Morgunblaðið - 04.12.1988, Blaðsíða 14

14 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1988
Ein elzta landamæradeila í Evrópu hefur enn skotið upp
kollinum vegna slæmrar meðferðar Rúmena á ungverska
þjóðarbrotinu í Transylvaníu (Siebenbiirgen). Þessi ágreiningur
hefúr aukið mikinn vanda, sem Nicolae Ceausescu forseti hefiir
átt við að stríða á síðari árum, og kynni að hafa leitt til styijaldar
fyrrátímum.
Rúmenar hafa ráðið Tran-
sylvaníu — „landinu
handa skógarins“ —
síðan keisararíkið Aust-
urríki-Ungverjaland leið
undir lok eftir heims-
styrjöldina 1914-1918.
Yfirráð yfir héraðinu
auðvelduðu þeim að halda fjand-
samlegum slavneskum og ung-
verskum nágrönnum og keppinaut-
um í skefjum. Um leið fengu þeir
meginhluta Búkóvínu og héraðið
Bessarabíu fyrir að hafa stutt
Bandamenn í stríðinu. Ríki Rúmena
hafði orðið til við sameiningu
tveggja miðaldafurstadæma, Val-
akíu og Moldavíu, og þeir misstu
Bessarabíu og Norður- Búkóvínu
til Rússa 1940.
Allstórir hópar Ungveija og Þjóð-
veija hafa búið í Transylvaníu síðan
snemma á miðöldum, þótt Rúmenar
séu þar í meirihluta. Rúmenska
stjórnin hefur haft dijúgar gjald-
eyristekjur af þýzka þjóðarbrotinu
á síðari árum, þar sem mörgum
þýzkættuðum Transylvaníubúum
hefur verið leyft að flytjast til Vest-
ur- Þýzkalands. Hins vegar er hart
lagt að Ungveijum að semja sig
að rúmenskum siðum og tala rúm-
ensku. Þessi þrýstingur hefur
aukizt síðan lögð var fram áætlun
um að jafna mörg ungversk þorp
við jörðu o g flytja íbúana til svokall-
aðra „ræktunar- og iðnaðarsvæða".
„Góður maður“?
Þjóðsögur hafa verið eitt sterk-

Vlad Tepes,
öðru nafni Dracula,
grimmdarseggur á vargöld.
Er Dracula eins og hann birtist
á myndinni til hægri
„vestrænn hugarburður"?
■■■ERLENDl
HRINGSIÁ
eftir Gudm. Halldórsson
asta vopn Rúmena í langri og
strangri baráttu fyrir sjálfstæði. Til
þess að treysta tilkall sitt til Tran-
sylvaníu hafa þeir jafnvel endurvak-
ið og endurtúlkað þjóðsögur um
Vlad V Valakíufursta, sem var
nefndur „stjaksetjari“ vegna þess
að hann Hflét andstæðinga sína með
því að festa þá upp á stjaka. A
Vesturlöndum er hann kunnari fyr-
ir það að hann var fyrirmynd Brams
Stokers að Dracula, blóðþyrsta
greifanum í Karpatafjöllum, í hinni
frægu skáldsögu hans frá 1898, og
aðalpersónan í mörgum öðrum
skáldsögum og kvikmyndum um
vampírur eða blóðsugur og blóð-
þyrsta morðingja.
Saga Stokers hefur verið bönnuð
í Rúmeníu. Sýningar á kvikmyndum
um Dracula hafa einnig verið bann-
aðar. Ástæðan er sögð sú að Drac-
ula sé ekki rétt lýst, þótt viður-
kennt sé að vampírusögur Stokers
eigi sér stoð í rúmenskum þjóðsög-
um.
Á Vesturlöndum hefur Vlad
Dracula verið talinn „ófreskja í
mannsmynd“, mesti grimmdar-
seggur mikillar vargaldar og „þjóð-
sagnakenndur djöfull". Rúmenar
hafa haft allt annað álit á honum
og hafna þessum hugmyndum.
„Dracula blóðsuga er hugarburður
Vesturlandabúa,“ sagði rúmenskur
menntamaður fyrir nokkrumá-
rum.„Dracula okkar var engin blóð-
suga. Hann kann að hafa verið
grimmur, en hann var einnig mjög
réttlátur valdhafi. Hann varði Rúm-
ena gegn Söxum, Ungveijum og
Tyrkjum. Hann var góður maður.“
Dracula er hið rúmenska heiti á
djöflinum. Rúmenar telja þó að
nafnið sé dregið af svokallaðri
„drekaorðu", sem Sigismund keis-
ari innleiddi 1418 til að heiðra þá
sem vörðu kirkjuna í Róm. Málverk
af Dracula samkvæmt fyrirmynd
frá 15. öld þykir minna á Stalín.
Grimmdaræði
Þegar Vlad Tepes, eins og Drac-
ula hét réttu nafni, var og hét í lok
miðalda var Valakía nokkurs konar
varnarsvæði milli Ungveijalands,
sem laut kristnum konungi, og
Tyrkjaveldis, sem stöðugt jók við
sig lendum á Balkanskaga. Furst-
inn í Valakíu átti alltaf á hættu að
Tyrkir gerðu innrás og varð að
haga seglum eftir vindi eða láta í
minni pokann. Vlad V, sem var
fæddur 1431, hefur verið dáður
fyrir það í Rúmeníu að honum tókst
að varðveita sjálfstæði Valakíu með
því að semja við nágrannaríkin og
svíkja þá samninga, sem hann
gerði. Þótt hann væri fursti af
Valakíu var hann fæddur í bænum
Sigishoara í Transylvaníu og hann
kvæntist aðalskonu frá héraðinu.
Vlad Tepes var í rauninni lítið
annað en leppur. Þegar hann var
bam að aldri héldu Tyrkir honum
í gíslingu til að tryggja að faðir
hans færi að vilja þeirra og Tyrkir
' útveguðu honum her til að ná völd-
unum í Valakíu 1448. Rúmum
tveimur mánuðum eftir valdatök-
una steypti stuðningsmaður Ung-
veija, sem gerði kröfu til krúnunn-
ar, honum af stóli og rak hann í
útlegð.
Um tíma dvaldist Vlad við hirð-
imar í Konstantínópel og Moldavíu,
en síðan fór hann til Ungveija-
lands. Þar komst hann í náðina hjá
merkum landstjóra Transylvaníu,
Janos Hunyady, en hann lézt 1456.
Þrátt fyrir fráfall hans gat Vlad
tryggt sér stuðning Ungveija, gert
innrás í Valakíu í september 1456
og náð völdunum á ný.
Grimmdaræði _ Vlads V gerði
hann einstakan. Á fyrstu valdaámm
hans sátu allir aðalsmenn (boyarar)
Valakíu veizlu, sem hann hélt, og
hann lét handtaka þá alla og fjöl-
skyldur þeirra. Flesta þeirra festi
hann upp á stjaka, en hina sendi
hann í nauðungarvinnu. Þar með
kvað hann niður kurr í landinu, en
það var skammgóður vermir.
Á þessum tíma vom íbúar Val-
akíu aðeins hálf milljón og Vlad
varð a.m.k. 40,000 manns að bana
skv. rúmensku riti frá 1974. Höf-
undurinn, próf. Nandris, hélt því
fram að Vlad hefði verið litlu verri
en ýmsir samtímamenn hans víða
í Evrópu. En hann benti á að heim-
ildum um Vlad bæri ekki saman:
„í þýzkum textum refsar Dracula
þjófum, dramblátum stjómarerind-
GREIFINN FRÁ
TRANSYLVANlU HETJA
í AUGUM RðMENA