöfðingi, til að
sækja bréfið. „Þið vitið auðvitað að
þetta breytir öllu,“ sagði hann. Nú
hafði Zia þá afsökun, sem hann
hafði sagt að hann þyrfti til að
halda áliti sínu, ef hann náðaði
andstæðing sinn. „Ég er viss um
að lífí eiginmanns þíns verður
þyrmt,“ sagði Saghir hershöfðingi
við móður Benazirs að skilnaði.
Hann sagðist mundu koma aftur,
en sást ekki meir.
Móðir Benazirs gaf henni valíum
klukkan hálftvö um nóttina.
Hálftíma síðar vaknaði hún skelkuð
og hríðskalf. Henni fannst hún vera
með snöra föður síns um hálsinn.
„Lognar ásakanir“
Dijúgur hluti bókar Benazirs lýs-
ir áram hennar í fangelsi og stofu-
varðhaldi. „í tæp tvö ár hafði ég
ekki gert annað en að beijast gegn
lognum ásökunum herforingja-
stjómar Zia á hendur föður
mínum,“ skrifar hún „Ég hafði
barizt með Alþýðuflokki Pakistans
[PPP; flokki Ali Bhuttos] fyrir kosn-
ingum, sem Zia hafði lofað þegar
byltingin var gerð, en aflýst síðan
þegar sigur blasti við okkur."
„Herforingjastjórnin hafði hand-
tekið mig séx sinnum,“ skrifar-
hún,„og sljómendur herlaga höfðu
hvað eftir annað bannað mér að
stíga fæti í Karachi. Móður minni
líka.“
Benazir segir að bók sín sé ekki
„rækileg könnun á Pakistan, heldur
lausleg athugun á því hvemig lýð-
ræðislegt þjóðfélag breytist í ein-
ræðisríki". Aðdáun hennar á föður
sínum, fyrsta forsætisráðherranumr-'
sem Pakistanar kusu beinni kosn-
ingu, leynir sér ekki. Hann virðist
aldrei hafa gert nokkuð rangt að
hennar dómi. Um hann segir hún:
„Herforingjamir, sem ráðið
höfðu Pakistan frá stofnun ríkisins
1947, beittu kúgun, en faðir minn
varð fyrstur til að koma á lýðræði.
Áður hafði þjóðin lifað eins og hún
hafði lifað í aldaraðir og algerlega
verið upp á náð og miskunn ætt-
flokkahöfðingja sinna og landeig-
enda komin, en faðir minn hafði
fært þjóðinni fyrstu stjómarskrána,
sem tryggði lagaleg réttindi og
borgararéttindi ... þingræðislega
stjóm og kosningar á fímm ára
fresti.“
„Milljónir höfðu fagnað honum
þegar hann heimsótti fyrstur stjóm-
málamanna fátækustu og afskekkt-
ustu þorp Pakistans," segir Benaz-
ir. Síðan lýsir hún því hvernig hann
hafí reynt að breyta þjóðfélaginu í
nútímahorf, koma á jarðaskiptingu,
veita fátæku fólki menntun, þjóð-
nýta atvinnuvegina, leiða tekju-
tryggingu í lög og banna misrétti
gegn konum og minnihlutahópum.
„Grimmur og
samvizkulaus"
í bók Benazirs er (af eðlilegum
ástæðum) tilfinningaþrangin og
hlutdræg lýsing á baráttu hennar
gegn Zia, sem hún segir að hafí
verið „grimmur einræðisherra og
samvizkulaus þorpari". Zia var í
hennar augum „hershöfðinginn,
sem sendi hermenn sína um hánótt
til að steypa föður mínum og taka
við stjóm landsins með valdi____
Einræðisherrann, sem seinna gat
ekki kúgað hóp stuðningsmanna
föður míns þrátt fyrir allar fallbyss-
ur sínar og táragas og herlög, og
gat ekki bugað föður minn andlega,
þrátt fyrir einangranina í dauða- '
klefanum. Zia ul-Haq: hershöfðing-
inn sem einskis sveifst og ... sendi
föður minn út í dauðann".
Margir leiðtogar flokks Bhuttos
vora fangelsaðir. Þúsundum stuðn-
ingsmanna hans var einnig varpað
I fangelsi. Ótal aðrir urðu fyrir
táragassprengjum og sættu
barsmíðum fyrir það eitt að nefna
Bhutto á nafn.
Að sögn Benazirs sagði Zia föður
hennar í símtali nokkram klukku-
tímum eftir byltinguna 1977: „Mér
þykir þetta leitt, herra, ég varð að
gera þetta. Við verðum að hafa þig
í gæzluvarðhaldi um tíma. En eftir
90 daga efni ég til nýrra kosninga.
Þú verður auðvitað aftur kjörinn
forsætisráðherra, herra, og ég mun
hylla þig!“
í haust, 11 árum síðar, fórst Yia j
í flugslysi, sem átti rætur að rekja /
til skemmdarverks samkvæmt opin-1
berri rannsókn. Um það er deilt
hveijir þar vora að verki. Skömmu
áður en slysið varð hafði Benazir
lokið við bók sína, hið mikla upp-
gjör hennar við Zia og aðra and-
stæðinga föður hennar.
Nú hefur hún fetað í fótspor föð-
ur síns og sigrað í fyrstu frjálsu,
lýðræðislegu kosningunum í Pakist-*^
an um árabil. Bhutto-ættin virðist
aftur setzt að völdum í Pakistan.
Kona mun í fyrsta skipti fá æðstu
völd í ríki múhameðstrúarmanna.
En hvað gerir herinn? Tíminn leiðir
í ljóst hvort henni tekst að halda
völdunum eða hvort hún hlýtur
sömu örlög og faðir hennar.
GH