Morgunblaðið - 18.03.1989, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. MARZ 1989
28611
Símatími 9-21
SKIPASUND: Einbýli—tvíbýli ca
155 fm á þremur hæðum. Mikið end-
urn. Ekki fullklárað. Óvenju fallegur
garður. Hagst. lán áhv.
KLEPPSVEGUR: 4ra herb. um
90 fm íb. á jarðh. í bl.'íb. er mikiö end-
urn. 12 fm herb. í risi fylgir + snyrting
og 2 geymslur í kj. Nýl. veðdeildarl.
DUNHAGI: 100 fm vönduð íb. á
3. hæð ásamt herb. í kj. Aðeins í skipt-
um fyrir 3ja-4ra herb. íbúð á 1. hæð,
(ekki í blokk).
LAUGAVEGUR: 3ja-4ra herb.
ca 85 fm innarlega við Laugaveg. Björt,
rúmg. og töluvert endurn. íb.
LINDARGATA: Góö 2ja herb.
60 fm jarðh. í járnvörðu timburh. Mikið
endurn. Laus fljótl. Skipti mögul.
ÞORLÁKSHÖFN: Efri hæð í
tvíbhúsi. Mikiö endurn. Skipti á lítilli íb.
í Rvík koma til greina.
Hús og Eignir
Grenimel 20
IMW U. Ht.
Lúövflt Gizuraraon hrt.
Rit um stefiiuna
gagnvart EB
ÚT ER komið þriðja rit nefndar
um steCnu íslands gagnvart Evr-
ópu-bandalaginu
Með þessu riti er hafin nánari
umfjöllun um einstök efnissvið. I
þessu riti er flallað um evrópska
samvinnu og stefnumörkun EB í
rannsókna- og þróunarstarfsemi,
um umhverfis-, vinnuvemdar- og
neytendamál og loks um vinnu-
markaðs-, mennta-, menningar- og
ferðamál.
Ritið fæst í afgreiðslu þingskjala
Alþingis á Skólabrú 2.
^Auglýsinga-
siminn er22480
Barna- og unglingavika
12.-18. mars 1989
MáMMÁ
Fjölskylduskemmtun í Húskólabíó í dag
Nióurstöóur vikunnar kynntar.
Okeypis aðgangur.
Foreldrar og börn fjölmennið.
Bandalag starfsmanna ríkis og bæja, Alþýðusamband íslands,
Kennarasamband Islands, Félag bókagerðarmanna, Bandalag háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna, Starfsmannafélag ríkisstofnana,
Fósturfélag íslands, Sókn, Hið íslenska kennarafélag, Iðja
Éö§jsDsí máD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Indógermönsku hörðu lokhljóð-
in p, t, k, breyttust í germönskum
málum í órödduðu önghljóðin f,
þ, h, þar sem h er að vísu tákn
fyrir sama hljóð og við berum nú
fram í sagt eða frekt. Dæmi af
þessu tagi eru: latína piscis,
íslenska fiskur; lat. tres, ísl. þrír;
lat. centum, ísl. hundrað. Þetta
er hluti germönsku hljóð&ersl-
unnar, en sumir kenna þau lög-
mál við þýska málfræðinginn
Jacob Grimm sem auk þess var
þjóðsagnasafnari.
Sú var ein meðal undantekn-
inga frá þessum lögmálum, að s,
á undan p, t, k vemdaði þessi
hljóð, hindraði hljóðfærsluna.
Hljóðasamböndin sp, st og sk
koma því fram óbreytt í germ-
önskum málum, miðað við latínu
og grísku. Dæmi: lat. specto
(=sjá), ísl. spá, lat. sto, ísl.
standa, lat. scelus (=yfírsjón,
glæpur), ísl. slgálgur=rangsýnn.
En p, t, k vamarlaus breyttust
sem sagt með fyrmefndum hætti,
og því geta komið út í íslensku
samstæður skyldra orða með sp
og f, st og þ og sk og h. Spjald
er skylt Qöl, staka (=skinn) er
skylt þak og skorpinn er skylt
herpast (saman).
Lítum .fyrst aðeins á staka=
skinn, og þak. Fyrra orðið er helst
haft í samsetningum, eins og haf-
urstaka. Þór átti hafra tvo,
Tanngnjóst og Tanngrisni. Þeir
drógu reið(=kerru) hans. En þeim
mátti slátra og eta kjöt af þeim
og vom þó jafngóðir til dráttar
eftir sem áður, ef þess var gætt,
að spilla ekki beinunum og þau
síðan lögð á hafurstökumar. Þá
vígði Þór stökumar og beinin til
lífs með Mjölni.
