Morgunblaðið - 04.12.1988, Qupperneq 22

22 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1988
1
AÐ SJA
TÓNANA
RAÐAST
UPP
f THÍSNKBl/JÓRUNN VIÐAR
eftir Jóhönnu Kristjónsdóttur
HÚN SEGIR: Eg held ég hafi ekkert að
segja. Ég fer bara í flækju. En hún dróst
á að tala við mig. í gamla hlýlega húsinu
við Laufásveg, þar sem hún hefur búið
alla tíð. Ég hafði aldrei talað við hana
áður, óg hólt hún væri fjarrænni, jafnvel
ópersónuleg, en það var nú eitthvað annað
og hún viðurkenndi fúslega að hún væri
bæði tilfinningavera og stemmningsmann-
eskja.
Hún var líka svo glöð þennan dag, nem-
andi hennar og Þuríðar Pálsdóttur, vín-
konu hennar og frænku, hafði allt í einu
fengið tækifæri og átti að syngja í Ævin-
týri Hoffmanns um kvöldið, Jórunn ætlaði
að fá að vera á sýningunni og fylgjast
með, hlakkaði mikiðtil.
Jórunn Viðar verður sjötug þann 7. des-
ember. Daginn áður verður efnt til af-
mælistónleika í Gamla bíói, þar sem tón-
verkin hennar verða leikin og sungin.
VAÐAN KEM-
ur þetta nafn,
Viðar? Hún
hlær við.
„Pabbi minn, Einar Viðar var
sonur Indriða Einarssonar,
rithöfundar. Það voru margir
í þá daga sem tóku sér ættar-
nöfn. Þeir bræður Einar og
Gunnar Indriðasynir höfðu
augastað á nafninu Kjaran,
en það var frátekið, svo að
Viðar varð fyrir valinu. Sys-
tumar kölluðu sig allar Ind-
riðadætur. Amma Indriða
Einarssonar var Sigríður
Halldórsdóttir, systir Reyni-
staðabræðra. Það hefurþví
gengið í gegnum líf þessarar
flölskyldu að sveinböm megi
ekki klæðast grænu. Eins og
það er nú fallegur litur.
Pabbi minn var nýbúinn að
fá sér græn föt, þegar hann
dó úr lungnabólgu. Þá var
ég fjögurra ára. Frændur
hans fengu sér græn föt og
það fór illa fyrir þeim. Svo
að það er engin ástæða til
að vera að storka örlögun-
um...“
Svo hlær hún eins og af-
sakandi, fer að stússa í að
bera fram kaffí og meðlæti.
„Ég dáist að fáum meira
en góðum húsmæðmm. Nú
em allar stúlkur að reyna
að verða lélegar skrifstof-
ustúlkur... nú segir kannski
einhver að égþekki ekki
hvað ég er að segja, en það
er ekki rétt. En heimilisverk
hafa alltaf verið mér dálítið
erfíð.“
Öll þessi músík hvert sem
litið er í flölskyldunni þinni.
„Já, það væri skrítið ef ég
hefði ekki hneigst til tónlist-
ar. Mamma mín, Katrín Við-
ar — þá Norðmann reyndar
— lærði píanóleik hjá Sígur-
geiri Jónssyni á Akureyri,
hann var meðal annars faðir
píanókennaranna Hermínu
og Gunnars. Amma mín, Jó-
mnn Einarsdóttir Norð-
mann, var rík, maður hennar
Jón Norðmann hafði verið
kaupmaður á Akureyri og
rak útgerð og þegar hann
féll frá erfði hún mikla pen-
inga og kostaði öll bömin sín
til náms. Jón móðurbróðir
minn og Katrín móðir mín
fóm til Berlínar, líklega 1913
í píanónám. Ásta lærði dans
í Þýzkalandi. Óskar hafði
gullfallega barýtónrödd og
lærði söng í Kaupmanna-
höfn. Jón lærði hjá sama
kennara og Wilhelm Kemp.
Þegar Kemp kom 1966 til
íslands, spurði hann fyrst um
fjölskyldu Jóns, því að með
þeim hafði tekist góð vinátta.