Þess em líka dæmi að hrein-
dýrsskinn, hreinbjálfiir, nefnd-
ust hreinstökur. Gæfumerki var
talið að fæðast á hreinstöku, það
er að móðirin lægi á hreindýrs-
húð, er hún tók jóðsóttina.
Það þ, sem varð til úr t í germ-
önsku hljóðfærslunni, varð að d í
munni Þjóðveija fyrir lifandi
löngu, en Danir og fleiri gerðust
indógermanskir á ný og fóm aftur
að segja t. Þak er á latínu tec-
tum, verður tag í dönsku, en í
þýsku er samsvarandi orð das
Dach. Þjóðveijar hafa líka das
Deck=þilfar, og die Decke=
ábreiða.
Okkar orð dekk er talið komið
úr dönsku dæk eða sænsku dack,
en þangað úr lágþýsku deck, sbr.
holl. dek og ensku deck. Öll þessi
„dekkorð" merkja því í rauninni
þak.
★
Húð dýranna heitir náttúmlega
staka, af því að hún þekur líkam-
ann. Ýmsum mönnum lærðist
snemma að þeirra eigin staka var
ónóg gegn kulda og vosi. Þá var
að nota sér húðir dýra eða annað
gott efni og gerast vel í stakk
búinn, svo að ekki væsti um, enda
hét dýrshúðin líka stakka.
Stakkur hefur að vísu breyti-
lega merkingu nú á dögum, en
tvennt er algengast: 1) síð og víð
yfírhöfn, oft óhneppt, 2) hlaði,
t.d. heystakkur eða fiskstakkur.
Að taka stakkaskiptum eða
stakkaskipti er bæði til í eigin-
legri og óeiginlegri merkingu. í
sögunni um Mjaðveigu Mánadótt-
ur biður drottning Mjaðveigu að
lofa dóttur sinni að hafa stakka-
skipti við hana, „svo Mjaðveig
lofar stúlkunni að fara í kyrtil
sinn", sjá orðtakabók próf. Hall-
dórs Halldórssonar.
En snemma verður úr þessu
myndhverft orðtak um gerbreyt-
ingu, menn verða allt öðm vísi
en áður, ef þeir taka stakka-
skipti, stakkaskiptum. Sjúk-
dómar gátu meira að segja tekið
stakkaskipti. í 4. árgangi ársrita
Lærdómslistafélagsins (Félagsri-
tanna gömlu) bls. 69—70, stendur
479. þáttur
í grein um „Land-farsótt“ (staf-
setningu haldið):
„Framar getr hann um, hvörsu
landfarsóttin eins og hver annar
siúkdómr fyrir sig, er umbreiting-
um undirorpin af einum og öðmm
tilviliandi orsökum, sem umsteypa
henni í ýmislegar myndir, og gi-
öra, jafnvel þó hún halldi sínu
eðli, að hún tekr stackaskipti, og
verðr opt fráleit siálfrí sér og
óþeckianleg."
Að hafa brögð undir stakki
merkir að vera ráðsnjall og brögð-
óttur, og um hið sama nota menn
orðtakið að hafa brögð undir
skauti. Jömndur Þorsteinsson
Hólabyskup var sagður hafa
„meiri brögð undir skauti en
staðamenn hugðu“.
Að - taka sér mann i stakk
merkir „að manna sig upp, sýna
af sér mannsbrag, mannsmót"
(H.H.). í bréfi til Þormóðs Torfa-
sonar segir Ámi Magnússon
handritasafnari: „Tek eg mér nú
mann í stakk og skrifa það eg
kann“.
Að sníða sér stakk eftir vexti
merkir að hafa sig í hófi, eftir
efnum og ástæðum, ætla sér ekki
um of. Upprunalega merkti þetta
auðvitað „að sníða föt sín í sam-
ræmi við vaxtarlag sitt“ (H.H.).
Bólu-Hjálmar hafði svipað
orðalag í kvæði sínu Á sumar-
daginn fyrsta (8. vísu) og hefur
að vísu oft tekist betur:
Þolgóðir striðum og stritustum við,
stakkinn oss sníðum að feðranna sið;
við stjómvölinn bíðum, þð hallist á hlið,
þá hafaldan riður við borðið.
★
En ekki er bamingurinn betri
hjá Hlymreki handan:
Þetta er orðinn svo erfiður texti,
í uppgjöf mín sála þar bregst við,
enda væri mér nær,
segir Snarfínnur Snær,
að sníða mér stakk eftir vexti.
GERIÐ GÓÐ KAUP
MEÐAN FYLLT ER Á TANKINN
Matarstell fyrir sex á kr. 2.490
Kaffistell fyrir sex á kr. 1.386
Handryksugurá kr. 1.335
• Ártúnshöfða • Borgartúni • Fellsmúla 24 • Hafnarstrætí 23 •
Lækjargötu 46 Ht • Skógarseli 10 • Stóragerði 40 • Stórahjalla 2
• Ægissíðu 102 • Reykjavíkurvegi 54 Ht • Nesti Bíldshöfða •
Nesti Fossvogi • v/Bjarkarholt Mbæ • Hveragerði
0PIÐ ALLA DAGA
Morgunblaðið/RAX
91Q7H LÁRUS Þ. VALDIMÁRSSON FRAMKVÆMDASTJORI
L II JU ■ L I 0 / U LARUS BJARMASOM HDL. L0GG. FASTEIGNASALI
Til sölu var að koma m.a. eigna:
Úrvalsíbúð - frábært útsýni
3ja herb. íb. 101,5 fm nettó á besta staö i Norðurbænum i Hafnar-
firöi. Sérþvottahús og búr viö eldhús. Allar innr. og tæki af bestu
gerð. Ágæt sameign. Góð lán 2,2 millj. fylgja.
Hefurðu lánsloforð?
Þá getum við boðið 3ja og 4ra herb. úrvalsíbúðir i smíðum við Spor-
hamra á vinsælum stað í Grafarvogi. Hverri íbúð fylgir sérþvottahús
og btlsk. Byggjandi Húni sf. Sameign veröur frágengin og íbúðirnar
afh. fullb. u. trév. í byrjun næsta árs. Viðráðanleg greiðslukjör.
Ertu vandlátur?
Þá getum við boðið þér 4ra herb. úrvalsíbúð við Háaleitisbraut, 102,3
fm nettó á 3. hæð. Sérsmíðuð innr. Sérþvottahús á hæðinni. Öll sam-
eign utanhúss nýendurbætt. Útsýnisstaður.
Einbýlishús í endurbyggingu
Timburhús við Skipasund, tvær hæðir og kj. Samtals 174 fm. Trjágarð-
ur. Mikil og góð langtímalán. Eignaskipti möguleg. Teikn. og nánari
uppl. á skrifst. Sérstakt tækifæri fyrir smið eða laghentan kaupanda.
Við Álfheima með útsýni
4ra herb. íb. á 4. hæð 107,4 fm nettó. Nýl. eldhúsinnr. og gler. Sólsval-
ir. Þarfn. máln. Gott kjallaraherþ. fylgir. Góð lífeyrissjóðslán fylgja.
Opið á morgun, laugardag,
kl. 10.00-16.00.
Fjöldi fjársterka kaupenda.
AtMENNA
FASTEIGNAStt AN
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370
Á myndinni eru frá hægri: Þórð-
ur Bogason gjaldkeri Bókaútg-
áfú Orators, Ólafur Ólafsson
útgáfústjóri, dr. Páll Sigurðsson,
dr. Gunnar G. Schram og Magnús
Jóhannesson siglingamálastjóri
sem ræddi á blaðamannafúndi
um reglur íslenskra laga um
vemdun sjávar.
Bokaútgáfa Orators:
Tvö lög-
íræðirit
gefin út
BÓKAÚTGÁFA Orators hefúr
gefið út bækur eftir prófessor-
ana dr. Pál Sigurðsson og dr.
Gunnar G. Schram.
Rit Páls nefnist Kauparéttur en
verk Gunnars Vemdun hafsins.
Bokaútgáfa Orators er sam-
starfsfyrirtæki Lögmannafélags ís-
lands, Dómarafélags íslands og
Orators, félags laganema, stofnað
1987. Tilgangur fyrirtækisins er
útgáfa fræðirita á sviði lögfræði.
Fróóleikur og
skemmtun
fyrirháa semlága!