Jón þótti mjög efnilegur tón-
listarmaður, en hann fékk
berkla í handlegg og varð
að leggja niður alla tónlista-
riðkun. Hann sneri sér að
útgerð sem varð hörmungar-
saga. Hann náði sér ekki og
lést fyrir aldur fram. Ég veit
, ekki gjörla hver skýringin á
músíkinni er, en móðurættin
er úr Skagafírði, þar sem
músík, söngur, hestar og
lífsins list hafa löngum verið
aðal fólksins. Föðurættin er
ekki síður músíkölsk og í
henni bæði tónlistarmenn og
tónskáld, til dæmis Svein-
bjöm Sveinbjömsson og Pét-
ur langafí minn Guðjónsson
var organisti við Dómkirkj-
una.
Aftur á móti er mín músík
úr Reykjavík. Pabbi minn,
Einar, hafði lært söng hjá
Ara Jónssyni í Kaupmanna-
höfn sem var fyrsti íslenski
ópemsöngvarinn.
Ég man ekki mikið eftir
pabba. En ég man þegar
hann söng. Hann söng alls
staðar. Þegar hann var að
leiða mig úti, söng hann og
ég var stundum feimin eins
og gengur. ÖU systkini pabba
spiluðu og sungu og margt
músíkfólk sem að honum
stóð.
Hvenær ég spilaði fyrst?
Mér hefur verið sagt ég hafi
verið 3ja ára og spilaði
Heims um ból eftir eyranu.
Við höfðum bamapíu og hún
hljóp fram til mömmu og
sagði flaumósa: Hún Jómnn
kann að spila. Svo byrjaði
ég að læra 5-6 ára. Mamma
kenndi mér í byriun, en kom
mér svo til Páls ísólfssonar,
sem var giftur Kristínu móð-
ursystur minni. Þar kynntist
ég strangleika og hafði mik-
ið gott af því. Ég hafði fant-
aserað á píanó löngu áður
en ég fór að læra nótur. Mér
fannst ég aldrei komast í
hljóðfærið, því að mamma
kenndi alla dag og fram á
kvöld. En ég greip í það við
hvert tækifæri. Alls konar
„tónverk", sem ég bjó til; ég
spilaði en skrifaði ekki. Ég
var að skemmta mér og
skemmti mér vel. Oft spilaði
ég fyrir krakka sem vom hjá
mér. Vinkonur mínar halda
alltaf dálítið upp á vals, sem
ég skrifaði þegar ég var 12
ára, ég gaf honum aldrei
nafn. Svo gerði ég þijú lög
við Blá hellinn eftir Davíð
Stefánsson og ýmislegt fleira
á þessum ámm.
Eftir það lá leiðin í Tónlist-
arskólann og þar fékk ég
Árna Kristjánsson sem kenn-
ara. Hann var nýkominn
heim frá námi og hafði hald-
ið tónleika. Ég held að hver
manneskja sem hefur kynnst
Árna hafi grætt á því. Hann
gefur nemendum lífið í
bijósti sér. Árni spilaði
óskaplega vel en kennslan
hlóðst á hann í æ ríkara
mæli og kannski hafði hann
ekki j afnmikið tóm til að 3
sinna eigin leik þess vegna. .
í mínum huga er hann mesti i
listamaður þjóðarinnar."
EINNA FÓR JÓR-
unn til Berlínar og
svo til Banda-
ríkjannaí Juillard
þar sem hún var við nám í
tónsmíðum og tók píanóleik-
inn nú sem aukafag í eink-
atímum.
Hvað um annað nám.
„Ég varð stúdent 1937,
við vomm rösklega 50 og
aðeins 6 stelpur.Ég kynntist
manninum mínum, Lárusi
Fjeldsted í menntó. Við gift-
um okkur 1940 þegar ég
kom heim frá Þýzkalandi.
Svo bættust þijú börn í búið
með ámnum. Nei, þau tm-
fluðu mig aldrei, sátu bara
undir hljóðfærinu og léku
sér. Ég geri ráð fyrir að ég
hafí girt mig dálítið af. Bjó
til svolítið horn fyrir mig, ég
held það hafí verið nauðsyn-
legt. Ég hafði húshjálp og
svo kenndi ég en ekki meira
en svo að ég hefði tíma til
að spila sjálf og semja tón-
verk. En það hefur alltaf
verið taprekstur á mér! Ef
farið er út í það. En ég er
sannfærð um að ég hefði
orðið óþolandi manneskja ef
ég hefði ekki getað sinnt
tónlistinni. Maðurinn minn
skildi þetta og tók því vel,
einkum seinni árin. Hann sat
og las meðan ég spilaði, og